روستای رویین

روستای رویین؛ قطب بافندگی سنتی ایران با معماری پلکانی در اسفراین.

روستای رویین از توابع خراسان شمالی، بزرگ‌ترين دهكدۀ پلكانی با بافت گِلی خاورميانه بوده و به ماسولۀ رویین معروف است؛ همچنین به‌علت فراوانی باغ‌های سیب، به روستای شکوفه‌های سیب شهرت یافته است. رویین پایتخت نساجی ایران و از نقاط خوش‌ آب‌وهوای کشور است. این روستا در سال 1384ش نيز يكي از شانزده روستاي داراي بافت ارزشمند تاريخي و فرهنگي شناخته شد.

نام‌گذاری

واژۀ «رويين» برگرفته از «روي» به‌معنای فلز سخت است و علت این نام‌گذاری را به كوه‌هاي بلند اطراف اين روستا نسبت داده‌اند. «رویان‌دژ» و «رویان» از دیگر نام‌های این روستا بوده است.

تاریخچه

برخی، قدمت روستای رویین را به قبل از اسلام برمی‌گردانند. برخی نیز آن را مربوط به قرن نهم و پایه‌گذار این روستا را میرغیاث‌الدین ملک‌شاه (874ق) دانسته‌اند. شماری دیگر نیز پیدایش آن را به لطف‌الله‌ بن عبدالرشید خوافی (833ق) نسبت داده‌اند که در کتب خود نام این روستا را آورده است. بافت تاریخی روستای رویین در ۱۱ خرداد 1387ش در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی؛ روستای رویین در ارتفاع 1670 متري از سطح دريا، 26 کیلومتری شمال شهر اسفراین و ۵۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر بجنورد، در درۀ رویین و در دامنۀ جنوبی «آلاداغ» واقع شده است.

آب‌وهوا؛ این روستا آب‌و‌هوای معتدلی دارد که زمستان آن بسیار سرد و پُر برف و در فصل تابستان معتدل است. اين روستا را از نظر آب‌و‌هوايي به دو قسمت «نَسر» و «پيرو» تقسيم کرده‌اند؛ «نسر» در حاشيۀ جنوبي رودخانه واقع شده که آفتاب‌گيری کمتری دارد و خنک‌تر است؛ «پيرو» آفتاب‌گيرتر و گرم‌تر بوده و بیشترِ بافت مسکوني روستا در آن قرار دارد.

جمعیت‌شناسی

جمعیت؛ جمعیت روستای رویین سه هزار نفر در قالب ۸۰۴ خانوار است.

مذهب و زبان؛ مردمان این روستا مسلمان و شیعه بوده و به گویش تاتی سخن می‌گویند.

اقتصاد

اقتصاد روستا بر پایۀ باغداری و بافندگی است؛ زراعت، دامداری و گردشگری نیز از دیگر منابع درآمدی این روستا است. بسیاری از اهالی روستا (بیش از 200 خانوار) محصولات نساجی از جمله چادرشب، حوله و شال می‌بافند. این روستا در سال 1389ش، اولین روستای نساجی سنتی کشور لقب گرفته و مهر اصالت یونسکو نیز دریافت کرده است. زمین‌های کشاورزی و باغات روستا در شیب دامنۀ کوه قرار گرفته و دره‌های فرعی روستا از باغ‌های شامل انواع درختان میوه پوشیده شده است.

معماری

معماری خانه‌‌های این روستا به سبک پلکانی است، به نوعی که بام خانۀ یکی، ایوان خانۀ دیگری بوده و به همین دلیل به روستای ماسوله‌ای رویین نیز معروف شده است. بیشتر خانه‌ها در دو طبقه، ساخته شده‌اند که در طبقۀ پایین انبار، کاهدان و طویله قرار دارد و طبقۀ بالا نیز محل سکونت خانواده است؛ همچنین همۀ خانه‌ها برای روشن و گرم بودن، رو به آفتاب ساخته ‌شده‌اند. مسیر ورودی روستا با کف‌سازیِ سنگ، چوب و نرده‌هایی پوشیده شده است. کوچه‌های پیچ‌درپیچ، بافت قدیمی و گِلی خانه‌ها و شیب کوچه به کوچۀ آن زیبایی وصف‌ناپذیری را ایجاد کرده است.

فرهنگ و هنر

آداب ‌ورسوم؛ مردم این روستا عید غدیر را با اجرای مراسم سنتی جشن می‌گیرند، یکی از این مراسم‌ها «خال خَتَك» است که در شب عید غدیر به نشانۀ تجدید بیعت با امام علی، گونۀ بچه‌ها را با رنگ‌های رنگرزی رنگ می‌زنند. مراسم دیگر این شب، «مهره در تاس اندختن» است؛ با برداشتن مقداری از آب برنجِ بارگذاشته و آبِ زیرِ پره‌های آسیاب، آن را در آفتابۀ چدنی می‌ریزند و هر کس با نیتی چیز کوچکی مانند مهره در آن می‌اندازد و هنگام طلوع آفتاب، کودکی مهره‌ها را از آفتابه خارج کرده و هم‌زمان با آن یک رباعی از حافظ می‌خوانند؛ آنها این کار را برای کسب روزی حلال و برکت انجام می‌دهند. در «مراسم چلگی» یا شب یلدا، سفرۀ هفت‌سین پهن کرده و دور هم جمع می‌شوند و زیر کرسی داستان می‌خوانند؛ «خاله خَلَطتَنه» نیز مراسمی است که در شب اول و شب آخر سال برگزار می‌شود و در آن بچه‌ها با بستن طناب به پارچه و آویزان کردن آن از پشت‌بام خانه‌ها و خواندن شعری، از صاحب‌خانه هدیه می‌گیرند. پیشۀ نساجی نیز از زمان‌های گذشته بخشی از فرهنگ و تمدن مردم این روستا بوده است.

ورزش محلی؛ «کُشتی باچوخه» ورزش محلی و بومی روستا است.

غذای محلی؛ از رایج‌ترین غذاهای محلی روستا «کله‌جوش» است که با کشک پخته می‌شود.

صنایع‌دستی و سوغات؛ انواع چادرشب، حوله، دستمال، ملحفه، پارچه پيراهني، تنورسازی و کَوَندی‌سازی از جمله صنایع‌دستی روستا بوده و سیب، گردو، قیسی، هلو، عسل، ماهی‌های پرورشی و پارچه‌های رنگارنگ از سوغات‌های محلی این روستا هستند.

جاذبه‌های گردشگری

جاذبه‌های گردشگری روستا شامل جاذبه‌های تاریخی و طبیعی آن است؛ از جمله آثار تاريخي آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

امام‌زاده اسحاق‌؛ از فرزندان امام موسی ‌کاظم که مرقد آن در دل کوه‌های شاه‌جهان رویین واقع شده است. مرقد امام‌زاده عباس‌ فرزند اسحاق ‌بن موسی نیز در جوار این امام‌زاده واقع شده است.

مسجد جامع رويين؛ این مسجد در کنار درختان چنار و روبه‌روی امام‌زاده اسحاق بنا شده و محل برگزاری مراسم مختلف مذهبی است.

حمام قديمي خزينه‌اي؛ حمامی دارای حوض آب‌گرمِ بزرگ که برای شستشو و غسل استفاده می‌شد.

درختان چنار؛ درختان چنار رویین با قدمت ۱۵۰ الی ۴۵۰ سال در فهرست میراث طبیعی ملی ثبت شده است.

شهر بلقیس؛ این شهر در گذشته از شهرهای مهم در حاشیۀ جادۀ ابریشم بوده و دژ بلقیس معروف به «نارین‌قلعه»، امروزه بعد از ارگ بم، بزرگ‌ترین میراث خشتی ایران به‌شمار می‌آید.

جاذبه‌های طبیعی روستا نیز شامل سرچشمه (چشمه‌ای جوشان و سرد که سبب سرسبزی روستا شده است)، چشمه‌کوه ( چشمه‌ای کوچک در کوه‌های جنوبی رویین)‌ و ذوتنگ (واقع در شمال شرقي روستا) است. این روستا در سال 1391ش به‌عنوان منطقۀ ملی نمونه گردشگری به ثبت رسیده است.

امکانات رفاهی

در روستا، اقامت‌گاه‌هایی جهت اسکان گردشگران وجود دارد؛ اقامت‌گاه‌ها شامل «خانۀ وصال»، «سرای محبت»، «خونۀ پدری»، «رویین دژ» و «خانۀ معلم» است.

مسیر دسترسی

جهت دسترسی به این روستا در استان خراسان شمالی، می‌توان از تهران به سمت سبزوار حرکت کرده و با گذر از اسفراین می‌توان به رویین رسید.

از مشهد نیز باید در جادۀ بجنورد حرکت کرد؛ در هفت كيلومتري جاده آسفالته بجنورد-اسفراين، راه اين روستا از جاده جدا می‌شود و با ادامۀ مسیر کوهستانی به سمت شرق و با گذر از روستاهای «عراقي» و «محمودي» می‌توان به روستای رویین رسید.

منابع

• «اختصاص یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال اعتبار به بافت تاریخی روستای رویین»، پایگاه خبری تحلیلی دهکدۀ توریستی رویین، تاریخ درج مطلب: 1 آبان 1398ش.
• «تاریخچۀ روستای کهن رویین (رویین دژ)«، پایگاه تحلیل خبری رویین‌نیوز، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «ثبت ملی درختان کهن‌سال رویین در فهرست میراث طبیعی ملی»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 2 آذر 1398ش.
• «جغرافیای طبیعی روستای رویین»، پایگاه خبری تحلیلی رویین نیوز، تاریخ بازدید: 24 مهر 1401ش.
• «خانۀ معلم روستای رویین آمادۀ پذیرش مسافران تابستانی شد»، پایگاه تحلیلی خبری دهکدۀ توریستی رویین، تاریخ بازدید: 24 مهر 1401ش.
• «خزینه»، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 24 مهر 1401ش.
• «دهکدۀ نساجی رویین اسفرایین روستای ملی می‌شود»، روستانیوز، تاریخ درج مطلب: 1 آذر 1400ش.
• «روستای تفریحی رویین»، وب‌سایت fava.nkums، تاریخ درج مطلب: 16 بهمن 1397ش.
• «روستای رویین»، وب‌سایت دهریزه، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «روستای رویین»، وب‌سایت reiseniran، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «روستای رویین»، وب‌سایت uspace، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «روستای رویین اسفراین»، وب‌سایت سفرمارکت، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «روستای رویین اسفراین»، وب‌سایت سیری در ایران، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «روستای رویین اسفراین»، وب‌سایت مستربلیط، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «روستای رویین اسفراین»، وب‌سایت iranwonders، تاریخ درج مطلب: 8 تیر 1398ش.
• «روستای رویین-اسفراین خراسان شمالی»، وب‌سایت روبینا پرواز آریا، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «روستای رویین اصفهان»، مجلۀ سیمون، تاریخ بازدید: 23 مهر 1401ش.
• «روستای رویین بجنورد»، وب‌سایت نشاط‌آوران، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «رویین، بهشت گمشده شمال شرق ایران/ سفری به سرزمین چشمه‌های همیشه جوشان خراسان‌شمالی»، خبرگزاری تسنیم، 15 مرداد 1396ش.
• «رویین؛ نخستین روستای نساجی ایران»، وب‌سایت ایران‌توریسم، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «معرفی مقبرۀ امام‌زاده اسحاق ‌بن موسی اسفراین»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: 29 مرداد 1388ش.