هیجان اجتماعی

هیجان اجتماعی؛ عملکرد و بروز احساسات متقابل افراد در پی تعامل با یکدیگر در جامعه.

هیجان اجتماعی نوعی ابراز احساسات و بروز رفتار‌های متعددی است که در اثر عوامل درونی و بیرونی در فرد و سپس در جامعه ظاهر می‌شود. هیجان اجتماعی کنترل‌شده در افزایش و بهبود روابط اجتماعی افراد در جامعه نقش مؤثری دارد. همچنین بروز هیجانات اجتماعی منفی و کنترل‌نشده در جامعه سبب آسیب‌های متعدد به فرد و اطرافیان او می‌شود.

مفهوم‌شناسی

هیجان، بروز احساسات درونی و نوعی از واکنش‌های عاطفی است که اثرات آن در عملکرد ظاهری افراد، قابل مشاهده است. هیجان، در درون افراد و در ابعاد گوناگون شکل می‌گیرد و نمود بیرونی پیدا می‌کند.^[۱] هیجان اجتماعی نوعی اظهار احساسات دربارۀ موضوعات و وقایع مختلف است که در اثر عوامل درونی و بیرونی در فرد بروز پیدا‌کرده و به دیگران منتقل می‌شود و رفتارهای جمعی را رقم می‌زند.^[۲] هیجان اجتماعی سبب می‌شود دیگران، تصور خاصی از فرد به‌دست آورند و ارتباط و تعامل خود با فرد را بر اساس آن شکل دهند.^[۳]

مدیریت هیجان

مدیریت هیجان، به‌معنای کنترل چگونگی برخورد با هیجانات، بروز آن‌ها و توجه به‌موقع به آن‌ها است. کارشناسان، وجود هیجان اجتماعی در زندگی را برای همه افراد ضروری می‌دانند؛ اما به این نکته توجه می‌دهند که نباید در آن غرق شد. کنترل هیجانات اجتماعی، نیازمند مهارت‌ است که مدیریت هیجان را به سرکوب آن تبدیل نکند. نادیده‌گرفتن و بی‌توجهی به هیجان‌ اجتماعی توسط افراد، نوعی سرکوب‌کردن این نوع هیجان در افراد است؛ البته هیجانات اجتماعی منفی کنترل‌نشده می‌تواند مشکلات زیادی را برای فرد و حتی اطرافیان او به‌وجود آورد؛^[۴] اما سرکوب و از‌ بین‌بردن هیجان اجتماعی در افراد نیز آسیب‌های متعددی به آنها و روابط اجتماعی افراد با یکدیگر وارد می‌کند. این امر سبب گسستگی روابط اجتماعی افراد و افزایش انزوا و فرد‌گرایی در جامعه می‌شود.^[۵]

پیامدهای هیجان اجتماعی مثبت

کارشناسان در بررسی پیامد‌های هیجان اجتماعی مثبت، به موارد زیر توجه کرده‌اند:

تأمین خواسته‌های عاطفی و روحی افراد؛
تقویت قدرت تصمیم‌گیری فردی و جمعی؛^[۶]
افزایش سازگاری افراد جامعه با یکدیگر؛^[۷]
تقویت ارتباطات اجتماعی میان عموم مردم؛
افزایش همبستگی اجتماعی؛ بروز هیجانات اجتماعی مثبت در جامعه سبب اعتماد‌سازی میان همه افراد یک جامعه شده و تعامل، همکاری و حس هم‌دلی را در میان افراد جامعه تقویت می‌کند.^[۸]
سلامت روان: پژوهشگران با تکیه بر مستندات علمی، هیجان اجتماعی مثبت را عامل افزایش سلامت روانی در افراد جامعه دانسته‌اند.

پیامد‌های هیجان اجتماعی منفی

هیجانات اجتماعی کنترل‌نشده در بسیاری از موارد موجب هنجارشکنی و بروز رفتارهای نا‌پسند می‌شود. در مواردی که هیجان‌ها به‌صورت شدید و ناگهانی ظاهر می‌شود عقل و منطق افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و معمولا پشیمانی و حسرت را برای افراد به‌دنبال دارد. همچنین هیجانات اجتماعی منفی موجب از ‌بین‌بردن انرژی یا کاهش توانایی افراد می‌شود؛ وقتی هیجان‌های شدیدی مانند ترس یا خشم بر افراد غلبه می‌کند، میزان توانایی و انرژی بدن آنها را برای مقابله با این شرایط کاهش می‌دهد. ^[۹] بروز هیجانات اجتماعی در برخی موارد نیز سبب افزایش اضطراب در فرد و بروز رفتار‌های پرخاشگرانه در او می‌شود.^[۱۰] بروز ناآرامی‌ها در پی وقایع اجتماعی سبب عدم آرامش و امنیت دیگر افراد جامعه شده و آسیب‌های روانی متعددی را برای شخص و دیگران به‌وجود می‌آورد.^[۱۱]

عوامل بروز هیجان اجتماعی در ایران

رسانه

امروزه رسانه‌ها را از عوامل مهم بروز هیجان اجتماعی می‌دانند. گسترش رسانه‌های جمعی و افزایش استفادۀ افراد از شبکه‌های اجتماعی و خاصیت تعاملی آن، زمینه را برای انتقال سریع هیجان در جماعت‌های نامجاور فراهم کرده است. این امر سبب می‌شود هیجانات اجتماعی در سطح گسترده‌تری در جامعه شیوع پیدا کرده و سبک زندگی و نوع تعاملات بسیاری از افراد را تحت تأثیر قرار دهد.^[۱۲]

شایعه

شايعه‌سازی و شايعه‌پراكنی از عوامل بروز هیجانات اجتماعی است. برخی شایعه‌پراکنی را نوعی بيماری خطرناك رواني و اجتماعي دانسته‌اند که با هدف تضعیف سرمایه‌های شناختی جامعه، انحراف در امور سياسي، آبروريزي و هتك حيثيت فردی و اجتماعی، ایجاد تشویش و ناامنی اجتماعی رخ می‌دهد. این امور به‌دلیل ضعف آگاهی، به‌سرعت در جامعه گسترش می‌یابد و موجب بروز هیجانات اجتماعی منفی در جامعه می‌شود.^[۱۳]

فشارهای اجتماعی

برخی فشارهای اجتماعی مانند وضعیت اقتصادی نا‌مطلوب، فقر، بیکاری، کاهش آمار ازدواج و افزایش معضلات اجتماعی (دزدی و بزهکاری) در جامعه، سبب افزایش فشار روانی در افراد جامعه و بروز هیجانات اجتماعی در آنها می‌شود. این عوامل در افراد ایجاد تنش یا پریشانی می‌کند و آنها را به ارزیابی موقعیت و شرایط واداشته و منجر به بروز واکنش در افرد یک جامعه می‌شود.^[۱۴]

هیجان اجتماعی مثبت در جامعه ایران

هیجان اجتماعی مثبت، واکنش‌های گوناگونی است که به‌دنبال مقبولیت و تأیید ارزش‌های اخلاقی یا رفتاری همسو با خواسته‌های افراد و گروه‌ها رخ داده و سبب بروز حس خوشایند، شادی و نشاط توسط آنها می‌شود.^[۱۵] در ایران عوامل متعددی سبب بروز هیجان اجتماعی مثبت می‌شود. رویدادهای ورزشی، یکی از این عوامل است.^[۱۶] با شروع مسابقات مختلفی مانند فوتبال، کشتی و والیبال بسیاری از تماشاگران در ورزشگاه، خانه یا محیط‌های عمومی، هیجان خود را ابراز می‌کنند. شادی و نشاط پس از پیروزی تیم محبوب افراد، نوعی هیجان اجتماعی مثبت به‌شمار می‌رود.^[۱۷] کارشناسان معتقدند در هیجان اجتماعی مثبت، لازم است میان احساس و ابراز هیجان مثبت هم‌خوانی وجود داشته باشد و این هم‌خوانی نیز با توجه به وجود پیوند‌های اجتماعی لازم توسط افراد با دیگران محقق می‌شود.^[۱۸] در جامعه ایران گاهی اتفاقاتی در جهت ارزش‌های اعتقادی و اخلاقی جامعه رخ می‌دهد که عملکرد اعتراض‌گونه و تجمع افراد در این شرایط نیز نوعی هیجان اجتماعی مثبت به‌شمار می‌رود، مانند شهادت حاج قاسم سلیمانی که هدف یک عملیات تروریستی قرار گرفت و اعتراضات گسترده‌ای را در کشور‌های مختلف جهان، خصوصاً ایران در پی داشت. خبر شهادت حاج قاسم سلیمانی موج عظیمی از اقشار مختلف جامعه را با خود همراه کرد. تشییع پیکر حاج قاسم سلیمانی و حضور میلیونی مردم در این مراسم، نوعی اتحاد و یک‌پارچگی میان ملت ایران را نشان داد.^[۱۹]

هیجان اجتماعی منفی در جامعه ایران

هیجان‌های اجتماعی منفی، نوعی علائم هشدار‌دهنده است که افراد جامعه هنگام رویارویی با وقایع ناهنجار از خود بروز می‌دهند. غم، ترس و خشم عمومی، از جمله هیجانات اجتماعی منفی است.^[۲۰] کارشناسان معتقدند هیجانات اجتماعی منفی در جامعه به‌دنبال بروز عملکردها و واکنش‌های افراد در پی یک اتفاق، رخ می‌دهد. رویدادهای پس از مرگ مهسا امینی، از جمله هیجانات اجتماعی منفی در جامعۀ ایران بود. در پی این اتفاق، تعدادی از مردم به‌واسطۀ شایعات متعدد و اخباری که اغلب نادرست بودند، احساساتی شده و به هنجارشکنی اجتماعی پرداختند و اموال عمومی و دولتی را تخریب کردند. بروز این‌گونه هیجانات منفی اجتماعی سبب آسیب روحی، جسمی، مادی و معنوی متعددی به افراد و جامعه می‌شود.^[۲۱] هیجانات اجتماعی منفی، به‌دلیل خاصیت انتقالی، به‌سرعت به یک معضل اجتماعی فراگیر تبدیل می‌شوند.^[۲۲] کارشناسان، در مدیریت این نوع هیجان اجتماعی، به سازوکار قطع واگیری این نوع هیجان، توجه کرده‌اند. ^[۲۳] از این منظر، حکومت می‌تواند به مقابله با فضاسازی دشمنان جامعه برای ایجاد هیجانات اجتماعی منفی بپردازد و نیز با کنترل عواملی مانند گرانی و فساد اقتصادی، بروز هیجان‌های اجتماعی منفی را در جامعه کاهش دهد.^[۲۴]

راهکار‌های مدیریت فردی هیجان اجتماعی

از جمله راهکار‌های مدیریت هیجان اجتماعی عبارت‌اند از:

شناخت درست هیجانات افراد؛ توجه به انواع احساسات و هیجاناتی که فرد در شرایط مختلف تجربه می‌کند، می‌تواند موجب شناخت درست هیجانات اجتماعی در فرد شود.
فراهم‌سازی زمینه بروز هیجانات؛ هنگامی که فرد از موضوع اجتماعی و یا یک تعامل اجتماعی ناراحت می‌شود با بروز هیجان خود می‌تواند در پی مدیریت و کنترل آن بر‌آید؛ اما اصرار به عدم‌بروز هیجان سبب می‌شود، فرد هیجان اجتماعی خود را در موقعیت‌های مختلف تشخیص ندهد.
نوشتن احساسات؛ یکی از راهکار‌های مهم برای مدیریت و کنترل هیجان اجتماعی، نوشتن احساسات خود بر روی کاغذ دانسته شده است.
کمک‌گرفتن از مشاور؛ در برخی موارد شناخت هیجانات و رویارویی با آن‌ها با حضور یک فرد متخصص امکان‌پذیر است.^[۲۵]
باورهای مذهبی؛ پژوهشگران معتقدند باور‌های مذهبی در کنترل هیجان اجتماعی مؤثر است. تقویت باورهای مذهبی در افراد میزان صبر و سازگاری آنها را افزایش می‌دهد.^[۲۶]
آموزش؛ فراگیری راهکار‌های مدیریت هیجان اجتماعی در مراکز آموزشی مانند مدارس و دانشگاه‌ها یکی دیگر از راهکار‌های مؤثر در مدیریت هیجانات اجتماعی توسط افراد است.^[۲۷]

پانویس

منابع

«آثار و پیامدهای شایعه در جامعه»، وب‌سایت شبستان، تاریخ درج مطلب: 9 آبان 1400ش.
احمدی، ابراهیم، «رابطه همخوانی احساس و ابراز هیجان مثبت با سلامت روانی: بررسی کارکرد اجتماعی هیجان»، تحقیقات روانشناختی، شماره 14، 1391ش.
«تأثیر ورزش‌های هیجانی در ارتقای سلامت روان»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: 26 تیر 1394ش.
«حاج قاسم سلیمانی»، وب‌سایت ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1402ش.
خلجی، علی، «هیجانات اجتماعی در جامعه رسانه‌ای»، در مجموعه مقالات هفتمین کنفرانس بین‌المللی دانش و فناوری علوم تربیتی مطالعات اجتماعی و روانشناسی ایران، 1400ش.
«رفتار هیجانی برخی جوانان با آگاهی‌بخشی قابل کنترل است»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 13 مهر 1401ش.
زمانی ثانی، سیدحجت و همکاران، «هیجان ورزشی و کارایی جمعی در ورزشکاران سالم و معلول»، مطالعات روان‌شناسی ورزشی، شماره 26، 1397ش.
شعبان، ماندانا، «هیجان چیست و چه جایگاهی در زندگی دارد؟»، وب‌سایت دکتر ماندانا شعبان، تاریخ بازدید: 24 خرداد 1402ش.
شعبان‌زاده، غزاله، «طبقه‌بندی هیجان‌ها: هیجان‌های مثبت و هیجان‌های منفی»، وب‌سایت بهینگی، تاریخ بازدید: 24 خرداد 1402ش.
«فشارهای اجتماعی و تهدید بهداشت روان»، وب‌سایت خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: 8 مرداد 1395ش.
«مهسا امینی»، وب‌سایت رویداد 24، تاریخ بازدید: 26 خرداد 1402ش.
نیکمراد، علیرضا و همکاران، «اثربخشی آموزش نظم‌بخشی شناختی هیجان بر اضطراب و سازگاری دانش‌آموزان: بررسی سازگاری به‌عنوان یک فرهنگ در دانش‌آموزان»، در مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی فرهنگ، آسیب‌شناسی روانی و تربیت، 1396ش.
یکه فلاح، محمد و همکاران، «جهت‌گیری مذهبی، راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و سازگاری اجتماعی»، کنگره انجمن روانشناسی ایران، دوره 5، 1394ش.

[1] . شعبان، «هیجان چیست و چه جایگاهی در زندگی دارد؟»، وب‌سایت دکتر ماندانا شعبان.

[2] . شعبان‌زاده، «طبقه‌بندی هیجان‌ها: هیجان‌های مثبت و هیجان‌های منفی»، وب‌سایت بهینگی.

[3] . شعبان، «هیجان چیست و چه جایگاهی در زندگی دارد؟»، وب‌سایت دکتر ماندانا شعبان.

[4] . شعبان، «هیجان چیست و چه جایگاهی در زندگی دارد؟»، وب‌سایت دکتر ماندانا شعبان.

[5] . احمدی، «رابطه همخوانی احساس و ابراز هیجان مثبت با سلامت روانی: بررسی کارکرد اجتماعی هیجان»، 1391ش، ص1.

[6] . شعبان‌زاده، «طبقه‌بندی هیجان‌ها: هیجان‌های مثبت و هیجان‌های منفی»، وب‌سایت بهینگی.

[7] . نیکمراد و همکاران، «اثربخشی آموزش نظم‌بخشی شناختی هیجان بر اضطراب و سازگاری دانش‌آموزان: بررسی سازگاری به‌عنوان یک فرهنگ در دانش‌آموزان»، 1396ش، ص1.

[8] . شعبان‌زاده، «طبقه‌بندی هیجان‌ها: هیجان‌های مثبت و هیجان‌های منفی»، وب‌سایت بهینگی.

[9] . شعبان‌زاده، «طبقه‌بندی هیجان‌ها: هیجان‌های مثبت و هیجان‌های منفی»، وب‌سایت بهینگی.

[10] . نیکمراد و همکاران، «اثربخشی آموزش نظم‌بخشی شناختی هیجان بر اضطراب و سازگاری دانش‌آموزان: بررسی سازگاری به‌عنوان یک فرهنگ در دانش‌آموزان»، 1396ش، ص1.

[11] . «مهسا امینی»، وب‌سایت رویداد 24.

[12] . خلجی، «هیجانات اجتماعی در جامعه رسانه‌ای»، 1400ش، ص1.

[13] . «آثار و پیامدهای شایعه در جامعه»، وب‌سایت شبستان.

[14] . «فشارهای اجتماعی و تهدید بهداشت روان»، وب‌سایت خبر آنلاین.

[15] . شعبان، «هیجان چیست و چه جایگاهی در زندگی دارد؟»، وب‌سایت دکتر ماندانا شعبان.

[16] . زمانی ثانی و همکاران، «هیجان ورزشی و کارایی جمعی در ورزشکاران سالم و معلول»، 1397ش، ص31.

[17] . «تاثیر ورزش‌های هیجانی در ارتقای سلامت روان»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.

[18] . احمدی، «رابطه همخوانی احساس و ابراز هیجان مثبت با سلامت روانی: بررسی کارکرد اجتماعی هیجان»، 1391ش، ص1.

[19] . «حاج قاسم سلیمانی»، ویکی شیعه.

[20] . شعبان‌زاده، «طبقه‌بندی هیجان‌ها: هیجان‌های مثبت و هیجان‌های منفی»، وب‌سایت بهینگی.

[21] . «مهسا امینی»، وب‌سایت رویداد 24.

[22] . خلجی، «هیجانات اجتماعی در جامعه رسانه‌ای»، 1400ش، ص1.

[23] . خلجی، «هیجانات اجتماعی در جامعه رسانه‌ای»، 1400ش، ص1.

[24] . «رفتار هیجانی برخی جوانان با آگاهی بخشی قابل کنترل است»، خبرگزاری فارس.

[25] . شعبان، «هیجان چیست و چه جایگاهی در زندگی دارد؟»، وب‌سایت دکتر ماندانا شعبان.

[26] . یکه فلاح و همکاران، «جهت گیری مذهبی، راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و سازگاری اجتماعی»، 1394ش، ص1695.

[27] . نیکمراد و همکاران، «اثربخشی آموزش نظم‌بخشی شناختی هیجان بر اضطراب و سازگاری دانش‌آموزان: بررسی سازگاری به‌عنوان یک فرهنگ در دانش‌آموزان»، 1396ش، ص1.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]