مدال فتح

سه درجه از مدال فتح به رنگهای طلایی، نقره ای و برنزی

مدال فتح؛ از نشان‌های نظامی در جمهوری اسلامی ایران.

مدال فتح، نشانی نظامی است که رهبر انقلاب اسلامی ایران به رزمندگان پیروز اعطا می‌کند. نماد‌هایی که در نام و ساختار این مدال به کار رفته است، نماد اقتدار و پیروزی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در رویارویی با دشمنان اسلام و ایران است.

نام‌گذاری

عنوان افتخارآمیز «فتح»، ریشه در قرآن، تاریخ اسلام و سبک زندگی دینیِ مسلمانان دارد؛ واژۀ «فتح»، نام یکی از سوره‌های قرآن است که در ابتدای آن از «فتح مبین» به‌معنای پیروزی آشکار، سخن می‌گوید. به نظر مفسران قرآن، فتح مبین به رویدادهای بزرگی مانند صلح حدیبیه یا فتح مکه اشاره دارد که نماد عزت و پیروزی کامل مسلمانان بر مشرکان در صدر اسلام بوده است. به‌علاوه، این سوره از رویداد «بیعت رضوان» و نزول آرامش بر دل‌هاى مؤمنان سخن گفته است که با واژۀ فتح ارتباط دارد. در نام‌گذاری مدال فتح، هشت سال دفاع مقدس ایرانیان با الهام از فرهنگ ایثار و شهادت مسلمانان در صدر اسلام، مورد توجه بوده است.

تاریخچه

طراحی مدال فتح با الهام از فتوحات پیامبر اسلام در مدینه و مکه و پیشینۀ مقاومت و پیروزی ایرانیان صورت گرفته است تا علاوه‌بر تقدیر از دستاوردهای نظامی، به‌عنوان ابزاری فرهنگی در جهت تقویت روحیۀ ملی و نمایش اقتدار جمهوری اسلامی ایران عمل کند. این مدال برای نخستین بار در تاریخ ۵ مهر ۱۳۶۸ش به مناسبت اولین سالگرد پایان جنگ تحمیلی ایران و عراق، به ۵۴ تن از فرماندهان برجستۀ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ارتش جمهوری اسلامی و جهاد سازندگی اعطا شد.در اولین مراسم اعطای مدال فتح، حسین فهمیده (به یکی از افراد خانواده تحویل داده شد)، محسن رضایی (فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) و علی صیاد شیرازی (فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران) نشان فتح ۱ گرفتند. به ۲۱ نفر دیگر نشان فتح ۲ اهدا شد و ۲۹ نفر دیگر نشان فتح ۳ گرفتند. در طول دفاع مقدس ایران در برابر تجاوز حزب بعث عراق نیز نبردهای فاتحانۀ رزمندگان در صدر اسلام، الهام‌بخش بسیاری از عملیات‌های نیروهای مسلح ایران بود. برای مثال در سلسله عملیات آزادی خرمشهر با استخاره به قرآن کریم، نام یک عملیات را «فتح المبین» گذاشتند.

زمینه‌ها

با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، نظام سکولار و مادی‌گرای غرب به سردمداری آمریکا، تلاش‌هایی را برای جلوگیری از استقرار نظام اسلامی با ایجاد بحران و ناآرامی در ایران آغاز کرد و بالاخره با تحریک صدام، جنگ هشت‌ساله را بر مردم ایران تحمیل کرد؛ اما ایرانیان در مقابله با دو قطب نظام سلطۀ آن زمان، متحد شدند و با الگوگیری از فرهنگ عاشورایی و با شعار «هیهات من الذله»، حماسه آفریدند، از انقلاب و جمهوری اسلامی ایران دفاع کردند و بر دشمن پیروز شدند. این پیروزی در سطح بین‌المللی مایۀ عزت و عظمت نظام اسلامی و تعدیل موازنۀ قدرت به نفع جمهوری اسلامی ایران شدو بسان «فتح مبین» بود که رزمندگان این نبردهای پیروزمندانه را لایق دریافت «مدال فتح» می‌کرد.

طراحی و مفهوم نشان فتح

در طراحی نشان فتح از سه عنصر شامل برگ درخت نخل، گنبد مسجد جامع خرمشهر و پرچم جمهوری اسلامی ایران بهره گرفته شده است. این طراحی به‌صورت نمادین به پیروزی‌های رزمندگان اسلام در عملیات آزادسازی خرمشهر و عملیات بیت‌المقدس اشاره دارد. برگ نخل، نماد استقامت و پایداری، گنبد مسجد جامع، یادآور آزادی خرمشهر و پرچم جمهوری اسلامی ایران، نماد قدرت و اقتدار ملی جمهوری اسلامی ایران است.آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب اسلامی ایران، مدال فتح را یک کار نمادین و نشان سپاسگزاری جمهوری اسلامی از کسانی می‌داند که خدمتی بزرگ را در دفاع از اسلام و کشور از خود نشان داده‌اند. همچنین به نظر وی این مدال یادگار ماندنی برای نسل‌های آینده است تا بدانند که در یک فصل بسیار خطرناک از زندگی و تاریخ جمهوری اسلامی، صاحبان این نشان‌ها، چه فداکاری‌هایی نشان داده‌اند.

آیین اهدای مدال فتح

اعطای مدال فتح به فرمانده کل ارتش، سید عبدالرحیم موسوی

مدال فتح طی یک آیین رسمی، توسط رهبر انقلاب اسلامی ایران، به‌عنوان فرماندۀ کل قوا، به رزمندگانی داده می‌شود که در میدان نبرد با دشمن به پیروزی چشم‌گیر یا اقدامات مهم نظامی دست ‌یافته‌اند. مدال فتح در ۳ ردۀ طلایی (فتح ۱)، نقره‌ای (فتح ۲) و برنزی (فتح ۳) اهدا می‌شودو بعد از اعطای این مدال، مقامات و مسئولان لشکری و کشوری با صدور پیام‌های جداگانه و برخی با تمسک به آیۀ قرآنی «یَرْفَعِ اللَه الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ»،دریافت این مدال را به دریافت‌کنندگان تبریک می‌گویند تا اهمیت کار آنها در دفاع از نظام اسلامی و کشور را به همه نشان دهند.

دریافت‌کنندگان مدال فتح

تصویر سردار حاجی زاده بعد از دریافت مدال فتح

افرادی زیادی مدال فتح را دریافت کرده‌اند، اما «محسن رضایی» فرمانده کل پیشین سپاه پاسداران در جنگ ایران و عراق، با دریافت ۳ نشان طلایی رکورددار دریافت بیشترین مدال طلایی فتح ۱ است. پس از او به ترتیب سرلشکر سید یحیی رحیم‌صفوی (دو نشان طلایی و یک نقره‌ای)، امیرحسین حسنی سعدی (دو طلایی و یک نقره‌ای)، سپهبد علی صیاد شیرازی (دو طلایی)، امیر دریادار علی شمخانی (یک طلایی و دو نقره‌ای) و سپهبد قاسم سلیمانی (یک طلایی و یک نقره‌ای) بیشترین نشان فتح را دریافت کرده‌اند. همچنین اکبر هاشمی رفسنجانی (یک مدال طلایی) و حسن روحانی (یک مدال نقره‌ای) از جمله افراد غیرنظامی دریافت‌کنندۀ این مدال هستند.آخرین مدال فتح تا سال ۱۴۰۳ش، در ۱۵ مهر  به سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه، در پی عملیات «وعده صادق» اهدا شد.

اهمیت تاریخی و اجتماعی

نشان فتح، علاوه‌بر ارزش نظامی، اهمیت فرهنگی و اجتماعی نیز دارد؛ زیرا این مدال نمادی از مقاومت و پیروزی ملت ایران در برابر تهدیدات خارجی و یادآور فداکاری‌هایی است که رزمندگان اسلام در دوران سخت جنگ تحمیلی از خود نشان دادند. اعطای این نشان، نه‌تنها به‌منظور تجلیل از دستاوردهای نظامی است، بلکه نماد وحدت ملی و استقامت ملت ایران در مقابل تجاوزگران است.

منابع

• قرآن کریم.
• «اعطای نشان فتح به ۵۴ نفر از فرماندهان سپاه و ارتش توسط رهبر انقلاب»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 5 مهر 1368ش.
• «اعطای نشان فتح به سردار حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه در پی عملیات درخشان وعده صادق»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 15 مهر 1403ش.
• «پیام‌های تبریک مقام‌ها و مسئولان لشکری و کشوری به فرمانده کل ارتش به مناسبت دریافت نشان فتح»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: 5 فروردین 1403ش.
• جمالی، علی، «تأثیر دست‌آوردهای فرهنگی دفاع مقدس بر حفظ و استمرار انقلاب اسلامی»، مجلۀ پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، شمارۀ 11، سال 1394ش.
• «دریافت نشان فتح بیانگر شایستگی‌های لازم و حسن اعتماد رهبر انقلاب است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۵ فروردین ۱۴۰۳ش.
• «دستاوردهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ۸ سال دفاع مقدس»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: 1 مهر 1392ش.
• «سردارانی که نشان فتح دریافت کردند + اینفوگرافیک»، وب‌سایت روزنامۀ دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 16 مهر 1403ش؛ «نشان فتح، نماد استقامت و پیروزی»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 15 مهر 1403ش.
• طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، دفتر انتشارات اسلامى‌، 1374ش.
• «فتح‌المبین عملیاتی که با استخاره قرآن نامگذاری شد/ طراحی عملیات براساس اطلاعات دقیق شهید همدانی»، وب‌سایت جهاد دانشگاهی، تاریخ درج مطلب: 2 فروردین 1399ش.
• «کدام چهره‌ها تاکنون نشان فتح دریافت کرده‌اند؟»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 20 اسفند 1402ش.
• «کدام چهره‌ها تاکنون نشان فتح دریافت کرده‌اند؟»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اسفند ۱۴۰۲ش.
• «کدام فرماندهان نظامی تاکنون «نشان فتح» دریافت کرده‌اند؟ | محسن رضایی رکورددار دریافت ۳ نشان طلایی»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 20 اسفند 1402ش.
• مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
• «نشان فتح چیست؟ | رکوردداران دریافت نشان فتح از رهبری را بشناسید»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۴۰۲ش.
• «نشان فتح، نماد استقامت و پیروزی»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 15 مهر 1403ش.
• «54 نفر از فرماندهان ارتش و سپاه نشان فتح دریافت کردند»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: 29 دی 1392ش.