شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی

شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی؛ عالم دینی و دارای کرامت در دورۀ معاصر.

شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی، از عالمان شیعه است که رویکرد عرفانی او، زبانزد بوده است. وی علاوه بر آشنایی کامل با فلسفه، فقه، تفسیر قرآن و ریاضیات، بر علوم غریبه هم مسلط بوده است.

ولادت و نسب

حسنعلی مقدادی اصفهانی معروف به نخودکی اصفهانی در سال 1279ق در اصفهان به دنیا آمد. پدرش ملا علی‌اکبر که از کاسبان اصفهان بود، به اهلِ علم و عرفان توجه ویژه‌ای داشت. ملا علی‌اکبر که در آرزوی داشتن یک پسر بود، پس از مدت‌ها توسل به امامان و درخواست از خدا، صاحب فرزند پسری شد و به سفارش یکی از عرفای اصفهان، نام او را حسنعلی گذاشت. این فرزند، بعدها به دلیل سکونت در نخودک، یکی از روستاهای مشهد، به «نخودکی»، مشهور شد.

تربیت در کودکی

پدر حسنعلی که همواره نیمی از درآمدش را خرج فقرا و نیازمندان می‌کرد، در تربیت حسنعلی نیز دقت بسیاری داشت. زمانی‌که سحرگاهان برای نماز شب و عبادت برمی‌خاست حسنعلی را نیز بیدار می‌کرد تا او هم لذت عبادت و نیایش با خدا را از همان کودکی بچشد و یاد خدا در وجودش نهادینه شود. او فرزندش را از هفت‌سالگی نزد محمدصادق تخت‌پولادی برد تا تربیت دینی او را برعهده بگیرد. حسنعلی تا یازده‌سالگی که استادش از دنیا رفت مراحلی از سیر و سلوک معنوی را فرا گرفت.

تحصیلات

حسنعلی در اصفهان، ادبیات عرب، فقه، منطق و فلسفه را آموخت و برای ادامه تحصیلات در سال 1304ق به نجف رفت. او در شهر نجف، تحصیلات عالی فقه و عرفان را به‌ پایان رساند و در سال 1311ق به ایران بازگشت و راهی مشهد شد. وی چهار سال در مشهد ساکن شد و در حجره‌ای در صحن عتیق به عبادت مشغول بود. به‌مدت یک‌سال، هر شب قرآن را به‌صورت کامل در حرم امام رضا ختم می‌کرد و روزها به فراگیری علم و تربیت شاگردان مشغول بود. در 1315ق دوباره به نجف رفت و پس از سه سال، به اصفهان و سپس به شیراز رفت. در آن‌جا به فراگیری کتاب «قانون» ابوعلی سینا نزد طبیب مشهور عصر، حاج میرزا جعفر پرداخت و مدتی به مداوای بیماران و نسخه‌نویسی مشغول شد. شیخ حسنعلی سه دهۀ پایانی عمر را در مشهد و کنار حرم امام رضا سپری کرد. تا پیش از آن، وی از استادان نامداری، علوم دینی را فراگرفت و در زمینه تهذیب نفس و ریاضت‌های شرعی از سیدجعفر حسینی قزوینی و سیدمرتضی کشمیری بهره برد.

شاگردان

از شاگردان او می‌توان فرزندش علی مقدادی اصفهانی، عبدالنبی خراسانی، ذبیح‌الله امیر شهیدی، محمدحسین خراسانی، محمود حلبی، محمد احمدآبادی (مشهور به طبیب‌زاده)، سید علی رضوی، و ابوالحسن حافظیان را نام برد. همچنین سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی و غلامرضا عرفانیان یزدی از شاگردان وی در علوم حدیث بودند که از او اجازۀ نقل حدیث گرفتند.

آثار

فرزند او علی مقدادی اصفهانی کتاب «نشان از بی‌نشان‌ها» را درباره شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی و آثار او به‌چاپ رسانده که شامل تعلیق‌هایی ‌بر کتاب تذکرةالمتقین از شیخ محمد بهاری همدانی، نامه‌های او به برخی دوستدارانش، و رساله‌هایی با موضوع‌های عرفانی، اخلاقی، توحید، امامت، ولایت و محبت اهل بیت، عشق و محبت، عقل، معرفت نفس، زهد و پارسایی، حقوق مسلمانان بر یکدیگر، دعا و شرایط استجابت آن‌ و برخی از اشعار او است. شیخ حسنعلی همچنین کتاب ارشاد البیان و اسرارنامه عطار نیشابوری را تصحیح کرده و کتاب ترجمۀ ‌الصلاه از فیض کاشانی را به‌چاپ رسانید.

سبک زندگی

شیخ حسنعلی، خدمت به مردم و برآوردن نیازهای آنها را از مصادیق عبادت برمی‌شمرد و به آن اهمیت زیادی می‌داد. هیچ‌وقت درِ خانه او به‌روی بیماران، گرفتاران و نیازمندان بسته نبود و از مراجعۀ مردم، ناراحت نمی‌شد. غیر‌مسلمانان نیز مورد لطف و محبت او قرار می‎گرفتند و برای رفع نیازهای‌شان به او مراجعه می‌کردند. او همیشه به اطرافیانش سفارش می‌کرد که خدمت‌گزار مردم باشند و برای برطرف شدن گرفتاری‌ها، به افراد فقیر صدقه بدهند و یا چیزی نذر کنند.

شیخ حسنعلی توجه به دو چیز را در زندگی بسیار مهم می‌دانست یکی لقمۀ حلال و دیگری توجه در نماز و اصلاح آن؛ او بر این باور بود که اگر انسان بر این دو مورد مراقبت کند، بقیه امور زندگی هم درست می‌شود. نقل شده است که روزی جوانی نزد شیخ حسنعلی نخودکی آمد و گفت سه قفل در زندگی‌ من وجود دارد و سه کلید از شما می‌خواهم! دوست دارم یک ازدواج سالم داشته باشم؛ می‌خواهم کارم برکت داشته باشد و می‌خواهم عاقبت به‌خیر شوم. شیخ نخودکی در جواب او گفت: برای قفل اول، نمازت را اول وقت بخوان. برای قفل دوم نمازت را اول وقت بخوان و برای قفل سوم هم نمازت را اول وقت بخوان! با این سفارش، آن جوان را متوجه کرد که نماز اول وقت، «شاه کلید» است و قفل‌های گوناگون را در زندگی می‌گشاید.

شیخ حسنعلی دربارۀ سبک زندگی خود گفته است هرچه به‌دست آوردم کوشیدم که آن را نگه دارم. بعضی‌ها کار خوب انجام می‌دهند ولی با یک کار بد آن را از بین می‌برند؛ باید مواظب اعمال و رفتارمان باشیم.

او در زندگی، توجه ویژه‌ای به اهل بیت و ارادت ویژه‌ای به سادات داشت. زندگی شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی در زهد، تزکیه نفس، ریاضت‌های مشروع و عبادت‌هایی که در طریقه اهل‌بیت وارد شده، خلاصه می‌شد.

وفات

شیخ حسنعلی اصفهانی در هفدهم شعبان 1361ق در مشهد از دنیا رفت. او دو ماه قبل از وفاتش، اطرافیانش را از روز مرگش آگاه کرده بود. در تشییع پیکر او جمعیت زیادی از اهالی مشهد شرکت کردند و او را در جوار قبر امام رضا در صحن عتیق به‌خاک سپردند. او خود وصیت کرده بود که جنازه‌اش را در صحن عتیق حرم امام رضا دفن کنند.

منابع

• «از زندگی آشیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی چه می‌دانید؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 11 فروردین 1400ش.
• «حسنعلی نخودکی اصفهانی»، ویکی‌شیعه، تاریخ بازدید: 11 مهر 1401ش.
• «حسنعلی نخودکی اصفهانی»، ویکی‌فقه، تاریخ بازدید: 11 مهر 1401ش.
• «زندگی‌نامه آیت‌الله شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی»، سامانه قرآن و عترت کیش، تاریخ بازدید: 11 مهر 1401ش.
• «شفا، از جنسی دیگر، ۱۴ توصیه اخلاقی شیخ حسنعلی نخودکی»، وب‌سایت شیعه‌طب، تاریخ بازدید: 11 مهر 1401ش.
• «شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی»، دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 11 مهر 1401ش.
• «شیخ حسنعلی نخودکی در اذهان مردم مشهد جاودانه است/ سه قفل با یک شاه کلید»، جامعه خبری تحلیلی الف، تاریخ درج مطلب: 15 دی 1397ش.
• ««شیخ حسن‌علی نخودکی»، رمز موفقیت، دستور‌العمل‌ها و کرامات»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 16 مهر 1392ش.