اربعین در افغانستان
اربعین در افغانستان؛ مراسم آیینی شیعیان افغانستان در چهلمین روز شهادت امام حسین.
اربعین، در میان رسوم آیینیِ عاشورا، اهمیتی ویژه دارد و در روایات شیعه نیز به بزرگداشت این روز و زیارت اربعین امام حسین تأکید شده است. شعیان افغانستان که در عشق‌ورزی به اهل‌بیت و امام حسین معروف‌اند، در اربعین، مراسم عزاداری برگزار می‌کنند و تعداد زیادی از آنها و عده‌ی از اهل‌سنت، به کربلا سفر می‌کنند.
پیشینه
شیعیان افغانستان که در قرن نخست هجری، اسلام را پذیرفتند.[۱] از همان آغاز به حضرت علی و اهل‌بیت پیامبر محبت می‌ورزیدند.[۲] آنها پس از شهادت امام حسین، از بنی‌امیه به شدت نفرت پیدا کردند و نقش عمده‌ای در سقوط حکومت اموی ایفا کرده‌اند.[۳] آنها برای پاسداشت این رویکرد، هزینه‌های اجتماعی و سیاسی فراوان پرداختند و سختی‌ها، محرومیت‌ها و ظلم‌های بسیاری را به جان و مال خریدند.[۴] اربعین شهادت امام حسین که روز بازگشت اهل‌بیت از شام به‌شمار می‌آید، نزد شعیان افغانستان به‌عنوان روز پیروزی حضرت زینب و اسیران کربلا مورد توجه است.[۵]
حاکمان مستبد افغانستان در دوره‌های مختلف، با هرگونه مظاهر عمومی ارادت به امام حسین مخالفت می‌کردند؛ از جمله چهل سال دوره سلطنت ظاهرشاه، جزو دوره‌های تاریک و اختناق برای شیعیان بود.[۶] تنها در سال‌های آخر دهه چهل، با تلاش برخی از علما تا حدی گشایشی برای شعیان ایجاد شد؛ اما با سقوط حکومت، دوباره محدودیت‌ها به وجود آمد و در طول پنج سال جمهوریت داوودخان و دوره اول طالبان، راه کربلا به روی شعیان بسته شد و رفتن به عراق ممنوع بود و به هیچ شیعه‌ای برای سفر به عراق پاسپورت داده نمی‌شد.[۷] در دوره کمونیست‌ها نیز نه تنها در این زمینه با شیعیان همکاری نشده است که بسیاری از روحانیون، کربلایی‌ها و زوار امام حسین مورد تعقیب، بازداشت و شکنجه قرارگرفته‌اند و برخی نیز در زندان‌های تاریک حکومت مفقوالأثر شده‌اند.[۸]
با وجود این محدودیت‌ها و طولانی بودن سفر که گاهی تا 6 ماه به طول می‌انجامید، شعیان افغانستان تلاش می‌کردند از راه‌های مختلف، از جمله اخذ پاسپورت پاکستانی به عراق سفر کنند و خودشان را به کربلا بر‌ساندند.[۹]
مراسم اربعین
شعیان افغانستان بر مبنای روایات[۱۰] و تأکیدات پیشوایان دینی،[۱۱] روز بیستم ماه صفر را در مناطق مختلف این کشور و به‌ویژه در شهر کابل با حضور در مساجد و حسینیه‌ها تجلیل می‌کنند و به سوگواری می‌پردازند. این مراسم آیینی در سال‌های اخیر در ولایات مختلف افغانستان بسیار باشکوه و با برنامه‌های متنوع مانند ختم قرآن، سخنرانی، عزاداری، سینه‌زنی و پذیرایی از عزاداران با چای و شربت و غذای نذری، برگزار می‌شود.[۱۲] سخنرانان و روضه‌خوان‌ها نیز در این مجالس ضمن تبیین نقش پیام‌رسانی امام سجاد و حضرت زینب دربارۀ حادثۀ عاشورا، از اتفاق‌های روز اربعین برای مردم می‌گویند؛ حضور جابر بن عبدالله انصاری بر مزار امام حسین و آزادی اسرا یا ورود آنان به کربلا را بازگو می‌کنند.[۱۳]
مراسم اربعین حسینی در 26 شهریور 1401ش علاوه بر شهر کابل، در شهر هرات جنوب غرب افغانستان، شهر مزار در شمال افغانستان و استان‌های سرپل، بامیان، دایکندی، غزنی و استان لوگر در شرق افغانستان و برخی مناطق دیگر این کشور برگزار شده است.[۱۴] در شمال افغانستان هزاران تن از شیعیان، به مناسبت اربعین حسینی، از استان‌های بغلان، سمنگان، بلخ، فاریاب، جوزجان و مناطق مختلف دیگر به زیارتگاه امام‌زاده یحیی حضور یافتند و علاوه بر مراسم عزاداری و سینه‌زنی، مسیرهایی را به سمت این زیارتگاه به پیاده‌روی پرداختند.[۱۵] شماری از شعیان استان سرپل در مسیر پیاده‌روی زائران امام‌زاده یحیی، با برپایی موکب‌ها و سقاخانه‌ها از زائران پذیرایی کردند.[۱۶]
پیاده‌روی اربعین
زائران افغانستانی پس از اتباع کشورهای عراق و ایران، سومین مجموعۀ بزرگی هستند که در همایش میلیونی اربعین در کربلا حضور دارند.[۱۷] شعیان افغانستانی در اجتماع اربعین، از چند گروه تشکیل می‌شوند: مهاجران افغانستانی ساکن ایران، مشتاقانی از کشورهای اروپایی و آمریکایی و زائرانی از دور افتاده‌ترین روستاهای افغانستان[۱۸] که تعدادشان در سال‌های قبل از کرونا تا حدود 70 هزار نفر رسیده بود.[۱۹] مهاجرین و شعیان افغانستانی در عراق و ایران با برپایی بیش از 150 موکب از زائران و عزاداران اربعین پذیرایی کردند.[۲۰]
حضور اهل‌سنت افغانستان در زیارت اربعین
اهل‌سنت افغانستان به دوستی با اهل‌بیت معروف‌اند[۲۱] و در طول تاریخ این کشور، علی‌رغم فشارهای حکومت و برخورد حاکمان مستبد با پیروان اهل‌بیت و ممانعت از برگزاری مجالس عزاداری امام حسین، در کنار شعیان این کشور به عزاداری و ابراز ارادت به اهل‌بیت و به‌ویژه امام حسین می‌پرداخته‌اند.[۲۲] امروزه نیز برخی از اهل‌سنت افغانستان در تکیه‌خانه‌ها و مجالس عزا شرکت می‌کنند و در روز عاشورا نذری و خیرات می‌دهند.[۲۳] آنها در اربعین نیز همراه با شعیان افغانستان، به کربلا مشرف می‌شوند و باور دارند که امام حسین سر سلسله پاکان و نیکان و رهبر آزادمردان جهان است.[۲۴]
موانع زیارت اربعین
حضور شعیان افغانستان در راهپیمایی اربعین، در سال‌های پسین با نگرانی‌ها و مشکلات زیادی همراه بوده است.[۲۵] مشکلات اخذ پاسپورت و گرفتن ویزای ایران و عراق، تا بسته شدن مرز زمینی عراق و مشکل‌تراشی مقامات حکومت موقت طالبان برای زائران کربلا و عدم پاسخ‌گویی مدیران شرکت‌های زیارتی از جمله چالش‌های متعددی هستند که زائران افغانستانی اربعین با آنها روبرو بوده‌اند.[۲۶] در سال 1401ش نیز بسیاری از زائران افغانستانی به‌دلیل مشکلات صدور ویزا و مشکلات مرزی و عدم هماهنگی شرکت‌ها با مقامات مرزی عراق، به رغم ثبت‌نام در شرکت‌های زیارتی و اخذ ویزای عبوری از سفارت ایران، نتوانستند در همایش بزرگ اربعین حضور یابند.[۲۷] حدود 3700 نفر از این زائران که برای آنها ویزای عراق نیز صادر شده بود با بسته شدن مرز روبرو شدند و از زیارت اربعین بازماندند.[۲۸]
پانویس
- ↑ حبیبی، تاریخ افغانستان بعد از اسلام، 1359ش، ص123؛ تشیید، هدیه اسماعیل یا قیام سادات، بنگاه مجله تاریخی اسلام، تهران، 1331ش، ص45؛ بیهقی، تاریخ بیهق، ج1، بی‌تا، ص345، 346، 445؛ مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1360ش، ص388.
- ↑ جوزجانی، طبقات ناصری، تصحیح: عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب، 1358ش، ص319-320؛ حبیبی، تاریخ افغانستان بعد از اسلام، 1359ش، ص 804؛ احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ج2، 1906م، ص427؛ مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، 1360ش، ص388؛ ناصری داوودی، تاریخ تشیع در افغانستان، 1386ش، ص91-96.
- ↑ حبیبی، تاریخ افغانستان بعد از اسلام، 1359ش، ص804.
- ↑ «رنج و گنج سفر اربعین شیعیان افغانستان»، خبرگزاری میزان، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401ش.
- ↑ «برگزاری مراسم اربعین حسینی در افغانستان»، خیرگزاری صدا و سیما، تاریخ بازدید: 30 مهر 1401ش.
- ↑ فیاض، آسیب‌شناسی روابط گروه‌های قومی شیعه در افغانستان، 1393ش، ص221.
- ↑ «رنج و گنج سفر اربعین شیعیان افغانستان»، خبرگزاری میزان، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401.
- ↑ فیاض، آسیب‌شناسی روابط گروه‌های قومی شیعه در افغانستان، 1393ش، صص238 و 241-243.
- ↑ فیاض، آسیب‌شناسی روابط گروه‌های قومی شیعه در افغانستان، 1393ش، صص238 و 241-243.
- ↑ وسایل الشیعه، ج10، ص333؛ کامل الزیارات، باب 40، حدیث3، باب 43، حدیث4؛ باب 45 حدیث 2؛ باب 49 حدیث1 باب 98؛ مجلسی، بحار الانوار، ج82، ص75.
- ↑ معینی‌پور، مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین، 1394ش، ص138-139.
- ↑ «برگزاری مراسم اربعین حسینی در افغانستان»، خیرگزاری صدا و سیما، تاریخ بازدید: 30 مهر 1401ش.
- ↑ «برگزاری مراسم اربعین حسینی در افغانستان»، خیرگزاری صدا و سیما، تاریخ بازدید: 30 مهر 1401ش؛ «مراسم اربعین حسینی در افغانستان» خبرگزاری پیام آفتاب، تاریخ بازدید: 29 مهر 1401ش.
- ↑ «اربعین حسینی؛ شیعیان افغانستان در سراسر افغانستان مراسم سوگواری برگزار کردند» شفقنا افغانستان، تاریخ بازدید: 28 مهر 1401ش.
- ↑ «اربعین حسینی؛ شیعیان افغانستان در سراسر افغانستان مراسم سوگواری برگزار کردند» شفقنا افغانستان، تاریخ بازدید: 28 مهر 1401ش.
- ↑ اربعین حسینی؛ شیعیان افغانستان در سراسر افغانستان مراسم سوگواری برگزار کردند» شفقنا افغانستان، تاریخ بازدید: 28 مهر 1401ش.
- ↑ «بیم و امیدهای زیارت اربعین 1401 برای افغانستانی‌ها»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 20 مهر 1401ش.
- ↑ «بیم و امیدهای زیارت اربعین 1401 برای افغانستانی‌ها»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 20 مهر 1401ش.
- ↑ «برگزاری مراسم اربعین حسینی در افغانستان»، خیرگزاری صدا و سیما، تاریخ بازدید: 30 مهر 1401ش.
- ↑ «مردم افغانستان مراسم اربعین حسینی را در عراق برگزار کردند»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ بازدید: 29 مهر 1401ش.
- ↑ ناصری داوودی، تاریخ تشیع در افغانستان، 1386ش، ص330-331.
- ↑ ناصری داوودی، انقلاب کربلا از دیدگاه اهل سنت، 1386ش، ص444.
- ↑ «رنج و گنج سفر اربعین شیعیان افغانستان»، خبرگزاری میزان، 6 آبان 1398ش، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401ش.
- ↑ «رنج و گنج سفر اربعین شیعیان افغانستان»، خبرگزاری میزان، 6 آبان 1398ش، تاریخ بازدید: 25 مهر 1401ش.
- ↑ «بیم و امیدهای زیارت اربعین 1401 برای افغانستانی‌ها»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 20 مهر 1401ش.
- ↑ «بیم و امیدهای زیارت اربعین 1401 برای افغانستانی‌ها»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 20 مهر 1401ش؛ «زیبایی‌ها و سختی‌های اربعین حسینی 1401 برای شهروندان افغانستانی» خبرگزاری آوا، تاریخ بازدید، 2 آبان 1401ش.
- ↑ «جاماندگان زیارت اربعین حسینی در افغانستان» خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: 29 مهر 1401ش؛ «بازگشت زائران دلشکسته جامانده از اربعین حسینی از مرز شلمچه»، خبرگزاری آوا، تاریخ بازدید: 3 آبان 1401ش.
- ↑ «بازگشت زائران دلشکسته جامانده از اربعین حسینی از مرز شلمچه»، خبرگزاری آوا، تاریخ بازدید: 3 آبان 1401ش.
منابع
- ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، نجف اشرف، دارالمرتضویه، 1356ش.
- «اربعین حسینی؛ شیعیان افغانستان در سراسر افغانستان مراسم سوگواری برگزار کردند» سایت شفقنا افغانستان، 26 شهریور 1401ش.
- «بازگشت زائران دلشکسته جامانده از اربعین حسینی از مرز شلمچه»، خبرگزاری آوا، 2 مهر 1401ش.
- «برگزاری مراسم اربعین حسینی در افغانستان»، خیرگزاری صدا و سیما، 26 شهریور 1401ش.
- «بیم و امیدهای زیارت اربعین 1401 برای افغانستانی‌ها»، خبرگزاری تسنیم، 17 شهریور 1401ش.
- «جاماندگان زیارت اربعین حسینی در افغانستان»، خبرگزاری تسنیم، 30 شهریور، 1401ش.
- «رنج و گنج سفر اربعین شیعیان افغانستان»، خبرگزاری میزان، 6 آبان 1398ش.
- «زیبایی‌ها و سختی‌های اربعین حسینی 1401 برای شهروندان افغانستانی»، خبرگزاری آوا، 30 شهریور 1401ش.
- بیهقی، ابوالحسن علی بن زید، تاریخ بیهق، تصحیح: احمد بهمنیار، فروغی، تهران، بی‌تا.
- تشیید، علی‌اکبر، هدیه اسماعیل یا قیام سادات، تهران، بنگاه مجله تاریخی اسلام، 1331ش.
- جوزجانی، منهاج سراج، طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب، 1358ش.
- حبیبی، عبدالحی، تاریخ افغانستان بعد از اسلام، تهران، دنیای کتاب، 1359ش.
- سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی التفسیر المأثور، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
- شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، 1409ق.
- فیاض، محمدحسین، آسیب‌شناسی روابط گروه‌های قومی شیعه در افغانستان، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، چاپ دوم،. 1395ش.
- متقی هندی، علاء‌الدین، علی بن حسام‌الدین، کنزالعمال، بیروت، مؤسسه الرساله، 1413ق.
- «مراسم اربعین حسینی در افغانستان»، خبرگزاری پیام آفتاب، 5 مهر 1400ش.
- «مردم افغانستان مراسم اربعین حسینی را در عراق برگزار کردند»، باشگاه خبرنگاران جوان، 26 شهریور 1401ش.
- مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، 1360ش.
- معینی‌پور، مسعود، مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین، 1394ش.
- مقدسی، احمد، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، لندن، بی‌نا، 1906م.
- ناصری داوودی، عبدالمجید، انقلاب کربلا از دیدگاه اهل سنت، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ سوم، 1386ش.
- ناصری داوودی، عبدالمجید، تاریخ تشیع در افغانستان، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، 1386ش.