زیارتگاه چک‌چک

زیارتگاه چک‌چک؛ عبادتگاه تاریخی زرتشتیان در اردکان یزد.

زیارتگاه چَک‌چَک، از مهم‌ترین زیارتگاه‌های زرتشتیان جهان، در نزدیکی اردکان یزد است. این مکان از ارزش معنوی زیادی نزد پیروان زرتشت برخوردار است. بازدید از این زیارتگاه برای گردشگرانی از مذاهب دیگر، امکان‌پذیر است و موجب آشنایی با آیین‌های مختلف زرتشتیان می‌شود. شکل خاص و موقعیت جغرافیایی این زیارتگاه، موجب شهرت آن شده است. این زیارتگاه، نمادی از اتحاد جامعه زرتشتی بوده و هر ساله، میزبان مراسم آیینی و گردهمایی‌های زرتشتیان است.

تاریخچه

قدمت زیارتگاه چک‌چک، تقریباً به 1400 سال پیش بر می‌گردد. ^[۱] در باور زرتشتیان، این منطقه پناهگاه و محل ناپدید‌شدن نیک‌بانو، از شاه‌دخت‌های ساسانی بوده است.^[۲] برخی معتقدند ساخت زیارتگاه چک‌چک مربوط به زمان فرمانروایی کیانیان، دومین سلسله پادشاهی اساطیر ایرانی است. برخی دیگر معتقدند این عبادتگاه توسط اجداد زرتشتیان برای الهه آناهیتا (ایزد بانوی پاک زرتشتیان) ساخته شده است. ^[۳] همچنین در این زیارتگاه درخت چنار کهنسالی با قدمت بیش از هزار سال وجود دارد.^[۴]

نام‌گذاری

برخی معتقدند به‌دلیل چكیدن قطره‌های آب از دیواره و سقف این مکان، نام آن را چک‌چک نهاده‌اند.^[۵] این زیارتگاه به نام‌های دیگری مانند پیر‌سبز ^[۶] و چک‌چکو نیز مشهور است. ^[۷] برخی در رابطه با نام‌گذاری این زیارتگاه به پیر‌سبز معتقدند واژۀ پیر در آیین زرتشت به آخرین گام عرفانی گفته شده ^[۸] و واژۀ سبز به وجود درختان كهنسال چنار در این محل اشاره دارد.^[۹]

جغرافیا

موقعیت چغرافیایی: زیارتگاه چک‌چک در استان یزد^[۱۰] و در 43 کیلومتری شهرستان اردکان قرار دارد.^[۱۱] این زیارتگاه در دل کوه و در وسط بیابان قرار گرفته است.^[۱۲] زیارتگاه چک‌چک در فاصلۀ 52 کیلومتری از شهر یزد است.
رشته‌کوه‌ها: اطراف زیارتگاه چک‌چک را کوه‌های اردکان و انجیره احاطه کرده‌اند. ^[۱۳]
پوشش‌گیاهی: در دیواره سنگی یک طرف زیارتگاه چک‌چک محلی وجود دارد^[۱۴] كه زیستگاه و محل رویش گیاهانی مانند مورد، پرسیاوشان و انجیر‌كوهی است.^[۱۵] همچنین اطراف این زیارتگاه را درختان سرسبز چنار احاطه کرده‌اند.^[۱۶]
منابع آبی: در نزدیکی زیارتگاه چک‌چک چشمۀ آبی وجود دارد و آب این منطقه از این چشمه تأمین شده است.^[۱۷]

معماری

زیارتگاه چک‌چک بنایی پلکانی است ^[۱۸] که در دل منطقۀ کوهستانی قرار گرفته است. ^[۱۹] این زیارتگاه از تعدادی ساختمان و بنای آتشکده تشکیل شده است.^[۲۰] ساختمان سنگی زیارتگاه چک‌چک شبیه به دهانۀ یک غار بوده که در پنج طبقه نامنظم ^[۲۱] و به‌صورت پلکانی ساخته شده و دارای یک محوطۀ باز است.^[۲۲] این ساختار معماری تا بالاترین نقطه زیر کوه ادامه می‌یابد.^[۲۳] در داخل زیارتگاه اتاقک‌های ساده‌ای معروف به خیله وجود دارد^[۲۴] که قدمت آنها مربوط به زمان ناصرالدین شاه ^[۲۵] و محل اقامت شبانۀ زرتشتیان است. ^[۲۶] ورودی این زیارتگاه تعداد زیادی پله دارد. بر روی دیواره‌های این مسیر نوشته‌هایی از اوستا مشهود است.^[۲۷]

آداب دینی و مراسم‌های مذهبی

پیروان این آیین در روز‌های ۲۴ تا ۲۸ خرداد از داخل و خارج ایران^[۲۸] برای انجام آیین‌های عبادی جمعی خاص، در این مکان جمع می‌شوند. از جمله آیین‌های عبادی زرتشتیان در زیارتگاه چک‌چک خواندن اوستا و نیایش اهورامزدا، خواندن دعا، روشن‌کردن شمع،^[۲۹] روشن‌کردن عود و آتش، سدره‌پوشی، خواندن سرود‌های شاد،^[۳۰] نیایش همگانی، آوردن یا پختن نان نذری (سیرگ یا سیرو)، آش و گهنبار‌خوانی است.^[۳۱] پیروان زرتشت در این دعا‌ها به ذکر نام افرادی می‌پردازند که با شجاعت در برابر دشمنان ایستادگی کرده و با کمک اهورا (خداوند) از آیین‌ زرتشتیان محافظت کرده‌اند.

این مراسم با‌شکوه به‌عنوان حج زرتشتیان مشهور است.^[۳۲] همچنین در این مراسم‌ها موبدی با لباس سفیدرنگ و با صدايی موزون، کتاب مقدس زرتشتيان را قرائت می‌کند. ^[۳۳] تازه عروس و داماد‌ها در روز عروسی با حضور در این زیارتگاه، آغاز زندگی جدید خود را متبرک می‌کنند.^[۳۴] همچنین در این مکان، امکان همسر‌یابی، وصلت و مطرح‌کردن مسائلی مانند انگیزه‌های ازدواج توسط پیروان این آیین فراهم است.^[۳۵]

ورود به زیارتگاه چک‌چک دارای آداب خاصی مانند آراستگی و رعایت نظافت شخصی، درآوردن کفش‌های خود پیش از ورود به زیارتگاه،^[۳۶] پوشاندن سر با کلاه یا روسری بوده و لازم است همۀ افراد، شرایط حضور را رعایت کنند. همچنین برای ورود به مراسم ماه خرداد و عید مهرگان زرتشتیان، نیاز به کارت دعوت است؛ اما در مراسم سیزده‌به‌در، کلاً ورود غیر زرتشتیان ممنوع است.^[۳۷]

کارکردها

در شهر یزد همواره همزیستی مسالمت‌آمیزی میان پیروان ادیان مختلف وجود داشته است. در این منطقه مسلمانان و زرتشتیان در کنار هم زندگی کرده‌اند. پیروان دین زرتشت در کمال آزادی در مکان‌های مذهبی مربوط به خود به برگزاری مراسم مذهبی در مناسبت‌های مختلف مشغول بوده‌اند.^[۳۸] با پیروزی انقلاب اسلامی، بستر مناسب‌تری برای احقاق حقوق آنها در ایران ایجاد شد که موجب رضایت روز‌افزون اقلیت‌های دینی شده است.^[۳۹] زیارتگاه چک‌چک علاوه بر کارکرد فرهنگی، دارای اهمیت گردشگری است.^[۴۰]

جاذبه‌های گردشگری

از جاذبه‌های دیدنی این منطقه می‌توان به بنای تاریخی زیارتگاه، چشمۀ آب زلال کنار زیارتگاه و درخت کهنسال چنار اشاره کرد. ^[۴۱] همچنین در فضای بیرونی آتشکده، یک آبشار کوچک وجود دارد.^[۴۲] از دیگر جاذبه‌های دیدنی اطراف این زیارتگاه عبارت‌اند از:

روستای خرانق: روستایی تاریخی با قدمت ۴۵۰۰ ساله که دارای قلعه خرانق، منارجنبان، حمام، مسجد جامع و حسینیه است.
شهر اردکان: که دارای بافت قدیمی بوده و شامل مسجد جامع اردکان، خانه تقدیری، کوچه ضیایی، مسجد حاج محمد سعیدا و موزه مردم‌شناسی است.^[۴۳]
زیارتگاه چک‌چک در یکی از مناطق کویری کشور قرار دارد، به‌همین منظور فصل‌های خنک‌تر سال مانند ماه‌های اول بهار و اوایل پاییز مناسب‌ترین زمان برای سفر و بازدید از این زیارتگاه است.^[۴۴]

امکانات رفاهی

زیارتگاه چک‌چک دارای امکانات رفاهی محدودی مانند برق، آب، سرویس بهداشتی و همچنین اتاق‌هایی ویژۀ زرتشتیان است.^[۴۵] در اطراف این زیارتگاه هیچ فروشگاه یا رستورانی وجود ندارد؛ اما در مسیر این زیارتگاه یک پمپ بنزین وجود دارد.^[۴۶] برای بازدید از این زیارتگاه به‌دلیل محدودیت امکانات رفاهی، همراه‌داشتن مایحتاج و مواد خوراکی مسافران الزامی است.^[۴۷]

مسیر دسترسی

برای سفر به این منطقه و بازدید از زیارتگاه چک‌چک، لازم است در استان یزد به شهرستان اردکان رفته،^[۴۸] سپس با عبور از بلوار بهشتی و بلوار ولیعصر وارد جادۀ سمت راست (جادۀ چک‌چکو) شده^[۴۹] و با طی‌کردن 43 کیلومتر مسافت، به زیارتگاه چک‌چک رسید.^[۵۰]

پانویس

منابع

«آیا داستان‌های زیارتگاه چک‌چک یزد واقعیت دارند؟»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.
«احقاق حقوق پیروان ادیان الهی در ایران، ثمره انقلاب اسلامی»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 5 آبان 1401ش.
روح الامینی، محمود، «به حق پیر چک‌چیکو»، چیستا، شماره 1، 1360ش.
«زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت فراگشت، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.
«زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.
«زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.
«همزیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان مختلف در یزد»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 5 آبان 1401ش.

[1] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت فراگشت، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[2] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[3] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[4] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت فراگشت، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[5] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[6] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[7] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[8] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[9] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[10] . روح الامینی، «به حق پیر چک‌چکو»، 1360ش، ص1.

[11] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[12] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[13] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت فراگشت، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[14] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[15] . «آیا داستان‌های زیارتگاه چک‌چک یزد واقعیت دارند؟»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[16] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[17] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[18] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[19] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[20] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[21] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت فراگشت، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[22] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[23] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت فراگشت، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[24] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[25] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[26] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[27] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت فراگشت، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[28] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[29] . روح الامینی، «به حق پیر چک‌چکو»، 1360ش، ص1.

[30] . «آیا داستان‌های زیارتگاه چک‌چک یزد واقعیت دارند؟»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[31] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[32] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[33] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[34] . «آیا داستان‌های زیارتگاه چک‌چک یزد واقعیت دارند؟»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[35] . روح الامینی، «به حق پیر چک‌چکو»، 1360ش، ص1.

[36] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[37] . «آیا داستان‌های زیارتگاه چک‌چک یزد واقعیت دارند؟»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[38] . «همزیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان مختلف در یزد»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 5 آبان 1401ش.

[39] . «احقاق حقوق پیروان ادیان الهی در ایران، ثمره انقلاب اسلامی»، وب‌سایت ایرنا، تاریخ بازدید: 5 آبان 1401ش.

[40] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[41] . «آیا داستان‌های زیارتگاه چک‌چک یزد واقعیت دارند؟»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[42] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[43] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[44] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[45] . «آیا داستان‌های زیارتگاه چک‌چک یزد واقعیت دارند؟»، وب‌سایت علی‌بابا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[46] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[47] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[48] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت فراگشت، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[49] . «زیارتگاه چک‌چک»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[50] . «زیارتگاه چک‌چک یزد ؛ معجزه‌ای از سوی یزدان»، وب‌سایت هومسا، تاریخ بازدید: 27 مهر 1401ش.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

[۳۴]

[۳۵]

[۳۶]

[۳۷]

[۳۸]

[۳۹]

[۴۰]

[۴۱]

[۴۲]

[۴۳]

[۴۴]

[۴۵]

[۴۶]

[۴۷]

[۴۸]

[۴۹]

[۵۰]