برغان

پرونده:برغان.jpg

برغان؛ روستایی در غرب استان البرز.

روستای برغان در فاصلهٔ ۲۱ کیلومتری کرج واقع شده و به‌دلیل واقع‌شدن در مسیر کرج به کردان، رونق اقتصادی یافته است. برغان مهد چنارهای هزارساله و سرزمین آلوچه است.

نام‌گذاری

برخی معتقدند که در زبان فارسی پهلوی (زبانی که زردشتیان این روستا با آن تکلم می‌کردند) «ورغ» یا «برغ» به‌معنی بند یا چوب‌هایی است که برای بستن آب بر روی آن قرار داده می‌شود. برغان در آن زمان مکانی با آب‌بندهای چوبی بوده است. برخی نیز بر این باورند که برغان از دو قسمت «بر»، کوتاه‌شدهٔ واژهٔ «بارو» به‌معنی قلعه و پسوند مکان «غان»، شکل تغییریافتهٔ «کان» یا «گان» تشکیل شده است و برغان جایی بوده که قلعه در آن وجود داشت.

تاریخچه

در برخی منابع بیان شده است که قدمت این روستا به هزارهٔ دوم پیش از میلاد می‌رسد.

جمعیت‌شناسی

آمار جمعیتی؛ جمعیت این روستا بر اساس سرشماری عمومی سال ۱۳۹۵ش، ۴۷۰ نفر بوده است.

اقوام و زبان‌ها؛ مردم این روستا با زبان تاتی سخن می‌گویند؛ اما به‌دلیل حضور مهاجران در این خطه این زبان در حال فراموشی است.

دین و مذهب؛ مردم برغان مسلمان و شیعه مذهب هستند.

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی؛ برغان در ارتفاع ۱۶۵۰ متری از سطح دریا و در میان کرج و هشتگرد واقع شده است. این روستا در مختصات جغرافیایی ۵۰ درجه و ۵۶ دقیقهٔ طول شرقی و ۳۵ درجه و ۵۷ دقیقهٔ عرض شمالی قرار دارد.

آب‌وهوا؛ برغان آب‌وهوای کوهستانی دارد. زمستان‌های این خطه بسیار سرد و تابستان‌های آن خنک است.

منابع آبی (رودها)؛ رودخانهٔ سنج و شاهرود از رودخانه‌های جاری در روستا هستند. چشمه‌های جوشان خزایی چشمه، کوئی چشمه و کدخدا‌حسن چشمه نیز در روستا می‌جوشند.

معماری

عمده مصالح به‌کاررفته در خانه‌های برغان سنگ، چوب، خشت و گِل است. خانه‌های قدیمی، اغلب دو طبقه هستند و یک طویله در زیر خانه تعبیه می‌کنند تا گرمای ایجادشده توسط دام‌ها طبقات بالاتر را گرم کند. امروزه برخی از خانه‌ها با الگوبرداری از معماری شهری با تیرآهن و بتن ساخته شده‌اند.

اقتصاد

کشاورزی، باغداری و دامداری از عمده‌ترین مشاغل این ناحیه به شمار می‌روند. از محصولات کشاورزی این روستا می‌توان به غلات و صیفی‌جات، از محصولات باغی می‌توان به گردو، توت، آلبالو، گوجه درختی، گوجهٔ سبز و گیلاس و از محصولات دامی می‌توان به لبنیات و عسل اشاره کرد. فروش صنایع‌دستی نیز از دیگر مشاغل برغان است.

فرهنگ و هنر

آداب‌ورسوم؛ مردم برغان برای عزاداری‌های ماه‌های محرم و صفر ارزش زیادی قائل هستند و مراسم تعزیهٔ روستای برغان، مراسم آماده‌سازی حسینیهٔ اعظم برغان برای محرم و مراسم نذر ریشهٔ این روستا در فهرست آثار ناملموس ایران به ثبت رسیده‌اند. غالب مراسم‌های این ماه‌ها در حسینیهٔ اعظم برغان بر پا می‌شوند. ده روز پیش از فرارسیدن ماه محرم با کوبیدن بر طبل و نوای «یاحسین»، مردم برای آماده‌سازی حسینیه، گرد هم می‌آیند. در دههٔ اول محرم پیش از نماز ظهر دو نوع تعزیهٔ بزمی و رزمی اجرا می‌شوند و شب‌ها مراسم روضه‌خوانی و سینه‌زنی سنتی برپاست. مراسم «سیاه‌کوبان» نیز در این روزها اجرا می‌شود. در این آیین، خانواده‌ها پارچه‌های سیاهی بر در و دیوار روستا می‌زنند.

مشاهیر؛ این خطه مهد بزرگانی همچون محمدتقی برغانی (معروف به شهید ثالث، از علمای بزرگ)، محمدصالح برغانی (مؤسس مدرسهٔ صالحیهٔ قزوین)، حسین میرخانی برغانی (بنیان‌گذار انجمن خوش‌نویسان ایران) و زرین‌تاج برغانی (شاعر و مجتهد) بوده است.

غذاهای محلی؛ آش برغان، دیزی محلی، انواع کباب، آش کشک، آش جو، مغزنان، لواسیرک‌ نان، دوبندی‌نان و فسنجان از انواع غذاهای لذیذ این خطه به شمار می‌روند.

سوغات و صنایع‌دستی؛ آلوی برغان و بستنی‌گله از مشهورترین سوغاتی‌های این منطقه هستند که توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده‌اند. انواع آلوچه، عسل، توت، گردوی پوست کاغذی، سبزی کوهی، سماق و لبنیات محلی نیز از دیگر سوغات برغان محسوب می‌شوند. مهم‌ترین صنایع‌دستی این روستا الک‌سازی است. همچنین بافت کرباس و گلیم نیز در آن رواج دارد.

آموزش

مسجد برغان از زیباترین مساجد ایران است که قدمت آن به ۵۰۰ تا ۸۰۰ سال پیش باز می‌گردد و توسط یک پل قدیمی و یک طاق‌نمای ساخته‌شده روی کوچه به حسینیهٔ اعظم متصل شده است.

تقسیمات کشوری

روستای برغان در دهستان برغان، بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ در استان البرز واقع شده است.

جاذبه‌های گردشگری

حسینیهٔ اعظم؛ حسینیهٔ اعظم یا «تکیهٔ بارمله» در دوران صفویه ساخته شده است. در انتهای آن اتاقی وجود دارد که متعلق به سه زن و یک مرد بوده است. اهالی اعتقاد دارند که این افراد امامزادگانی بودند که ناپدید شده‌اند. این حسینیه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

پل تاریخی برغان؛ قدمت این پل به دوران صفویه باز می‌گردد و روی رودخانهٔ شاهرود قرار دارد. پل برغان نیز در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

میدان برغان؛ این میدان محل تجمع مردم و برگزاری آیین‌های گوناگون است.

تپه کش‌کلا؛ ارتفاع این تپه ۱۲۰ متر است. گفته می‌شود در گذشته بر روی این تپه قلعه‌ای وجود داشت که دیگر اثری از آن نیست. در دامنهٔ تپه نیز اشیایی متعلق به دوران ایلخانی تا قاجاریه به‌دست آمده است.

درخت‌های مشهور؛ «نارون داربیخ» از درخت‌های مشهور روستا است که در روز عاشورا دسته‌های عزاداری به سمت آن رفته و پس از اجرای مراسم به سمت تکیه باز می‌گردند. درخت چنار هزارساله‌ای نیز در حیاط مسجد وجود دارد که تنهٔ آن خالی است و فضایی به اندازهٔ ده نفر دارد. اهالی معتقدند که با دخیل‌بستن بر این درخت به حاجت‌های خود می‌رسند. در درهٔ شاهرود روستا نیز درخت کهنسالی با نام «پیر سیبدارک» به چشم می‌خورد که به باور مردم درخت مقدسی است و باعث برآورده‌شدن آرزوها می‌شود.

زیارتگاه چهل‌دختر؛ وجه تسمیهٔ این زیارتگاه، دفن شدن چهت تن از فرزندان و نوادگان ائمهٔ اطهار است.

امکانات رفاهی؛ برای اقامت در این روستا گزینه‌های مختلفی مانند اقامتگاه‌های بوم‌گردی، خانه‌های محلی و کمپینگ و ویلاهای نوساز وجود دارد.

منابع

• «تعزیه برغان رنگ و بوی دیگری دارد»، وب‌سایت سپیدارنیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آبان ۱۳۹۳ش.
• توکلی، نگین، «روستای برغان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۱ش.
• خلج‌زاده، محمدرضا، «برغان»، وب‌سایت زگگروپ، تاریخ بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۱ش.
• «روستای برغان با قدمتی تاریخی/نگاهی به مسجد جامع برغان»، خبرگزاری شبستان آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۸ فروردین ۱۳۹۴ش.
• «ساوجبلاغ و ویژگی تاریخی، سکونتگاهی و فرهنگی آن»، وب‌سایت اکوگشت، تاریخ درج مطلب: ۳۱ فروردین ۱۳۹۹ش.
• محمدبخش، سولماز، «روستای برغان کرج کجاست؟تفریحات و جاذبه‌های روستای برغان»، وب‌سایت علی‌بابامگ، تاریخ بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۱ش.
• «مراسم محرم در برغان»، وب‌سایت سیری در ایران، تاریخ درج مطلب: ۲ خرداد ۱۳۹۹ش.
• میرسلطانی، فائزه، «روستای برغان کرج/سرزمین چنارهای هزارساله»، وب‌سایت ره‌بال آسمان، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ش.
• «نتایج سرشماری جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۵»، درگاه ملی آمار، تاریخ بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۱ش.