زن‌بابا
زن‌بابا؛ نامادری که جایگزین مادر در خانواده می‌شود.
زن‌بابا یا نامادری، زنی است که در پی طلاق یا فوت مادر، جایگزین او در خانواده می‌شود. حضور نامادری، زمینه‌ساز تغییرات بسیاری در خانواده است. ایجاد ارتباط عاطفی صحیح میان نامادری و اعضای خانواده، سبب می‌شود کانون خانواده به محیطی سرشار از آرامش تبدیل شود. این امر تأثیر بسزایی در رشد و تربیت صحیح فرزندان دارد و عامل مهمی در جلوگیری از آسیب‌های فردی و اجتماعی در فرزندان است.
مفهوم شناسی
زن‌بابا یا نامادری،[۱] زنی است که یک مرد پس از مرگ همسر یا طلاق‌دادن زن اول خود، با او ازدواج می‌کند.[۲] در متون فارسی قدیم این واژه با لفظ «مـادراَنـدر» شهرت داشته است. امروزه در زبان‌های مختلف این واژه با الفاظ گوناگونی به کار می‌رود. در زبان لری به نامادری «زن‌بُووَه»، [۳] در زبان محلی هنجن، بیدهند و چیمه نامادری را «جَن‌بابا یا جِن‌بابا» می‌گویند.[۴]
وظایف زن‌بابا
کارشناسان معتقدند زن‌بابا علاوه بر وظایفی که در جایگاه همسر بر عهده دارد، وظیفۀ مراقبت از کودکان زن متوفا یا مطلقه را نیز عهده‌دار است.[۵] این امر نیازمند مدیریت صحیح روانی و فیزیکی فرزندان نامادری است. کنترل رفتار‌های فرزندان در بستر خانواده و عدم سازگاری با نامادری به جای مادر اصلی، از چالش‌هایی است که نیازمند صبر و تحمل زن‌بابا است. این امر سبب ایجاد حس امنیت و اطمینان در فرزندان می‌شود.[۶]
سیمای منفی زن‌بابا در باور عامه مردم
کارشناسان معتقدند در طول تاریخ داستان‌ها و روایات متعددی در رابطه با حیله و نیرنگ زن‌بابا نقل شده است. مانند اینکه زن‌بابا در بسیاری از موارد کودکان همسر خود را زیادی تلقی‌کرده و درصدد آزار و اذیت آنها است. برخی معتقدند زن‌بابا در برخی از خانواده‌ها به‌دلیل اختلاف نظر‌های متعددی که با فرزندان دارد به رفتارهایی روی می‌آورد که موجب آسیب به فرزندان آن خانواده می‌شود. شوهر دادن اجباری دختران، خشونت علیه پسران، ایجاد شرایط نابسامان در محیط خانواده و فراری‌دادن فرزندان از خانه، از جمله رفتارهایی است که در اثر ناسازگاری میان زن بابا و فرزندان خانواده به وجود می‌آید.[۷]
مشکلات فرزندان در زندگی با زن‌بابا
حضور زن‌بابا به جای مادر حقیقی در خانواده، از جمله شرایطی است که فرزندان به‌راحتی با آن کنار نمی‌آیند. این امر سبب بروز مشکلات زیر می‌شود:
- ناتوانی در برقراری ارتباط احساسی با زن بابا: برخی فرزندان به‌دلیل نپذیرفتن حضور نامادری در محیط خانواده، شروع به لجبازی و ناسازگاری با او می‌کنند.
- پیش‌داوری و عدم پذیرفتن فرزندان نامادری: اگر مادر ناتنی، صاحب فرزندی شود و آنها با فرزندان قبلی خانواده در یک محیط زندگی کنند، فرزندان قبلی دچار حسادت شده و حضور فرزند جدید را مانع توجه پدر به خود می‌انگارند.[۸]
راهکار‌‌های کاهش مشکلات میان اعضای خانواده و زن‌بابا
از جمله راهکارهایی که باعث ایجاد روابط مسالمت‌آمیز میان اعضای خانواده و زن‌بابا می‌شود عبارت‌اند از:
- آموزش مهارت‌های مدیریت رفتاری با کمک مشاوران خانواده؛[۹]
- برقراری ارتباط عاطفی صحیح و مناسب نامادری با فرزندان؛
- مدیریت صحیح مشکلات توسط والدین؛
- افزایش توجه نامادری به شرایط روحی و روانی فرزندان؛ [۱۰]
- کنترل و مدیریت حسادت توسط فرزندان؛
- افزایش میزان صبوری توسط فرزندان و نامادری؛
- تمرکز بر روی نقاط قوت یکدیگر؛
- رعایت حدود احترام متقابل؛
- ارتباط بیشتر فرزندان با پدر؛
- ایجاد مشغله کاری و تحصیلی برای فرزندان؛ [۱۱]
- پرهیز از پندار‌های نادرست.[۱۲]
پیامد‌های منفی عدم پذیرش نامادری در محیط خانواده
افزایش میزان اختلافات و به‌هم‌خوردن تعادل روانی افراد خانواده از مهم‌ترین پیامد‌های منفی عدم‌پذیرش زن‌بابا در خانواده است. کارشناسان معتقدند در شرایطی که ارتباط مطلوبی میان فرزندان و نامادری ایجاد نشود، مشکلات کوچک به مرور زمان بزرگ و ریشه‌دار شده و منجر به عدم‌تعادل روحی اعضای خانواده و افزایش مشاجرات خانوادگی می‌شود. این امر محیط امن خانواده را به محلی پُر‌تنش برای فرزندان تبدیل می‌کند که علاوه بر آسیب‌های فردی، آسیب‌های اجتماعی را به‌دنبال خواهد داشت.[۱۳]
فواید حضور نامادری در بستر خانواده
بر‌خلاف تصورات عام، برخی کارشناسان معتقدند ازدواج مجدد پدر و حضور نامادری در بستر خانواده، نه‌تنها خیانت و اجحاف در حق فرزندان نیست؛ بلکه می‌تواند عاملی در جهت رشد عاطفی و روانی فرزندان باشد. فرزند با محرومیت عاطفی حاصل از نبود مادر در خانواده، دچار کمبود محبت می‌شود، که افزایش پر‌خاشگری، خشونت و حس انتقام‌جویی را در پی دارد. حضور نامادری در محیط خانواده با مدیریت صحیح او در فراگیری آموزش‌های لازم در جهت برقراری ارتباط عاطفی با فرزندان، می‌توان محیط خانواده را به محلی امن و صمیمی برای رشد فرزندان تبدیل کند.[۱۴]
پانویس
- ↑ . معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژۀ زن‌بابا.
- ↑ . «زن‌بابا»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ . ایزدپناه، فرهنگ لری، 1343ش، ص74.
- ↑ . آساتوریان، هومبابا یا فرهنگ گویش‌های مرکزی ایران1390 ش، ص 208.
- ↑ . «زن‌بابا»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ . «مدیریت فرزندان در خانواده هایی که نامادری یا ناپدری دارند»، وب‌سایت راسخون.
- ↑ . «زن‌بابا»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ . « نحوه برخورد با ناپدری و نامادری (زندگی با پدر و مادر ناتنی)»، وب‌سایت همیار عشق.
- ↑ . «نامادری از نگاه اسلام»، وب‌سایت مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی.
- ↑ . «مدیریت فرزندان در خانواده هایی که نامادری یا ناپدری دارند»، وب‌سایت راسخون.
- ↑ . «زن‌بابا»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ . « ارتباط با نامادری»، وب‌سایت ویکی پرسش.
- ↑ . « ارتباط با نامادری»، وب‌سایت ویکی پرسش.
- ↑ . «نامادری از نگاه اسلام»، وب‌سایت مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی.
منابع
- آساتوریان، گارنیک، هومبابا یا فرهنگ گویش‌های مرکزی ایران، تهران، 1390ش.
- «ارتباط با نامادری»، وب‌سایت ویکی پرسش، تاریخ بازدید: 19 اسفند 1401ش.
- ایزدپناه، حمید، فرهنگ لری، تهران، 1343ش.
- «زن‌بابا»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 19 اسفند 1401ش.
- «مدیریت فرزندان در خانواده هایی که نامادری یا ناپدری دارند»، وب‌سایت راسخون، تاریخ بازدید: 19 اسفند 1401ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 19 اسفند 1401ش.
- «نامادری از نگاه اسلام»، وب‌سایت مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی، تاریخ بازدید: 19 اسفند 1401ش.
- «نحوه برخورد با ناپدری و نامادری (زندگی با پدر و مادر ناتنی)»، وب‌سایت همیار عشق، تاریخ بازدید: 19 اسفند 1401ش.