قربانعلی عرفانی یکه ولنگی

قربان‌علی عرفانی؛ عالم دینی وسیاست‌مدار افغانستانی.

قربانعلی عرفانی، از علمای سیاست‌مدار و از بنیان‌گذاران حزب وحدت اسلامی در افغانستان بود.

کودکی و نوجوانی

قربانعلی عرفانی در سال 1323ش در منطقۀ «سیاه دره» ولسوالی (شهرستان) یکه‌ولنگ، ولایت بامیان افغانستان، متولد شد. او تحصیلات علوم حوزوی را نزد «شیخ موسی کلانی» آغاز کرد.

جوانی

عرفانی در سال 1346ش برای ادامۀ تحصیلات علوم دینی به نجف مهاجرت کرد و تا سال 1359ش نزد آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی، آیت‌الله سید محمدباقر صدر، امام خمینی و آیت‌‌‏الله سید مصطفی خمینی، سطوح عالی دانش‌های حوزوی را آموخت.

خاستگاه اندیشه

عرفانی هرچند از نظر علمی و مکتب اجتهادی شیعه در جلسات درس آیت‌الله خویی شرکت می‌کرد، اما، از نظر سیاسی پیرو اندیشه‌های امام خمینی و سیدمحمد باقر صدر بود. او بارها در مصاحبه‌های خود متذکر شد که برای آگاهی بیشتر و دقیق‌تر از مسائل جاری به امام خمینی مراجعه کرده است. در برخی موارد، امام خمینی او را به فعالیت فرهنگی و ارتباط با طلاب سایر کشورها سفارش ‌می‌کرد. آشنایی عرفانی با عبدالعلی مزاری سبب شد که تحت تأثیر اندیشه‌ها و رویکرد عدالت‌خواهانۀ او نیز باشد.

سیرۀ اخلاقی

عرفانی در مناسبت‌های مختلف به‌نام «طلاب علوم اسلامی افغانستان» اطلاعیه صادر می‌کرد. او هنگام تحصیل در نجف و همچنین در زمان بازگشت به ‌افغانستان، به وضعیت هزاره‌ها و شیعیان توجه ویژه‌ای داشت و هدف خود را انجام تکلیف دینی- اجتماعی خویش تعریف کرده بود.

عرفانی را متواضع و خوش‌برخورد توصیف کرده‌اند که همواره دغدغۀ تحقق عدالت، ثبات و امنیت و اجرای ارزش‌های اسلامی در افغانستان را داشت.

فعالیت‌ها

1. فرهنگی

عرفانی همزمان با فراگیری علوم اسلامی به توصیۀ امام خمینی مشغول فعالیت فرهنگی شد و همراه با دوستان خود هیئت سینه‌زنی «الجاریه‌الافغانیه – شباب‌الهزاره» را راه‌اندازی کرد. برخی، از این هیئت به نام «شباب الهزاره ینادی یاحسین» نیز یاد می‌کنند. همچنین او با کمک دوستان خود «انجمن روحانیت مبارز افغانستان» را تأسیس کرد که اساس‌نامه آن را به تأیید امام خمینی نیز رساندند.

2. سیاسی

عرفانی اولین کنشگری سیاسی خود را از نجف آغاز کرد؛ موضع‌گیرهای عرفانی با صدور اطلاعیه‌های سیاسی او به‌عنوان نمایندۀ یک جریان و حرکت سیاسی معرفی شد. او، در آن اطلاعیه از حکومت جمهوری حمایت کرده و این امر سبب اعتراض سفیر وقت افغانستان در عراق شد. همزمان با خروج امام خمینی از نجف، عرفانی نیز مانند دیگر فعالان سیاسی پیرو خط امام خمینی، تحت فشار قرار گرفت؛ در نتیجه او در سال 1357ش، از نجف به قم مهاجرت کرد. عرفانی در قم با کمک افرادی همچون سیدحسین حسینی دره‌صوفی، ضامن‌علی واحدی، عبدالعلی مزاری، میرحسین صادقی ترکمنی (پروانی)، یوسف واعظی، عبدالحسین اخلاقی، خادم‌حسین ناطقی و عزیزالله شفق، سازمان نصر افغانستان را در جهت مبارزه علیه رژیم کمونیستی تأسیس کرده و نشریه‏ای را با عنوان «پیام مستضعفین» منتشر کردند.

همزمان با پیروزی مجاهدین در افغانستان و پیدایش اختلاف و جنگ‌های داخلی به‌خصوص بین احزاب جهادی شیعه، عرفانی با همفکری استاد اکبری و سجادی لعلی طرح وحدت احزاب شیعی را مطرح کردند که احزاب بسیاری، استقبال کرده و به آن پیوستند.

3. اجتماعی

عرفانی در زادگاه خود، کتابخانۀ عمومی و مدرسۀ علمیه‌ ساخت. همچنین در غرب کابل، مجتمعی شامل مدرسۀ علمیه، مسجد باقرالعلوم و مرکز فرهنگی احداث کرد.

مسئولیت

عرفانی از بنیانگذاران و اعضای هیئت رئیسۀ سازمان نصر بود. او همچنین، از مؤسسین حزب وحدت اسلامی و عضو برجستۀ شورای مرکزی آن حزب در زمان دبیر کلی عبدالعلی مزاری بود. عرفانی، پس از مرگ عبدالعلی مزاری به‌دست طالبان، به معاونت دبیرکلی این حزب، انتخاب شد. حامد کرزی، اولین رئیس‌جمهور نظام سابق افغانستان، عرفانی را به‌عنوان سناتور انتصابی و سپس مشاور خود در امور اقوام برگزید. عرفانی همچنین در انتخابات پارلمانی ۱۳۸۹ش، از شهر کابل به پارلمان افغانستان راه یافت و نیز یکی از اعضای مجمع جهانی اهل‌بیت بود.

دیدگاه‌ها

عرفانی به‌دلیل ارتباطی که با امام خمینی برقرار کرده بود، هم با حکومت سلطنتی ظاهر شاه و هم با حکومت کمونیستی مخالفت کرده و آن را غیراسلامی می‌دانست. او با حکومت شبه‌جمهوری داودخان نیز به مخالفت برخاست.

آثار

برخی آثار مکتوب و پژوهشی قربان‌علی عرفانی را از منبع موثق و دست‌اول در تاریخ معاصر افغانستان دانسته‌اند؛ مانند «از کنگره تا کنگره» که به اتفاقات و شکل‌گیری حزب وحدت پرداخته است و «تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی بامیان» و «امام خمینی و انقلاب اسلامی افغانستان». همچنین او کتابی به‌نام «امر به معروف و نهی از منکر» در حوزۀ نجف به نشر رساند که نوعی حرکت سیاسی در حوزۀ نجف تلقی می‌شد.

دیدگاه‌ها دربارۀ عرفانی

اشرف غنی رئیس‌جمهور وقت، عرفانی را معمار وحدت و دکتر عبدالله او را شخصیت خردمند، خوانده است. سرور دانش معاون رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، عرفانی را شخصیت اندیشمند، سیاستمدار، فرهنگ دوست، عالم روشن‌نگر، نواندیش، پایبند به ارزش‌های دینی و فضایل اخلاقی، فروتن، متواضع، بردبار و شکیبا در مقابل هر نوع حادثه و تلخ‌ترین برخوردها، همگرا و وحدت‌طلب می‌دانست.

درگذشت

عرفانی در اثر بیماری سرطان در 30 میزان (مهر) 1394ش، در شهر قم درگذشت. پیکر او، از قم به کابل و سپس، طی تشریفات رسمی به مدرسۀ باقرالعلوم منتقل شد. پس از ادای نماز، پیکر قربان‌علی عرفانی، در صحن این مدرسه به خاک سپرده شد.

منابع

• «استاد قربانعلی عرفانی درگذشت+ زندگینامه»، خبرگزاری پیام آفتاب، تاریخ ‌درج مطلب: 30 میزان(مهر) 1394ش.
• «استاد عرفانی از رهبران نسل اول جهاد در گذشت»، وب‌سایت شخصی سید جعفرعادلی حسینی، تاریخ‌ درج مطلب: 22 اکتبر 2013م.
• «پیام سرور دانش به مناسبت درگذشت عرفانی»، شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 30 مهر 1394ش.
• «زندگینامه مرحوم استاد قربانعلی عرفانی»، خبرگزاری شفقتنا، تاریخ درج مطلب: 22 اکتوبر 2015م.
• «قربانعلی عرفانی» ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 25 بهمن 1401ش.
• «گرامیداشت از اولین سالروز درگذشت استاد قربانعلی عرفانی» خبرگزاری خاورمیانه، تاریخ بازدید 26بهمن 1401.
• «متن سخنان معاون دوم رییس‌جمهور در سالگرد عرفانی» وب‌سایت شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 8 مهر 1395ش. رده افغانستان