نسخهٔ قابل چاپ دیگر پشتیبانی نمی‌شود و ممکن است در زمان رندر کردن با خطا مواجه شوید. لطفاً بوکمارک‌های مرورگر خود را به‌روزرسانی کنید و در عوض از عمبکرد چاپ پیش‌فرض مرورگر خود استفاده کنید.
سید محمدعلی آل‌هاشم
سید محمدعلی آل‌هاشم؛ امام‌جمعه تبریز و نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان‌شرقی.
سید محمدعلی آل‌هاشم، ششمین نماینده ولی فقیه در آذربایجان‌شرقی و امام‌جمعۀ شهر تبریز بود. او در دوران انقلاب اسلامی سِمَت‌های مهمی چون نماینده ولی فقیه و رئیس سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران را عهده‌دار بود. آل‌هاشم به همراه سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در 30 اردیبهشت 1403ش در سانحۀ سقوط بالگرد در ارتفاعات ورزقان، جان خود را حین خدمت از دست داد. او در تبریز به سید شریف ملقب بود و به‌دلیل این‌که حین خدمت جان خود را از دست داد به شهید خدمت معروف شد.
تولد و خانواده
سید محمدعلی آل‌هاشم در 16 آبان 1341ش در تبریز متولد شد. پدرش سید محمدتقی آل‌هاشم از روحانیون به‌نام و برجستۀ شهر تبریز است.[۱] سید محمدتقی آل‌هاشم سالهای زیادی امام‌جمعه موقت تبریز بود که در سالهای اخیر به‌دلیل مشکلات جسمی از این مسئولیت کناره‌گیری کرد.[۲]
تحصیلات
محمدعلی آل‌هاشم تحصیلات خود را تا دبیرستان در شهر تبریز گذراند؛ سپس به‌منظور تحصیلات علوم دینی وارد حوزۀ علمیۀ تبریز شد و در ادامه به شهر قم مهاجرت کرد و تحصیلات حوزوی خود را تا مقطع سطح چهار (معادل دکتری) در این شهر گذراند. او همچنین به مدت چهارده سال در کلاس‌های درس آیتالله خامنه‌ای در تهران شرکت می‌کرد.[۳] سید محمدعلی آل‌هاشم موفق به دریافت دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی شده بود.[۴]
ویژگی‌های اخلاقی
از اولین اقدامات سید محمدعلی آل‌هاشم که در سال 1396ش به امامت جمعۀ تبریز منصوب شد، برداشتن حصارهای نمازجمعه بود. او معتقد بود در نمازجمعه همه با هم برابر بوده و در یک رده قرار می‌گیرند. آل‌هاشم با دیدارهای چهره به چهره و مردمی توانست نمازجمعۀ تبریز را به یکی از پرشورترین نمازجمعه‌های کشور تبدیل کند.[۵]
او به دیدار مردم شهرش تنها در نمازهای جمعه بسنده نمی‌کرد، بلکه در تمام روزهای هفته با مردم دیدار داشت و از نزدیک به مشکلات آنها رسیدگی می‌کرد و دفتر او همیشه به روی مردم باز بود. به همین دلیل وی را «امام تمام روزهای هفته» نامیده بودند. او به هنر و فرهنگ مردم دیار خود اهمیت زیادی می‌داد و آنها را به کتاب‌خواندن، دیدن تئاتر و سینما تشویق می‌کرد و مردم را از هر طیف و جناحی به سمت خود جذب کرده بود.[۶]
سید محمدعلی آل‌هاشم با جوانان و ورزشکاران نیز رابطۀ خوبی داشت. او در سال 1396ش با ایجاد شایعه‌ای در مورد متشنج‌شدن فضا در دیدار دو تیم تراکتور تبریز و استقلال تهران، با حضور خود در ورزشگاه تبریز به حمایت از تیم شهرش پرداخت و با تلطیف فضا موجب شد تا هواداران، درگیر سیاست‌زدگی و رفتارهای افراطی نشوند.[۷] او با حضور سرزده در دانشگاه‌ها و خوابگاه‌ها با دانشجویان بدون تکلف صحبت می‌کرد و با مشکلات و دیدگاه‌های آنها آشنا می‌شد.[۸]
او خرید مایحتاج روزانۀ منزل را شخصاً از بازار انجام می‌داد، به نانوایی می‌رفت و مانند بقیه افراد در صف منتظر می‌ماند، سوار تاکسی و مترو می‌شد و از نزدیک با مردم ارتباط داشت. آل‌هاشم در میان تمام مشغله‌های کاری از سرزدن به بیماران، جانبازان شیمیایی، خانواده‌های حاشیه‌نشین تبریز و کودکان تحت سرپرستی بهزیستی غافل نبود. همچنین با حضور در مساجد مختلف، پشت سر امامان جماعت مساجد، نماز می‌خواند.[۹]
سید محمدتقی آل‌هاشم همانطور که در زنده‌بودن سید محمدعلی بیان کرده بود، [۱۰] دوباره با دیدن پیکر پسر خود، او را نه فقط پسرش، بلکه پدر خود خواند و به جوانان این نکته را یادآوری کرد که حمایت اقتصادی، عاطفی و روانی و رسیدگی به امور سالمندان از نیازهای اساسی آنها در سالمندی است، همان‌گونه که در آموزه‌های اسلام نیز به آن سفارش شده است[۱۱] و در این مورد هیچ فرقی بین یک آیتالله با افراد عادی مانند کارگر، کشاورز و غیره وجود ندارد و سید محمدتقی آل‌هاشم در این زمینه نیز مهر تایید پدر خود را دریافت کرد.[۱۲]
او هرگز از پست و مقام خود برای نزدیکانش استفاده نمی‌کرد و در این زمینه حساسیت زیادی داشت.[۱۳] آل‌هاشم به حقوق زنان نیز توجه داشت، وی با اجازه دادن به یک خانم نماینده به‌عنوان سخنران پیش از نمازجمعه، با انتقاد بسیاری از اطرافیان خود مواجه شد، ولی او با این کار خود تصریح کرد که بین نماینده‌ها تفاوتی وجود ندارد و نماینده‌های زن نیز مانند نماینده‌های مرد از حق برابری برخوردار هستند و می‌توانند از تریبون نمازجمعه به بیان مشکلات یا ارائۀ فعالیت‌های خود بپردازند.[۱۴]
آل‌هاشم روزهای جمعه را روزِ پرکارِ مدیران استانی می‌دانست و در نمازجمعه میزهایی برای مدیران استان تهیه کرده بود تا مردم بتوانند قبل از نمازجمعه، بدون وقت قبلی با مدیران ارتباط داشته باشند و مشکلات خود را مطرح کنند.[۱۵]
آل‌هاشم به تمام اقشار مردم، به‌ویژه قشر ضعیف و محروم توجه نشان می‌داد و برای تمام افراد جایگاه والای انسانی قائل بود.[۱۶] او با کارکنان و پرسنل از جایگاه مدیریتی و سازمانی برخورد نمی‌کرد و با همه برخوردی پدرانه و دلسوزانه داشت.[۱۷]
وی همیشه در زندگی خود آرزوی شهادت داشت و بیان می‌کرد، تبریز دو شهید امام‌جمعه دارد که هردو سید هستند و امیدوار بود که شهید سوم هم به آنها ملحق شود.[۱۸]
فعالیت‌ها و مسئولیت‌ها
مبارزه و آگاه‌کردن جوانان در دوران حکومت پهلوی توسط سید محمدعلی در کنار پدرش و آیتالله قاضی طباطبایی؛ [۱۹]
حضور سید محمدعلی آل‌هاشم در دوران دفاع مقدس به‌مدت سی ماه در جبهه‌های جنگ و همکاری با فرماندهان بزرگی چون صیاد شیرازی؛
مسئول ستاد نماز جمعه تبریز؛
معاون تبلیغات و روابط عمومی سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران؛
رئیس اداره عقیدتی سیاسی نیروی زمینی ارتش با موافقت و تصویب فرماندهی معظم کل قوا؛
رئیس عقیدتی سیاسی لشکر 21 حمزه آذربایجان؛
جانشین سازمان عقیدتی سیاسی ارتش با موافقت و تصویب فرماندهی معظم کل قوا؛
جانشین اداره عقیدتی سیاسی نیروی دریایی ارتش؛
جانشین اداره عقیدتی سیاسی نیروی زمینی ارتش؛
نماینده ولی فقیه و رئیس سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران از سال 1388ش تا سال 1396ش با حکم آیتالله خامنه‌ای، وی در این دوران توانست سه بار مقام اول میان سازمان‌های عقیدتی سیاسی نیروهای مسلح را به دست آوَرَد؛
نمایندۀ ولی فقیه در استان آذربایجان‌شرقی و امام‌جمعه تبریز از سال 1396ش تا زمان شهادت، [۲۰] او پس از شهیدان محراب آیتالله قاضی (1358ش) و آیتالله مدنی (1360ش) و بعد از آیتالله مشکینی، آیتالله ملکوتی و آیتالله مجتهد شبستری، ششمین نماینده ولی فقیه در تبریز بود؛
نماینده مردم آذربایجان‌شرقی‌در دورۀ ششم مجلس خبرگان رهبری، مراسم افتتاحیه دوره ششم مجلس خبرگان رهبری در یک خرداد 1403ش با صندلی خالی آیتالله آل‌هاشم برگزار شد.[۲۳]
آثار
کتاب بررسی فقهی جنگ روانیبررسی آثار فقهی جنگ روانی؛
شمیم اخلاق و تربیت اسلامی؛
سیره اخلاقی و تربیتی حضرت علی با رویکرد نظامی؛ [۲۴]
پیام جمعه در شش جلد، شامل خطبه‌های نمازجمعۀ تبریز.[۲۵]
درگذشت
اولین تصویر از پیکر شهید آیتالله آل هاشم
در بعد از ظهر یک‌شنبه، 30 اردیبهشت 1403ش، بالگرد حامل آقای رئیسی، رئیس‌جمهور ایران که برای افتتاح چند طرح عمرانی به آذربایجان‌شرقی رفته بود، به همراه آیتالله سید محمدعلی آل‌هاشم، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، مالک رحمتی، استاندار تبریز، سرتیم حفاظت رئیس‌جمهور و کادر پرواز، دچار سانحه شد و سقوط کرد. در این سانحه، همگی در دم جان باختند، اما آل‌هاشم که از بالگرد به بیرون پرتاب شده بود چند ساعتی زنده بود و در این مدت چند تماس تلفنی برقرار کرده و از حال بد خود و این حادثه سخن گفته بود، اما به‌دلیل شرایط نامساعد آب و هوایی این منطقۀ کوهستانی و جنگلی، عملیات جستجوی یافتن آنها 16 ساعت به طول انجامید و لاشۀ بالگرد در صبح 31 اردیبهشت 1403ش پیدا شد.[۲۶] آیتالله خامنه‌ای، پس از این واقعه در پیامی درگذشت شهادت‌گونۀ رئیس‌جمهور و همراهان‌شان را تسلیت گفت و پنج روز عزای عمومی در ایران اعلام کرد.[۲۷]
تشییع و آرامگاه
مراسم تشییع آیتالله محمدعلی آل‌هاشم
پیکر آیتالله آل‌هاشم و آقای رئیسی و همراهان در یکم خرداد در تبریز و قم تشییع شد. در روز دوم خرداد، آیتالله خامنه‌ای نماز میت را بر پیکر آنان اقامه کرد و سپس در تهران تشییع شدند.[۲۸] در روز سوم خرداد پیکر آیتالله آل‌هاشم به تبریز منتقل و در میان انبوه مردم تبریز در گلزار شهدای وادی رحمت تبریز در قطعۀ صدیقین به خاک سپرده شد. به گفتۀ منابع محلی، تشییع جنازۀ آل‌هاشم بسیار باشکوه و با استقبال بی‌نظیر مردم برگزار شد به‌گونه‌ای که تبریز تاکنون چنین جمعیتی به خود ندیده بود[۲۹] و مردم تبریز این‌گونه وفاداری خود را به امام‌جمعۀ مردمی و پدر معنوی خود، نشان دادند.[۳۰]
یادبود
مستند «سالک الی الله»، مستندی است که در زمان حیات آل‌هاشم به کارگردانی سید امین جواهری ساخته شده است. به عقیدۀ این کارگردان، این مستند به‌جهت نشان‌دادن رشادت‌ها و فداکاری‌های آل‌هاشم و شناساندن او به مردم ساخته شده است. این مستند تا زمان حیات آل‌هاشم توسط او اجازه پخش نداشت.[۳۱]
همچنین پروژۀ زائرسرای آذربایجان‌شرقی در مشهد با نام «شهید آیتالله آل‌هاشم» نام‌گذاری می‌شود.[۳۲]
نماهنگ «مرد معتبر» نیز در بزرگداشت شهدای خدمت، به‌ویژه آل‌هاشم توسط نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، تهیه شد.[۳۳]
آیتالله آل‌هاشم در نگاه دیگران
آیتالله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در سی‌وپنجمین سالگرد امام خمینی در 14 خرداد 1403ش، آل‌هاشم را امام‌جمعه‌ای فعال و مردمی معرفی کرد که با قشرهای مختلف مردم اعم از هنرمندان، ورزشکاران، دانشجویان و جوانان رابطۀ قلبی و کاری برقرار می‌کرد و شخصیت ارزنده‌ای بود. او این حادثه را خسارت سنگینی برای کشور دانست.[۳۴]
رئیس سازمان عقیدتی سیاسی ارتش: آل‌هاشم، عالمی مجاهد و انسانی ویژه بود که با القاب «سید شریف» و «امام‌جمعه معتبر» در میان مردم شناخته می‌شد. او اسوۀ جهاد، تلاش و مردم‌داری بود و در حوزۀ امامت جمعه بنیان‌گذار فرهنگ نوینی با عنوان مکتب مردم‌داری بود.[۳۵]
سیدمحمد‌هاشمی، جانشین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: آل‌هاشم مصداق یک امام‌جمعه تراز انقلاب بود و به جایگاه امام‌جمعه اعتبار بخشید.[۳۶]
معاون استاندار آذربایجان شرقی، آل‌هاشم را مرد تکرارناپذیر آذربایجان معرفی کرد.[۳۷]
دستفروشان بازار تبریز به نشانۀ تشکر و قدردانی از حمایت‌های آل‌هاشم از مردم مستضعف، بنر تسلیتی را در سطح شهر تبریز نصب کردند.[۳۸]
«آیتالله آل‌هاشم به کسوت امامت جمعه اعتبار بخشید»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 10 خرداد 1403ش.
«آیتالله آل‌هاشم مرد تکرارناپذیر آذربایجان بود»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1403ش.
«ببینید| ماجرای مخالفت شهید آیتالله آل‌هاشم با مدیرکل شدن برادرانش»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1403ش.
«بنری جالب برای تسلیت عروج شهدای خدمت در تبریز»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 6 خرداد 1403ش.
«بیانات در مراسم سی‌وپنجمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 14 خرداد 1403ش.
«بیوگرافی شهید سید محمدعلی آل‌هاشم ششمین نماینده ولی فقیه در آذربایجان‌شرقی»، خبرگزاری رکنا، تاریخ درج مطلب: 31 اردیبهشت 1403ش.
«پیام تسلیت رهبر انقلاب اسلامی و اعلام عزای عمومی در پی درگذشت شهادت‌گونه رئیس‌جمهور و همراهان گرامی ایشان»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 31 اردیبهشت 1403ش.
«پیکر شهید آل‌هاشم در خاک آرام گرفت»، وب‌سایت دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 3 خرداد 1403ش.
«جزئیات مراسم تشییع پیکر شهید رئیسی و همراهان در شهرهای تبریز، قم، تهران، بیرجند و مشهد»، پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، تاریخ درج مطلب: 1 خرداد 1403ش.
«چرا پدر شهید آل‌هاشم به فرزندش می‌گفت پدرم هستی؟»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 31 اردیبهشت 1403ش.
«حجت‌الاسلام آل‌هاشم نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان‌شرقی و امام‌جمعه تبریز شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 10 خرداد 1396ش.
«خاص‌ترین روز برای آیتالله آل‌هاشم از زبان زهرا ساعی/چشم بینای استان بودند/اجازه دادند از جایگاه یک نماینده زن پیش از خطبه‌های نمازجمعه سخنرانی کنم»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 11 خرداد 1403ش.
«در سوگ سید محمدعلی آل‌هاشم؛ امام هر روز مردم تبریز/ آخوندی که برای فوتبال جنگید و سینما را به جوانان توصیه کرد»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 1 خرداد 1403ش.
«زندگی‌نامه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان‌شرقی و امام جمعه تبریز، تاریخ بازدید: 11 خرداد 1403ش.
«سخنان آیتالله سید محمدتقی آل‌هاشم پدر نماینده ولی فقیه در آذربایجان‌شرقی»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: 15 خرداد 1403ش.
«سید محمدعلی آل‌هاشم»، وب‌سایت تابناک، تاریخ بازدید: 14 خرداد 1403ش.
«سید محمدعلی آل‌هاشم؛ روحانی 62سالهای که آرزوی شهادت داشت»، وب‌سایت خبر فوری، تاریخ درج مطلب: 31 اردیبهشت 1403ش.
«شهید آل‌هاشم در متن مردم زیست و به پناهگاه آنان تبدیل شد»، وب‌سایت ساعدنیوز، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1403ش.
«شهید آل‌هاشم در مواجهه با پرسنل از جایگاه مدیریتی برخورد نمی‌کرد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 7 خرداد 1403ش.
«شهید آل‌هاشم، عالم مجاهد و یک انسان ویژه بود»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 3 خرداد 1403ش.
«شهید آیتالله محمدعلی آل‌هاشم، امام‌جمعه‌ای انقلابی و پدری مهربان»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 2 خرداد 1403ش.
«صندلی خالی شهیدان رئیسی و آل‌هاشم در مراسم امروز مجلس خبرگان»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: 1 خرداد 1403ش.
«فضیلتی که پدر مرحوم آل‌هاشم، یادآوری کرد»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1403ش.
«گزارش ساواک از تاثیر حجت‌الاسلام آل‌هاشم بر جوانان+سند»، وب‌سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ بازدید: 12 خرداد 1403ش.
«ماجرای احترام به شهید آل‌هاشم؛ وقتی آرامش درورزشگاه تبریز حاکم شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 12 خرداد 1403ش.
«مستندی که درخصوص شهید آل‌هاشم تولید شد/امام‌جمعه‌ای که اعتبار بود»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 5 خرداد 1403ش.
«معرفی آثار»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان‌شرقی و امام‌جمعه تبریز، تاریخ بازدید: 14 خرداد 1403ش.
«نام‌گذاری زائرسرای آذربایجان به نام شهید آیتالله آل‌هاشم»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 6 خرداد 1403ش.
«نگاهی به زندگی و کارنامه نامزدهای خبرگان رهبری در آذربایجان‌شرقی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 30 بهمن 1402ش.
«نماهنگ مرد معتبر منتشر شد/ تقدیم به خطبه‌خوان خدمتگزار تبریز»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 9 خرداد 1403ش.
