بی‌بی شهر‌بانو

پرونده:بی-بی-شهربانو.jpg

بی‌بی شهر‌بانو؛ بقعه‌ای تاریخی در شهر ری.

بقعه بی‌بی شهر‌بانو یکی از بنا‌های تاریخی و گردشگری شهرری است که در دامنۀ جنوبی کوه ری قرار دارد. قدمت این بنای تاریخی را تا ‌دوران ساسانیان گفته‌اند. این مقبره محل تجمع و نیایشگاه زرتشتیان بوده است. بقعۀ سنگی بی‌بی شهر‌بانو در تاریخ ۳۰ خرداد ‌۱۳۱۵ش در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

تاریخچه

باستان‌شناسان، معماری سنگی بقعۀ بی‌بی شهر‌بانو را دارای قدمتی کهن و مربوط به سده‌های نخستین اسلام دانسته‌اند. بعضی، این بنای تاریخی را پرستش‌گاه زردشتیان پیش از اسلام می‌دانند که پیشینۀ آن به عهد ساسانیان بر می‌گردد. درب منبت‌کاری شدۀ زیبایی که در ورودی شرقی این مقبره قرار دارد، مربوط به دوران شاه طهماسب است.

نام‌گذاری

مردم این مکان را مرقد شهر‌بانو دختر یزدگرد می‌دانند و به همین دلیل، به نام بی‌بی شهربانو، معروف شده است.

جغرافیا

مقبرۀ بی‌بی شهر‌بانو در شهرری از توابع استان تهران قرار دارد. این مقبره بر فراز کوهی در دامنۀ جنوبی کوه ری و در مسیر جاده امين‌آباد است. این مقبره از شمال به تهران، از غرب به اسلامشهر و از قسمت شرقی و جنوبی به ورامین محدود می‌شود.

معماری

مقبرۀ بی‌بی شهر‌بانو، سازه‌ای سنگی و شبیه نیایشگاه‌های آناهید است. معماری این بنای تاریخی مستطیلی با ساختاری منظم و استوار از جنس سنگ است که با آجر و سنگ پوشیده شده است. برخی معتقدند این سازه باقی مانده‌ای از عهد آل‌بویه است. همچنین محوطۀ داخلی این مقبره با اتاقی طویل جنوبی در عصر ساسانی ساخته شده است. تکمیل این سازۀ تاریخی در گذر زمان شکل گرفت به‌طوری که دیوار‌ها، اتاق‌های مختلف، راهرو و محوطه اصلی که اکنون به شکل دو صحن مجزا است در گذر زمان به آن اضاقه شده است. گنبد کاشی‌کاری شدۀ این مقبره، برخی از گچ‌بری‌ها و تزئینات به‌کار‌رفته در آن مربوط به دوران قاجار است.

تجمع زرتشتیان

پیروان دین زرتشت هر سال در ۲۷ خرداد، در این مکان تجمع کرده و به نیایش می‌پردازند. آنها این مکان را نیایشگاه آناهید می‌دانند. قرار‌گرفتن این مقبره در پای کوه و چشمه‌ساری که از کنار آن عبور می‌کند آن را به یکی از مناطق مورد احترام زرتشتیان تبدیل کرده است. در برخی از دوره‌های تاریخی، زیارت این مقبره مختص زنان بوده است.

جاذبه‌های گردشگری

مقبرۀ بی‌بی شهر‌بانو در یک منطقۀ کوهستانی قرار دارد که شرایط مناسبی را برای علاقه‌مندان به پیاده‌روی و کوهنوردی فراهم کرده است. همچنین در کنار آن چشمۀ زلالی جاری است که آب این چشمه به حوضی که ماهی‌های سیاه‌رنگ دارد، می‌ریزد. اطراف این مقبره را پوشش گیاهی متنوع و برخی درختان مانند چنار فرا گرفته است. همچنین در سمت راست و پایین پله‌های بقعۀ بی‌بی شهر‌بانو غاری وجود دارد که با مدخلی تنگ و باریک، شرایط را برای علاقه‌مندان به غارنوردی و بازدید از این بنای تاریخی تفریحی فراهم کرده است.

امکانات رفاهی

مقبره بی‌بی شهربانو دارای امکانات رفاهی مختلفی مانند مسجد، سکوی استراحت، سرویس بهداشتی و فروشگاه‌های مواد غذایی است. پله‌های متعدد منتهی به زیارتگاه، برای افراد سالمند و ضعیف مناسب نیست. همچنین مسیر منتهی به این مکان دارای جادۀ آسفالت بوده و شرایط حمل و نقل راحتی را برای بازدید کنندگان با استفاده از وسایل نقلی شخصی یا عمومی تا نزدیکی محوطۀ ورودی این مکان تاریخی فراهم کرده است. استفاده از پارکینگ خودرو، نیاز به پرداخت هزینه ورودی دارد.

مسیر دسترسی

برای بازدید از مقبرۀ بی‌بی شهربانو لازم است، ابتدا به شهر تهران و منطقۀ شهر ری رفته و با عبور از جادۀ امین‌آباد به زیارتگاه رسید.

منابع

• «آرامگاه بی‌بی شهربانو، زیارتگاهی در دل کوه‌های شهر ری»، وب‌سایت لست سکند، تاریخ بازدید: 14 بهمن 1401ش.
• «آرامگاه بی‌بی شهربانو کجاست؟»، وب‌سایت قطارهای فدک، تاریخ بازدید: 14 بهمن 1401ش.
• «بقعه بی‌بی شهربانو»، وب‌سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 14 بهمن 1401ش.
• بویس، مری، «بی‌بی شهربانو و بانو پارس»، بررسی‌های تاریخی، شماره 9، 1346ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 14 بهمن 1401ش.
• «کوه و مقبره بی‌بی شهربانو»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 14 بهمن 1401ش.
• «مسیر دسترسی ویژه به بقعه بی‌بی شهربانو در شهرری احداث شد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ بازدید: 14 بهمن 1401ش.