جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا

جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا

جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا؛ حرکت جمعی و اعتراضی دانشگاهیان آمریکا علیه جنایات جنگی و نسل‌کشی اسرائیل در نوار غزه.

جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا، به تظاهرات گسترده و مسالمت‌آمیز دانشجویان آمریکا گفته می‌شود که بعد از عملیات طوفان الاقصی در 7 اکتبر 2023م و تجاوز اسرائیل به نوار غزه و ارتکاب «جنایات جنگی» و «نسل‌کشی» در این شهر و حمایت همه‌جانبۀ آمریکا از اسرائیل، آغاز شد. این اعتراضات دانشجویی که با شعارهای ضد اسرائیلی و با پرچم فلسطین و چفیۀ عربی به‌عنوان نمادهای مقاومت مردم فلسطین همراه بود، در سراسر جهان بازتاب گسترده و بی‌سابقه پیدا کرد. آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، با صدور نامه‌ای در حمایت از این جنبش، جوانان حامی فلسطین در آمریکا را بخشی از جبهۀ مقاومت توصیف کرد که برخلاف دولت خود، مبارزۀ شرافتمندانه‌ای را علیه اسرائیل آغاز کرده‌اند و در طرف درست تاریخ ایستاده‌اند و به آنان توصیه کرد با قرآن آشنا شوند.

تاریخچه

اعلامیه بالفور

جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا پیشینۀ طولانی و ریشه در تحولات و اشغال سرزمین فلسطین دارد. در ۱۹۱۷م زمانی که «آرتور جیمز بالفور»، وزیر امور خارجۀ وقت انگلیس، ایجاد وطن قومی برای یهودیان در فلسطین را اعلام کرد، اعتراضات گسترده‌ای در دانشگاه‌های آمریکا علیه «اعلامیه بالفور» انجام شد و دانشجویان عرب و آمریکایی در آن زمان جنبش دانشجویی ضداسرائیلی را ایجاد کردند. بعد از اشغال سرزمین فلسطین و اعلامیه تشکیل کشور «اسرائیل» در ۱۹۴۸م، این جنبش به فعالیت اگاهی‌بخش خود ادامه داد و نقش برجسته‌ای در شکل‌گیری اعتراضات تاریخی علیه جنگ‌های مختلف آمریکا به‌ویژه جنگ ویتنام در دهۀ ۱۹۶۰م داشت. بعد از امضای توافقنامۀ صلح بین سازمان آزادی‌بخش فلسطین و اسرائیل در ۱۹۹۳م این جنبش به بهانۀ «یهودستیزی» تحت فشار قرار گرفت، اما دانشجویان فلسطینی‌الاصل و آمریکایی حامی فلسطین نیز به تغییر شکل و ماهیت جنبش‌های دانشجویی در دانشگاه‌ها اقدام کردند. در این راستا، در سال‌های گذشته جنبش «دانشجویان برای عدالت در فلسطین» شکل گرفت که سازماندهی‌ها برای برگزاری تظاهرات دانشجویی را انجام می‌دهد. این جنبش، تظاهرات گسترده علیه جنایات جنگی و نسل‌کشی اسرائیل در نوار غزه را نیز هماهنگ کرد که در ۱۷ آوریل 2024م از دانشگاه کلمبیا کلید خورد و به دیگر دانشگاه‌های آمریکا  و جهان رسید. این تظاهرات شکل و ماهیت جدیدی به خود گرفت و به «جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا» معروف شد.

اهمیت

تحلیل‎گران بر اهمیت جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا به‌دلیل خاستگاه آکادمیک، پشتوانۀ قدرت نرم و سرمایۀ فرهنگی و شناختی، تأکید کرده‌اند. دانشگاه‌های آمریکا به‌عنوان خاستگاه این جنبش یکی از مهم‌ترین عناصر قدرت‌نرم راهبردی محسوب می‌شود. نقش اساتید و دانشجویان در این مراکز آموزشی تنها کسب علم نیست؛ بلکه نقش مهم آنها شخصیت‌سازی، روشن‌گری، بیداری وجدان‌ها، تقویت ارزش‌ها و تمایلات انسانی بوده که پشتوانۀ شناخت درست مسیر تاریخ و درک «حقیقت» و «موضع‌گیری اخلاقی» در موضوعات مهم است. به نظر کارشناسان این همان چیزی بوده که جرقه‌های تظاهرات در محکومیت جنایت نسل‌کشی اسرائیل را در نوار غزه برانگیخته است. برخی تحلیل‌گران، این جنبش را از نظر گستردگی و جهان‌شمولی،  نسبت به جنبش دانشجویی ضدجنگ ویتنام در ۱۹۶۰م کارآمدتر و مهم‌تر می‌دانند.

اعضای جنبش

اعضای جنبش ضداسرائیلی طیف گستره‌ای از دانشجویان و اساتید طرفدار فلسطین هستند که به‌صورت عمده در حوزه‌های مرتبط با ادیان یهودی و مسلمان پژوهش می‌کنند. گروه‌هایی که این اعتراضات را سازماندهی می‌کنند شامل گروه «دانشجویان برای عدالت در فلسطین» و «صدای یهودیان برای صلح» با اعتقادات اسلامی، یهودیت و مسیحیت هستند.  شمار زیادی از دانشجویان سکولار نیز خود را ملزم به اعتراض علیه خشونت و جنایات اسرائیل می‌دانند و در این جنبش حضور دارند.

گستره

حرکت اعتراضی جنبش ضداسرائیلی دانشجویان که از دانشگاه مشهور کلمبیا آغاز شد و دامنۀ آن به دانشگاه‌های ۴۶ ایالت از ۵۰ ایالت آمریکا رسید. گستردگی این جنبش از نظر مکانی و فراوانی دانشگاه‌های معتبر در تاریخ آمریکا بی‌سابقه است و موج بیداری اجتماعی و نمادهای مقاومت فلسطین را میان اقشار مختلف آمریکا همگانی و توجهات بیشتر را به مسئلۀ فلسطین جلب کرده است.

ویژگی‌ها

ویژگی‌های جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا عبارت‌اند از:

خاستگاه نخبگانی

این جنبش از دل جامعه نخبگانی آمریکا برخاسته است که نقشی مهم در تحریک افکار عمومی و توده‌های جامعه دارد؛ به‌ویژه این‌که جنبش‌های دانشجویی و دانشگاهی در آمریکا سابقۀ خوبی در کنشگری سیاسی و اجتماعی دارند.

پشتوانۀ دانشگاهی

کمپ دانشجویان معترض به عملکرد اسرائیل در غزه، در دانشگاه کلمبیا

«دانشگاه کلمبیا» به‌عنوان خاستگاه اولیۀ این جنبش، از مهم‌ترین و معتبرترین مراکز تحقیقاتی جهان و در عین حال یک محیط آموزشی متمایز در بسیاری از زمینه‌های علمی و حرفه‌ای است. این دانشگاه به‌دلیل موقعیت خود در شهر نیویورک و ارزش‌های آکادمیک و حضور محققان در سطح جهانی و شمار فارغ‌التحصیلان آن که شخصیت‌های مهم دولتی و حکومتی شده‌اند، در جهان مشهور است. برای مثال ۱۳ رئیس‌جمهوری و پنج عضو تالار مشاهیر ملی، از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه بوده‌اند.

استفاده از نمادهای مقاومت فلسطینی

جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا حامل و مبلغ نماد‌های مقاومت مردم فلسطین مانند پرچم و «چفیه» فسلطینی هستند. این نمادها مفاهیم خاص را به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم به جوامع هدف منتقل می‌کند که نظام سیاسی آمریکا و اسرائیل از گسترش آن واهمه دارند.

دین‌گرایی

اقامۀ نماز توسط معترضین در خلال اعتراضات

اقامۀ نماز در خلال اعتراضات دانشجویی آمریکا توسط معترضین نشان‌دهنده این است که نشانه‌های جدی از گرایشات مذهبی و اسلامی در بین این جنبش وجود دارد. به نظر کارشناسان دلیل این گرایش مقاومت مردم فلسطین به‌عنوان یک کشور اسلامی است که آموزه‌های دینی در تداوم ایستادگی آنها در برابر رژیم اسرائیل نقش محوری ایفا می‌کند.

صدای واقعی مردم آمریکا

به نظر تحلیل‌گیران جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا نماد وجدان‌‌های بیدار و آزاد جوانان امروز در قلب نظام سرمایه‌داری و فرهنگ مادی‌گرا بوده که صدای واقعی مردم آمریکا را بازتاب می‌دهد. این در حالی است که این نظام با قدرت رسانه‌ای بسیار پیشرفته و نهادهای خبری دقیق می‌تواند حقایق را وارونه جلوه دهد. بیداری این وجدان در کشوری مانند آمریکا به‌عنوان متحد استراتژیک اسرائیل، بسیار مهم و اثرگذار است.

مطالبات

جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا مطالبات زیادی دارد که به‌باور تحلیل‌گران کلیدواژۀ تمام آنها پایان‌دادن فوری به نسل‌کشی در غزه و خاتمه‌ حمایت‌های دیپلماتیک، مالی و تسلیحاتی آمریکا و نهاد‌های دانشگاهی و شرکت‌های تسلیحاتی با اسرائیل است. برخی از دیگر خواسته‌های این جنبش دانشجویی عبارتند از:

1. توقف تجارت با سازندگان تسلیحات نظامی که به صهیونیست‌ها تسلیحات می‌رسانند؛
2. توقف پذیرش پول تحقیقاتی صهیونیست‌ها برای پروژه‌هایی که به تلاش‌های نظامی این رژیم کمک می‌کنند؛
3. خودداری از سرمایه‌گذاری در موقوفات دانشگاهی با مدیران که از شرکت‌ها یا پیمانکاران صهیونیست سود می‌برند؛  
4. شفاف عمل‌کردن در مورد اینکه چه پولی از صهیونیست‌ها دریافت و برای چه چیزی استفاده می‌شود؛
5. عفو دانشجویان و اساتیدی که به‌دلیل حمایت از ملت فلسطین و انتقاد از اسرائیل بازداشت یا از دانشگاه اخراج شده‌اند.

واکنش‌ها

الف) دولت آمریکا

سرکوب و بازداشت

واکنش دولت آمریکا به اعتراضات و خواسته‌های مشروع جنبش ضداسرائیلی دانشجویان، سرکوب خشونت‌آمیز، بازداشت واخراج دانشجویان و اساتید دانشگاه‌ها بود. به نظر کارشناسان بازداشت بیش از 2300 در دانشگاه‌های مختلف آمریکا، نشان افول دموکراسی، آزادی بیان و ارزش‌های اخلاقی در نظام مادی‌گرا و سکولار غرب است.

اتهام یهودی‌ستیزی

بسیاری از دانشجویان یهودی دانشگاه‌های آمریکا با پیوستن به صف اعتراض‌های ضداسرائیل، یهودیت را مفهومی جدا از صهیونیسم توصیف کرده و یهودیت را مخالف با ظلم و نسل‌کشی معرفی می‌کنند، اما دولت آمریکا و اسرائیل این جنبش را به‌ «یهودی‌ستیزی» متهم کرده‌اند.

برچسب‌های ضدارزشی

بعد از فراگیرشدن جنبش در سراسر آمریکا، دولت‌مردان این کشور و اسرائیل برچسب‌های زیادی از جمله «آشوبگر» و «برهم زننده نظم» زدند تا به گفتۀ کارشناسان، جریان واقعی اعتراض‌ها را در اذهان عمومی خدشه‌دار کنند؛ اما کارشناسان و رسانه‌های معتبر جهان روش اعتراضات را مسالمت‌آمیز و تصویری از مدنیت مثال‌زدنی دانشجویان توصیف می‌کنند. بنابر گزارش رسانه‌ها، آنها حتی آیین‌نامۀ رفتاری قابل تحسینی را منتشر کرده و در آن خواستار رعایت نظافت، استفاده‌نکردن از مواد مخدر یا الکل، احترام به حریم شخصی دیگران و درگیر نشدن با مخالفان شده‌اند.

ب) جهانی

بر اساس گزارش رسانه‌ها دانشجویان و مردم جهان به اعتراضات جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا واکنش مثبت نشان دادند و به صف آنها پیوستند. از جمله دانشجویان دانشگاه‌های استرالیا، کانادا، فرانسه،  ایتالیا و انگلستان دست به تظاهرات گسترده در حمایت از مردم فلسطین و توقف نسل‌کشی در غزه زدند. برای مثال دانشجویان فرانسوی در حالی که شعار حمایت از فلسطینی‌ها را سر می‌دادند، پرچم‌های فلسطین را در پنجره‌ها و ورودی ساختمان دانشگاه‌ها به نمایش گذاشتند. تعدادی از دانشجویان چفیه‌هایی به رنگ سیاه و سفید را به‌نشانۀ همبستگی با غزه، بر سر داشتند.

ج) کشورهای اسلامی

کشورهای اسلامی از جنبش ضداسرائیلی به‌صورت قاطع حمایت کرده‌اند. در برخی کشورهای اسلامی همایش‌ها و پویش‌های مردمی و دانشجویی در حمایت از این جنبش برگزار شد. در جمهوری اسلامی ایران اساتید، دانشجویان و کارکنان دانشگاه‌ها در حمایت از این جنبش تجمع کردند و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران اعلام کرد دانشجویان آمریکایی معترض به جنایات رژیم صهیونیستی در غزه که اخراج شده‌اند را بورسیه می‌کند.

د) رسانه‌ها

حرکت‌های اعتراضی جنبش ضداسرائیل دانشجویان آمریکا به تیتر اول رسانه‌های جهان تبدیل شد. رسانه‌های تحت نفوذ صهیونیسم، تلاش کردند این رخداد را وارونه جلوه دهند، اما فشار افکار عمومی و رسانه‌های اجتماعی باعث شد که حقایقی مانند دستگیری ۹۰۰ تظاهرکننده فقط در ۱۰ روز، در روزنامۀ آمریکایی واشنگتن‌پست منتشر شود.

دست‌آوردها

احیای آرمان فلسطین

تحلیل‌گران معتقدند که جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا باعث احیای آرمان ملی فلسطین شده و نسل جدیدی از یهودیان آمریکایی این ادعا را که صهیونیسم مالک روایت‌های آنها است، به چالش می‌کشند. همچنین این اعتراضات تأثیری عمیق بر خود غزه گذاشته است؛ زیرا مردم فلسطینی دیگر احساس نمی‌کنند که به حال خود رها شده‌اند.

همبستگی جهانی با مردم فلسطین

به نظر کارشناسان موج اعتراضات دانشجویان آمریکایی در سراسر جهان همه‌گیر شده و این جنبش مسئلۀ فلسطین را در جهان به مسئلۀ اول همۀ کشورها تبدیل کرده است. به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین از سوی 14 کشور عضو اتحادیه اروپا و رأی مثبت 143 کشور برای عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل از مهم‌تر‌ین دست‌آوردهای این جنبش در عرصه سیاسی جهان است.

نمایش افول سیطرۀ آمریکا

بسیاری از تحلیل‌گران جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا را نمایش افول سیطرۀ این کشور می‎‎دانند؛ افولی که هم ناشی از سستی بنیاد‌های ایدئولوژیک و سبک زندگی مادی‌گرایانۀ آمریکا بوده و از جذابیت جهانی آن کاسته و هم متأثر از شکست‌های میدانی آمریکا در جبهه‌های مختلف در سراسر جهان بوده است.

تنفر جهانی از اسرائیل و صهیونیسم

تحلیل‌گران معتقدند که جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا افکار عمومی جهان، به‎ویژه نخبگان دنیا را علیه اسرائیل بسیج و مقامات این رژیم را نزد وجدان‌های بیدار جهان منفور کرد. همچنین افشاگری‌های وسیع جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا نسبت به ماهیت و اهداف غیر انسانی صهیونیسم، تنفر جهانی نسبت به این سازمان را افزایش داد که حتی یهودیان از صهیونیسم تبری می‌جویند. بسیاری از آنها استدلال می‌کنند که صهیونیسم بتی دروغین است که ایدۀ سرزمین موعود را برگرفته و آن را تبدیل به سند جنایت یک دولت جنایت‌کار کرده است. همچنین بسیاری از یهودیان، صهیونیسم را به فرعون تشبیه کرده و معقدند که این سازمان از ابتدا نوع زشتی از آزادی را تولید کرده که به کودکان فلسطینی نه به‌عنوان انسان بلکه به‌عنوان تهدید جمعیتی نگاه می‌کند.

اثبات بحران هویت در غرب

یکی از دست‌آوردهای جنبش ضداسرائیلی، اثبات بحران هویت در غرب است که فوکویاما کتاب «هویت» را در مورد آن نوشت؛ دانشجویان عضو این جنبش که واژه‌هایی مانند آزادی، برابری، عدالت، حقوق بشر و دموکراسی را به‌عنوان ارزش‌های سبک زندگی در نظام لیبرالیسم شنیده‌اند، در مقاطع مختلف، نقض این مسائل را در رفتار حاکمان کشورهای خود دیده و دچار بحران هویت شده‌اند.

اثبات شکست اسرائیل

اعتراضات دانشجویی علیه اسرائیل در قلب آمریکا، شکست تبلیغات رسانه‌ای اسرائیل را آشکار کرد. صهیونیست‌ها با کمک لابی قدرتمند «آیپک» سال‌ها است که میلیاردها دلار برای تغییر ذهنیت آمریکایی‌ها دربارۀ اسرائیل هزینه کرده‌اند، اما جنبش ضداسرائیل دانشجویان آمریکا از بیهودگی این تبلیغات پرده برداشت‌.

نامه آیت‌الله خامنه‌ای به دانشجویان آمریکا

آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، با صدور نامه‌ای در حمایت از جنبش ضداسرائیلی دانشجویان آمریکا، جوانان حامی مردم فلسطین در آمریکا را بخشی از جبهۀ مقاومت توصیف کرد که برخلاف دولت خود، مبارزۀ شرافتمندانه‌ای را علیه اسرائیل آغاز کرده‌اند و در طرف درست تاریخ ایستاده‌اند. وی در این نامه تأکید کرده که مردم ایران با این دانشجویان در مقابله با سرکوب آنها توسط پلیس آمریکا اعلام همبستگی می‌‌کند. کارشناسان معتقدند که حمایت وی از دانشجویان آمریکا مانند حمایت رسانه‌های کشورهای غربی از اعتراضات، سیاست‌بازی رسانه‌ای نیست؛ بلکه ناشی از روح حق‌خواهی، دفاع از مظلومان و عدم سکوت در برابر تجاوز است که ریشه در تفکر اسلام ناب و تشیع دارد.

منابع

• «آمادگی ایران برای بورسیه دانشجویان آمریکایی معترض به جنایات رژیم صهیونیستی»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «آمار بازداشت اتوبوسی دانشجویان در آمریکا به ۱۰۰۰ نفر رسید/ تشکل‌های دانشجویی همچنان پای حمایت از آزادی‌خواهان جهان ایستاده‌اند»، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۱۱ ارديبهشت ۱۴۰۳ش.
• اسقایی، احسان، «شوک تحلیلگران غربی از خیزش دانشجویان»، وب‌سایت روزنامۀ آرمان ملی، تاریخ درج مطلب:  12 اردیبهشت 1403ش.
• «اعتراضات دانشجویی؛ وقتی اسرائیل، غرب را از دست می‌دهد»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «انگیزه دانشجویان از تداوم اعتراضات؛ در کوی دانشگاه‌های آمریکا چه می‌گذرد؟»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب:  ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «تارنمای یک نشریه دانشجویی آمریکا پس از انتشار مقاله‌ای ضد صهیونیستی مسدود شد»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ خرداد ۱۴۰۳ش.
• «تظاهرات دانشگاهی، مهم‌ترین عنصر تحلیل قدرت آمریکا»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «جنبش دانشجویی آمریکا خواب را از چشم قاتلان کودکان غزه ربوده/ دانشگاه‌های جهان حمایت کنند»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «جنبش دانشجویی حمایت از فلسطین: این صدای آمریکاست!| چند دانشجو بازداشت شده‌‌اند؟»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «جنبش‌های دانشجویی در آمریکا از جنگ ویتنام تا غزه/اهمیت جنبش کنونی»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «خیزش دانشجویی در آمریکا از ویتنام تا غزه»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• «سرکوب دانشجویان آمریکایی و ترس از جنبش جهانی ضدظلم»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 10 اردیبهشت 1403ش.
• سلیمانی، داوود، «همه‌چیز درباره اعتراضات ضداسرائیلی دانشجویان آمریکایی»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 19 اردیبهشت 1403ش.
• «سیر تا پیاز جنبش دانشجویی حمایت از فلسطین در آمریکا»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.
• شعله‌ور شدن اعتراضات ضد اسرائیلی در دانشگاه‌های آمریکا»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ش.  
• «گسترش موج اعتراضات دانشجویان حامی فلسطین در دانشگاه‌های کانادا»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 9 اردیبهشت 1403ش.
• «مروری بر پیام رهبر انقلاب به دانشجویان آمریکا»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۱۷ خرداد ۱۴۰۳ش.
• «مروری بر نحوه شکل‌گیری جنبش دانشجویی همبستگی با فلسطین در آمریکا همزمان با اوج‌گیری تجمعات ضدصهیونیستی در غرب»، قدس آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۳ش. 
• «مقام‌های آمریکایی از تاثیر نامه رهبر انقلاب بر دانشجویان آگاه هستند»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ خرداد ۱۴۰۳ش.
• «نقشه جهانی اعتراضات دانشجویی ضداسرائیلی»، وب‌سایت تحلیلی خبری عصر ایران، تاریخ انتشار: 10 اردیبهشت 1403ش.
• «نقطه عطف اعتراضات ضداسرائیلی دانشگاه‌های امریکا»، جوان آنلاین، تاریخ درج مطلب: 8 اردیبهشت 1403ش.
• «واکاوی ریشه‌های اعتراضات ضداسرائیلی در دانشگاه‌های آمریکا»، وب‌سایت فرارو، تاریخ درج مطلب: ۹ ارديبهشت ۱۴۰۳ش.
• هانی‌زاده، حسن، «جنبش دانشجویی آمریکا و پیام رهبری»، وب‌سایت آرمان ملی، تاریخ درج مطلب: 12 خرداد 1403ش.
• «هیمنه صهیونیسم زیرپای جنبش دانشجویان در آمریکا»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۶ خرداد ۱۴۰۳ش.
• «5 نکته درباره اعتراضات دانشجویی در آمریکا»، وب‌سایت روزنامۀ فرهیختگان، تاریخ درج مطلب: 8 اردیبهشت 1403ش.