تربیت اقتصادی فرزندان

تربیت اقتصادی فرزندان؛ پرورش استعدادهای فرزندان به‌منظور داشتن سواد مالی برای مدیریت سرمایه.

تربیت اقتصادی فرزندان، عبارت از اعطای بینش صحیح اقتصادی به آنها است به‌گونه‌ای که برای نقش‌آفرینی در آینده جامعه آماده شوند. از مهمترین وظایف والدین، تربیت و آموزش مهارت‌های مختلف زندگی از جمله مهارت رفع نیازهای اقتصادی، شکل‌گیری باورهای صحیح شغلی و اقتصادی و مهارت کنترل و نگهداری پول به فرزندان است.

مفهوم شناسی

تربیت اقتصادی عبارت است از تعلیم وتربیت فرزندان در حوزه اقتصاد و معیشت به‌نحوی که استعدادهای اقتصادی خود را شکوفا کند و با اتخاذ میانه‌روی، از منابع موجود در طریق تولید، توزیع و مصرف بهینه بهره بگیرد و همه این فعالیت‌ها را در جهت قرب الهی به انجام رساند.

اهمیت تربیت اقتصادی فرزندان

تربیت اقتصادی فرزندان برای سلامت اقتصادِ ملی در هر جامعه‌ای امری حیاتی است. امروزه بسیاری از جوانان در مدیریت پول، مصرف آن، پس‌انداز کردن و تهیه سرمایه لازم برای یک زندگی آبرومندانه ناتوان هستند و این موضوع نشان از تربیت اقتصادی ناموفق در دوران کودکی آنها دارد. بررسی بعضی جوامع پیشرفته نشان می‌دهد که آنها به تربیت اقتصادی کودکان و آموزش مفاهيم و مهارت‌هاي مربوط به تصميم‌گيري و تحليل اقتصادي اهمیت داده و برنامه‌های متناسب با آن را در نظام تربیتی خود تدارک دیده‌اند تا نسلی برای ورود به عرصۀ اجتماع آماده شود که ضمن بهره‌مندی از یک منطق فکری، قابلیت تحلیل شرایط مختلف اقتصادی و تصمیم‌گیری و انتخاب بهینه را داشته باشد.

مولفه‌های آموزش تربیت اقتصادی به فرزندان

مالکیت

کودکان هنگام بازي با هم‌سالان با معنای «مال من» و مفهوم مالکيت آموخته مي‌شوند. موقعیت‌هایی مانند دریافت هدیه یا عیدی نیز فرصت مناسبی است تا والدین مفهوم مالکیت را به کودکان خود آموزش دهند.

نحوه خرید

آموزش نحوه خرید به فرزندان باعث می‌شود که آن‌ها در آینده مصارف خود را کنترل کنند. خريدکردن همچنین عاملي براي ايجاد حس مسئوليت و مهارت در زندگي آینده و مشترک کودکان است. همراه‌کردن فرزندان با خود هنگام خرید، موجب می‌شود تا آن‌ها، رفتارهای اجتماعی و تعامل با دیگران، قدرت چانه‌زنی، نحوه درخواست از فروشنده، نحوه ارائۀ پول، نپذیرفتن کالاهای غیرضروری، دریافت ماندۀ پول، ارزش‌گذاری کالا از نظر قیمتی و کیفیت، نگهداری از پول هنگام خرید و نحوۀ مقایسۀ کالاهای مشابه را یاد بگیرد. اجتناب از سرزنش فرزندان، احترام به انتخاب آنان و مشورت گرفتن هنگام خرید سبب افزایش اعتماد به نفس فرزندان می‌شود.

ارزش پول

توجه دادن فرزندان به ارزش پول‌ درآوردن، نگهداری و خرج‌کردن آن، در تربیت اقتصادی آنها اهمیت دارد. همچنین در تربیت دینی به کودک آموخته می‌شود ‌که پول و سرمایه، نعمتي از جانب خدا بوده و با زحمت فراوان پدر و مادر به‌دست مي‌آيد و بايد در قبال آن احساس مسئوليت داشت. بعضی بازی‌ها می‌تواند به کودک در شناخت بهتر ارزش پول کمک کند.

وسیله‌بودن پول

در تربیت اقتصادی به فرزندان آموخته ‌می‌شود که پول، هدف نیست و تنها وسيله‌ای برای گذران بهینه زندگی است، پس نباید در مصرف آن بخل ورزید یا اسراف و زیاده‌روی کرد. صاحب‌نظران توصیه می‌کنند که والدین سعي کنند پولي بيش از اندازه نياز به فرزندان ندهند.

حفظ اموال

واردشدن ضرر به اموال خود و ديگران مستلزم هزينه‌‌هاي مادي و معنوی است. والدین می‌توانند با آموزش مواردی مانند عدم اسراف در مصرف آب مراقبت از وسایل شخصی و عمومی، بدون اجازه دست به جيب و کيف ديگران نبردن و پرداخت کرايۀ تاکسي و اتوبوس، حفظ اموال خود و دیگران را به کودکان آموزش دهند.

زیر بار قرض نرفتن

قرض گرفتن آثار روانی دارد که یکی از آن‌ها احساس اسارت و بردگی است و به مصرف پیش از موعد درآمدهای آینده فرد منجر می‌شود. بر اساس آموزه‌های دینی قرض در شرایطی که نیاز جدی نباشد کراهت دارد و موجب خوارى روز و اندوه شب دانسته شده است.

کار و تلاش

تشويق فرزندان به کارکردن از وظايف تربيتي والدين است. اهتمام فرزندان به کار موجب تمرکز قوه خیال، اجتناب از ارتکاب گناهان و کشف استعدادهای فردی است. والدین با تبیین اهمیت و مطلوبیت ذاتی کار برای فرزندان، موجب زمینه‌سازی رشد اقتصادی، تولید فکر، کارآفرینی و پیشرفت اقتصادی فرزندان خود می‌شوند. در ادبیات دینی نه تنها کار اساس عزت و اقتدار انسان و جامعه‌ بشری شمرده شده، بلکه انسان بیکار مورد خشم الهی دانسته شده است که دعای‌شان مستجاب نمی‌شود.

پس‌انداز

فراگیری پس‌‌اندازکردن تأثیر بسزایی در آینده فرزندان دارد؛ تشویق کودک در زمانی که مبلغی‌ را پس‌انداز می‌کند، موجب می‌شود تا وی ارزش نگهداری پول را بهتر دریابد. والدین می‌توانند به فرآیند پس‌اندازکردن پول توسط کودکان، جهت دهند. همچنین در زمان مشخص و همراه با فرزند خود، پول‌ها را در بانک و در حساب شخصی او واریز کنند و به وی بگویند که چقدر در حساب او پس‌انداز شده است.

درست مصرف‌کردن

مصرف درست بر میانه‌روی استوار است و والدین بیش‌ترین نقش را در نهادینه‌کردن الگوهای مصرف درست در فرزندان ایفا می‌کنند. برای مثال عادت‌دادن فرزندان به قطع کلید برق قبل از ترک اتاق، بستن آب هنگام مسواک‌زدن، نحوۀ صحیح شستن دست‌ها، برنامه‌ریزی و مدیریت زمان، صرفه‌جویی در استفاده از لوازم‌التحریر، شیوۀ صحیح مطالعه و یادگیری، تغذیۀ سالم، مراقبت از اشیا و اموال شخصی، نمونه‌هایی از الگوی مصرف درست است.

فرهنگ بخشش

نهادینه‌شدن روحیه بخشش و فداکاری باعث می‌شود که اندیشه کمک‌رسانی به هم‌نوعان در اولویت زندگی فرزندان قرار گیرد. انسان‌ها نسبت به‌ کسانی که در جامعه، وضعیت اقتصادی ضعیف‌تری دارند، مسئول هستند. تشویق بچه‌ها به بخشش، به آن‌ها می‌آموزد که پول تنها برای خریدکردن نیست، بلکه با آن می‌توان به مردم نیز کمک کرد.

انصاف

بر اساس آموزه‌های دینی، رعایت انصاف باعث برکت در زندگی، محبوبیت نزد دیگران و خشنودی خدا می‌شود. در ادبیات دینی، احتکار از جمله مصادیق رعایت‌نکردن انصاف است که موجب ضرر رساندن به مردم است.

کسب رزق حلال

آموزش فرزندان در جهت کسب روزی حلال، یکی از اصول سبک زندگی اسلامی است و در زندگی فردی و اجتماعی و رفتارهای متقابل افراد نسبت به یکدیگر تأثیر زیادی دارد. بی‌توجهی به این اصل در زندگی، سبب ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی بسیار می‌شود.

منابع

• «آثار تربیتی رزق در بُعد اجتماعی»، وب‌سایت‌ موسسه یاران امین، تاریخ درج مطلب: 9 آذر 1400ش.
• «آموزش پس‌‌انداز به‌کودکان با شیوه‌های نوین، چگونه پس‌‌اندازکردن را به کودک یاد دهیم؟»، وب‌سایت کیدزی‌لند، تاریخ بازدید: 17 اردیبهشت 1403ش.
• آذرنوش، آذرتاش، فرهنگ معاصر(عربی ـ فارسی)، تهران، نی، 1379ش.
• ابن ابي‌الحديد، شرح نهج‌البلاغه، قم، مکتبه آیه‌الله‌العظمی المرعشي النجفي، [بی‌تا].
• احسان‌بخش، صادق، آثار الصادقین، قم، دارالعلم، چ۱، ۱۳۶۶ش.
• «اصلاح الگوی مصرف را از خانه آغاز کنیم»، حوزه‌نت، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1390ش.
• اصغری، صدیقه، «آموزش رفتارهای مطلوب اقتصادی به فرزندان»، نشریه تربیتی ‌آموزشی پیوند، شماره 354 و 355، 1388ش.
• ایمانی، محسن، «تربیت اقتصادی در راستای تحقق تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی»، شماره 390 و 391، 1391ش.
• «اهمیت تربیت اقتصادی برای بچه‌ها/ نکاتی درباره مدیریت مصرف، پس‌انداز و بخشش»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 1 بهمن 1399ش.
• «اهمیت تربیت اقتصادی برای بچه‌ها»، مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 2 بهمن 1399ش.
• «بخشندگی را در کودکان نهادینه کنید»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 15 اردیبهشت 1403ش.
• پیغامی، عادل و طغیانی، مهدی، تعلیم و تربیت اقتصادی، تهران، دانشگاه امام صادق، چ۲، 1397ش.
• توانگر، گالیا‌، «انصاف با مردم برکت در کسب‌وکار»، وب‌سایت روزنامه کیهان، تاریخ درج مطلب: 16 مرداد 1402ش.
• دانایی، امیرهوشنگ، فرهنگ عربی- فارسی، تهران، نگاه، 1387ش.
• ساموئلسن، هاوس‌نورد، اصول علم اقتصاد، ترجمه مرتضی محمدخان، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1384ش.
• شریف رضی، محمد، نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، مشرقین، چ4، 1379ش.
• صدوق، علی ‌بن حسین، من لایحضره الفقیه، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
• طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تحقیق محمدجواد بلاغی، تهران، ناصرخسرو، 1373ش.
• طغیانی، مهدي و زاهدي وفا، محمدهادي، «امکان بهره‌گیري از آثار تمدن اسلامی در طراحی و تدوین الگوي اسلامی ایرانی فرهنگ اقتصادي»، مجله معرفت اقتصاد اسلامی، سال دوم، شماره 2، 1391ش.
• عبدی، رضا، «8 درس مهم برای آموزش پول به کودکان»، وب‌‌سایت رده، تاریخ درج مطلب: 10 مهر 1402ش.
• عظیمی مروی، «آداب خرید برای کودکان»، وب‌سایت ویستا، تاریخ بازدید: 15 اردیبهشت 1403ش.
• قبادی، آیت، «تبیین مؤلفه‌های تربیت اقتصادی در سیرۀ علوی»، دوفصلنامه آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، دوره 5، شماره 1، 1398ش.
• کشوادی، طاهره، «اقتصاد در خانواده»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب:10 اسفند 1387ش.
• کلینی، محمد ‌بن ‌یعقوب، الكافى، بیروت، الفجر، 1428ق.
• «کودکان و ۶ مفهوم اجتماعی و اقتصادی»، وب‌سایت روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 17شهریور 1395ش.
• لوییس، قدیر، خودآموز اقتصاد، ترجمه فیروزه خلعت‌بری، تهران، شباویز، چ4، 1373ش.
• محصص، مرضیه، «مبانی و مصادیق تعلیم و تربیت اقتصادی فرزندان در خانواده اسلامی»، نشریه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره 103، زمستان 1393ش.
• مشیری، محمدهادی، «تاثیر کسب روزی حلال در کاهش آسیب‌های اجتماعی»، وب‌سایت اتاق تبلیغ خراسان، تاریخ بازدید مطلب: 20 اردیبهشت 1403ش.
• مطهری، محمدلطیف و نیکخو امیری، ناصر، «بررسی فقهی تربیت اقتصادی فرزندان از منظر قرآن و حدیث»، مجله مطالعات فقه تربیتی،، دورۀ10، شماره 19، 1402ش.
• مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، [بی‌نا]، 1358ش.
• موسوی ‌خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله، قم، جامعه مدرسین، چ8، 1420ق.
• موسی‌زاده، زهره و دیگران، «کاربست مؤلفه‌های حوزه توزیع تربیت اقتصادی در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر آموزه‌های اسلامی»، دوفصلنامه علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، سال سوم، شماره 5، 1394ش.
• «6 روش آموزش پس‌انداز به‌کودکان»، وب‌سایت نرم افزار گندم، تاریخ بازدید: 17 اردیبهشت 1403ش.
• «۹ روش آموزش رفتار اقتصادی به کودکان»، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 3660، 3 دی 1394ش.
• «10 ویژگی که مانع بدهکارشدن می‌شود»، وب‌سایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 11 مرداد 1394ش.