جشن گلریزان

جشن گلریزان؛ پویش معنوی برای آزادی زندانیان جرایم غیر عمد

جشن گلریزان، آیین جمع‌آوری کمک برای آزادی زندانیان جرایم غیرعمد در ماه رمضان.

جشن گلریزان، پویش اجتماعی در ماه رمضان است که همه‌ساله در سراسر ایران برگزار می‌شود. در این آیین نیکوکاری، با تلاش مددکاران اجتماعی و کمک‌های انسان‌دوستانۀ افراد خیّر، صدها زندانی جرایم غیرعمد، از زندان‌ها آزاد می‌شوند. جشن گلریزان، سازوکار حمایت اجتماعی و مبتنی بر آموزۀ دینی «انفاق» بوده که فضای همدلی، حس نوع‌دوستی و اخلاق جوان‌مردی را در جامعه تقویت می‌کند.

نام‌گذاری

گل‌ریزان به معنای رایج اجتماعی آن برگرفته از فرهنگ پهلوانی و مبتنی بر الگوهایی مانند «پوریای ولی» است که با تعمیم ریختن گل بر سر پهلوانان، به جمع‌آوری کمک برای افراد گرفتار، گسترش معنایی پیدا کرده است. جشن گلریزان هر سال در ماه رمضان، به همت ستاد مردمی رسیدگی به امور دیه و کمک به زندانیان نیازمند با حضور جمعی از مسئولان و خیّرین نیکوکار در تهران و شهرهای مختلف ایران برگزار می‌شود.

تاریخچه

جشن گلریزان از آیین‌های قدیمی ایرانیان است و ریشه در رسم پهلوانی و فرهنگ ورزش «زورخانه‌ای»‌ دارد. برخی از مورخان معتقدند که این سنت نیکوکاری از زمان حملۀ مغول رواج پیدا کرد؛ زمانی که در «باشتین» خراسان، پهلوانان برای کمک به نیازمندان، در «سردابه»، «شال قرمز» پهن می‌کردند و آنهایی که زور بازو و توان مالی داشتند، کمک می‌کردند. این آیین نیکوکاری، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با تأسیس ستاد دیۀ سازمان زندان‌ها، به یک تلاش جمعی و مردم‌نهاد تبدیل شده و هویت تازه پیدا کرد. جشن گلریزان با ماهیت جدید و به‌عنوان پویش هدف‌مند و سازماندهی شده در سراسر ایران، اولین بار در ماه رمضان سال 1369ش برای آزادسازی زندانیان جرایم غیرعمد بر گزار شد.

اهمیت

1. نماد نوع دوستی

جشن گلریزان، نماد نوع‌دوستی انسان‌ها است و تقویت و گسترش آن می‌تواند در ابعاد گوناگون زندگی اجتماعی اثرگذار باشد.

2. استقبال از سوی مراجع تقلید

جشن گلریزان مورد حمایت و تأیید مراجع تقلید شیعه است و آنها با تدوین دست‌نوشته‌هایی از فعالیت‌های خیرین در راستای آزادی زندانیان جرایم غیرعمد حمایت و تقدیر می‌کنند.

انگیزه‌ها

1. باورهای مذهبی

از انگیزه‌های مهم شرکت در جشن گلریزان، باورهای مذهبی است. برای مثال، نیکوکاران در گذشته، امام علی، امام اول شیعیان را مظهر جوانمردی و بخشش می‌دانستند و آیین گلریزان را به رسم اقتدا به او انجام می‌دادند. امروزه نیز این انگیزه به قوت خود باقی است.

2. انسان‌دوستی

در گذشته هرگاه کسی مشکل مالی پیدا می‌کرد، همراه با آداب و رسوم ویژه‌ای در محل ورزش باستانی «زورخانه‌ای»، نیاز خود را به شکل محرمانه در میان می‌گذاشت. همۀ افراد موجود در آن مکان در حد توان خود مبلغی را در ظرف‌های مخصوصی می‌ریختند و به این ترتیب، هم با فرد نیازمند کمک می‌کردند و هم آبروی فرد نیازمند، محفوظ می‌ماند.

روش برگزاری در گذشته

در گذشته برای جشن گلریزان با پهن کردن شال قرمز یا گذاشتن ظرف مخصوص، پول یا کمک غیرنقدی جمع می‌کردند. این کار بیشتر در ورزشگاه‌های زورخانه‌ای که جای پهلوانان و جوانمردان بود، انجام می‌شد. در این مکان‌ها، جمع‌آوری کمک با خواندن ذکر و اشعار مذهبی همراه بود و «صاحب زنگ» نیز با خواندن اشعار مخصوص، پهلوانان و جوان‌مردان را به گلریزان فرا می‌خواند. سپس ورزش‌کاران و پهلوانان برای تشویق مردم این شعر را به‌صورت دست‌جمعی می‌خواندند:

اگر خسته‌جانی بگو یا علی		اگر ناتوانی بگو یا علی
اگر رو سیاهی بگو یا علی		اگر پر گناهی بگو یا علی

بعد از آن با گرفتن کشتی پهلوانی برای کمک به نیازمندان از مردم، طلب یاری می‌کردند.

روش‌ برگزاری امروزه

الف) تلاش سازمان‌یافته از سوی ستاد دیه

«ستاد دیه و کمک به زندانیان کل کشور» که در سال 1369ش و در زمان ریاست «اسدالله لا‌جوردی» بر سازمان زندان‌ها تأسیس شد، امروزه به‌عنوان ستاد اصلی جشن گلریزان، نقش مهمی در سازماندهی، تبلیغ، تشویق و برگزاری موفقیت‌آمیز این جشن در سراسر کشور دارد.

ب) کمک‌های مؤثر مسئولان

1. آیت‌الله خامنه‌ای

آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران، هر سال با اختصاص مبلغی برای آزادی زندانیان نیازمند جرایم غیرعمد، در جشن گلریزان شرکت می‌کند که با این اقدام الگویی و نیکوکارانۀ وی، این آیین نوع‌دوستانه در سراسر کشور آغاز می‌شود. برای مثال، در 6 فروردین 1402ش و در آستانه برگزاری سی‌وششمین جشن گلریزان ستاد دیۀ کشور ویژۀ کمک به آزادی زندانیان نیازمند، آیت‌الله خامنه‌ای، مبلغ پانزده میلیارد ریال به این امر اختصاص داد.

2. رؤسای سه قوه

سران قوای مجریه، قضاییه و مقننه نیز هرساله با اختصاص مبلغی به‌منظور آزادی زندانیان جرایم غیرعمد، در این جشن شرکت می‌کنند. برای مثال، رئیسان سه قوه، در رمضان 1402ش با اختصاص ۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون ریال، در سی‌وششمین جشن گلریزان شرکت کردند.

3. مردم و افراد خیر

با مشارکت مسئولان بلندرتبۀ نظام، افراد خیر و کسبه‌کاران نیز در سراسر کشور به‌صورت گسترده در این جشن نیکوکاری شرک می‌کنند. امروزه با پیدایش و گسترش خدمات پرداخت و دریافت الکترونیکی، روش جمع‌آوری کمک متناسب با ابزار روز صورت می‌گیرد. مردم از طریق پرداخت‌های اینترنتی، خودپردازهای بانک‌های عامل و یا از طریق سامانه‌های تلفن همراه کمک‌های خود را به دست نیازمندان می‌رساند.

4. صدا و سیما

در سال‌های اخیر، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در جهت اطلاع‌رسانی، تشویق مردم، پوشش اخبار مربوط به جشن گلریزان، نقشی أثرگذار در فرهنگ‌سازی و افزایش کمک‌های خیرین در این پویش معنوی داشته است. بر اساس برآورد کارشناسان، بر اثر تلاش صدا و سیما، کمک‌های مردمی تا حدود 60 در صد افزایش داشته است.

کارکرد

1. تقویت همدلی

از کارکردهای مهم برپایی جشن گلریزان، تقویت حس همدلی در جامعه است و ایجاد این امید اجتماعی که اگر فردی بنا به‌دلایل غیرعمد دچار گرفتاری شد، جامعه برای نجات وی تلاش می‌کند.

2. آزادی ده‌ها هزار زندانی

در جشن‌های گلریزان از سال 1369ش تا 1396ش، ۱۰۲ هزار و ۹۸۵ زندانی جرائم غیرعمد در سراسر ایران آزاد شده‌اند.

3. کاهش آسیب‌های اجتماعی

برگزاری جشن گلریزان نقش مؤثری در حفظ بنیان خانواده و کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته و به خانواده‌های زندانیان که بیشتر از اقشار ضعیف جامعه هستند، کمک کرده و باعث وجود نظم و امنیت عمومی برای کشور شده است.

جشن گلریزان از نظر دیگران

بسیاری از شرق‌شناسان از آیین گلریزان به نیکی یاد می‌کنند. برای مثال، پروفسور «مانوئل کوربن» محقق مردم‌شناس برجستۀ غربی، این رسم نیکوکاری را نمادی از زیباترین حرکت‌های بشری در طول تاریخ می‌داند که مختص ایرانیان بوده است.

جشن گلریزان و انفاق

به‌باور کارشناسان فرهنگ دینی، جشن گلریزان، با آموزۀ دینی «انفاق» رابطۀ دوسویه دارد؛ از یک طرف، از جلوه‌های مهم و آشکار آن محسوب می‌شود و از سوی دیگر، باعث ترویج فرهنگ انفاق و کار خیر در جامعه می‌شود.

منابع

• «آزادی ۱۰۲ هزار و ۹۸۵ زندانی جرائم غیرعمد در کشور»، خبرگزاری تابناک، تاریخ درج مطلب: ۲۱ خرداد ۱۳۹۶ش.
• «آشنایی با ستاد دیه و کمک به زندانیان کل کشور»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۷ دی ۱۳۹۳ش.
• «برگزاری جشن گلریزان مجازی در ماه مبارک رمضان/۱۱۰ زندانی چشم‌انتظار یاری خیران»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۳۰ فروردين ۱۳۹۹ش.
• «برگزاری 400 جشن گلریزان در یک ماه؛ کمک 50 میلیاردی خیرین»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ خرداد ۱۳۹۷ش.
• «تقدیر مراجع تقلید از خیرین حامی زندانیان جرایم غیرعمد»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۸ خرداد ۱۳۹۸ش.
• «جشن گلریزان اقدامی مؤثر در کاهش آسیب‌های اجتماعی است»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۳ خرداد ۱۳۹۸ش.
• «جشن گلریزان گره‌گشای مشکلات نیازمندان و ترویج فرهنگ انفاق شده است»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۷ خرداد ۱۳۹۷ش.
• «جشن گلریزان»، وب‌سایت خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۱۵ فروردين ۱۴۰۱ش.
• «سنتی که خاستگاهش طبیعت و بهار است»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۲۷ فروردين ۱۴۰۱ش.
• «سنت گلریزان در شهرستان بروجن برپا می‌شود»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۲ اسفند ۱۳۹۲ش.
• «کمک یک‌ونیم میلیارد تومانی رهبر انقلاب برای آزادی زندانیان نیازمند»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 6 فروردین 1402ش.
• «کمک ۸.۶ میلیارد ریالی سران قوا به جشن گلریزان ستاد دیه کشور»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۸ فروردین ۱۴۰۲ش.
• «گلریزان در همدان، از پهلوان علی میرزا تا من، شما و دیگران»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۳۱ شهریور ۱۳۸۷ش.