شیرینی‌خوران
شیرینی‌خوران، از آداب و رسوم پیشینیِ ازدواج و نشانۀ تعهد زوجین و خانواده‌های آنها تا هنگام عقد.
مراسم شیرینی‌خوران، یکی از سنت‌های مقدماتی ازدواج در ایران است که پس از توافق نهایی دو خانواده برای وصلت زوجین برگزار می‌شود. امروزه در بسیاری از نقاط ایران، مراسم نامزدی جایگزین شیرینی‌خوران شده است، اما همچنان در برخی فرهنگ‌ها و اقوام، این سنت برگزار می‌شود. تغییر در سبک زندگی، تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی از عواملی هستند که این مراسم را از کارکرد اصیل خود دور کرده و به یکی از عوامل افزایش هزینه‌های ازدواج تبدیل ساخته است. ترویج ازدواج آسان، بازگشت به سبک زندگی اسلامی ایرانی و احیای سنت‌های اصیل از راهکارهای حل مشکلات این مراسم است.
مفهوم‌شناسی
شیرینی‌خوران به شیرینی‌خوردن و شادمانی در مراسم پیش از آیین نکاح گفته می‌شود.[۱] این مراسم که به‌طور معمول در منزل عروس و با حضور زنان خانواده‌های عروس و داماد برگزار می‌شود، شامل هدیه‌دادن طاق شال از جنس ترمه، مخمل یا اطلس و سایر هدایا از طرف خانواده داماد به عروس، پذیرایی و نهایتاً حلقۀ نامزدی به دست عروس کردن، است. در برخی از فرهنگ‌ها هدایا به‌همراه چند خونچه که سینی‌های خاص تزیین‌شده است، به منزل عروس فرستاده می‌شود.[۲] از نام‌های دیگر شیرینی‌خوران می‌توان به شال و انگشتری‌کردن، شربت‌خوران و شیرینی‌خوران زنانه اشاره کرد.[۳]
تاریخچه مراسم شیرینی‌خوران
برخی قدمت مراسم شیرینی‌خوران را به دوران ایران باستان می‌رسانند. در این مراسم که در منزل عروس برگزار می‌شد، خانواده داماد با هدایایی مانند طاق شال ترمه، سکه، شیرینی و میوه به همراه زنان هر دو خانواده حضور می‌یافتند.[۴] با گذشت زمان، تجمل‌گرایی، جایگزین سادگی این مراسم شد و شیرینی‌خوران به مراسمی پرهزینه تبدیل شد که موجب افزایش هزینه‌های ازدواج شده است. امروزه مراسم نامزدی تا حد زیادی جایگزین این سنت شده، اما هنوز هم در برخی مناطق ایران، شیرینی‌خوران با حفظ اصالت و سادگی خود، انجام می‌شود.[۵]
نحوه اجرای شیرینی‌خوران در گذشته و حال
در زمان گذشته
در گذشته، مراسم شیرینی‌خوران به‌طور معمول مصادف با اعلام نامزدی برگزار می‌شد. خانواده داماد پس از توافق نهایی با خانواده عروس، هدایایی از جمله طاق شال از جنس ترمه، مخمل یا اطلس، سکه، شیرینی، میوه و سایر اقلام را تدارک می‌دیدند و در روز معین، به همراه زنان فامیل به منزل عروس می‌رفتند. زنان هر دو خانواده در این مراسم حضور می‌یافتند و با چیدن سفره‌ای مفصل و پذیرایی از یکدیگر، شادی خود را از این وصلت ابراز می‌کردند. پس از پذیرایی، حلقۀ نامزدی به دست عروس می‌شد و مراسم به پایان می‌رسید. آداب و رسوم مربوط به مراسم شیرینی‌خوران در مناطق مختلف ایران تا حدودی متفاوت بود، اما مهمترین هدف از برگزاری این مراسم، جشن گرفتن پیوند دو خانواده و آرزوی خوشبختی برای زوجین بود.[۶]
در زمان حال
امروزه در برخی اقوام و فرهنگ‌ها، مراسم شیرینی‌خوران همچنان طبق سنت‌های قدیمی انجام می‌شود، اما در بیشتر نقاط ایران، مراسم نامزدی جایگزین آن شده است. مراسم نامزدی امروزی شبیه به مراسم عروسی است، اما با تشریفات کمتری برگزار می‌شود. در این مراسم، هزینه‌ها به‌طور معمول بر عهدۀ خانواده عروس است، مگر در مواردی که با توافق دو خانواده، برخی هزینه‌ها از جمله هزینۀ موسیقی، فیلمبرداری و شیرینی توسط خانواده داماد پرداخت می‌شود. امروزه در این مراسم، رواج تجمل‌گرایی، چشم‌وهم‌چشمی، افزایش هزینه‌های ازدواج و برگزاری مراسم نامزدی با هزینه‌های بالا دیده می‌شود که نتیجه آن فراموشی سنت‌های اصیل گذشته است.[۷]
چالش‌های مراسم شیرینی‌خواران
انحراف از سنت‌های اصیل
مراسم شیرینی‌خوران که زمانی جشنی ساده و صمیمی برای اعلام نامزدی و ابراز شادمانی از وصلت دو خانواده بود، امروزه در مسیر انحراف از سنت‌های اصیل خود قرار گرفته است. هدایای گران‌قیمت و تجملاتی جایگزین طاق شال ترمه، شیرینی و میوه شده‌اند. تشریفات پرهزینه مانند تالارهای مجلل، مهمانان زیاد، غذاهای متنوع و دکورهای گران‌قیمت، سنت‌های اصیل این مراسم را از بین برده است.[۸]
تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی
یکی از مسائل مهم در مراسم شیرینی‌خوران تأثیر دو پدیدۀ اجتماعی تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی بر آن است. این دو پدیده به دلیل تغییر در سبک زندگی افراد و جامعه، موجب افزایش مصرف‌گرایی، رقابت ناسالم و نمایش ثروت و موقعیت اجتماعی شده‌اند. این تغییرات در نهایت منجر به تغییر ارزش‌ها، فراموشی سنت‌های اصیل، فشار مالی و روانی بر خانواده‌ها و افراد جامعه و افزایش هزینه‌های ازدواج می‌شود. نتیجه این است که مراسم شیرینی‌خوران از یک مراسم ساده و صمیمی به یک مراسم با تشریفات و تجملات تبدیل شده است.[۹]
نقش رسانه‌ها در مراسم شیرینی‌خوران
رسانه‌ها می‌توانند در مراسم شیرینی‌خوران نقش دوگانه‌ای داشته باشند. از یک سو، می‌توانند فرهنگ و سنت‌های این مراسم را ترویج داده و با ارائه گزارش‌ها و مقالات مرتبط، آگاهی مردم را افزایش دهند. نمایش این مراسم به مردم سراسر جهان نیز فرصتی برای آشنایی جهانیان با این سنت فرهنگی را فراهم می‌کند. اما از سوی دیگر، رسانه‌ها ممکن است با تمرکز بر جنبه‌های مادی و تجملاتی مراسم، مانند لباس‌های گران‌قیمت و هدایای لوکس، به تشویق تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی دامن بزنند. این نگرش، فشار مالی زیادی بر خانواده‌ها وارد کرده و ارزش‌ها و سنت‌های اصیل این مراسم را به انحراف می‌کشاند.[۱۰]
نقش شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مراسم ازدواج
یکی از چالش‌های مهم مراسم شیرینی‌خوران، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مراسم‌های ازدواج هستند. تبلیغات گسترده آنها و ارائه خدماتی با دکوراسیون‌های لوکس، هدایای گران‌قیمت و پذیرایی‌های مفصل، انتظارات غیرواقعی را در جامعه ایجاد کرده و سبک زندگی افراد را تغییر می‌دهد. نتیجه این روند، تلاش برای برگزاری مراسم شیرینی‌خوران پرهزینه و تجملاتی است که هزینه‌های ازدواج را افزایش داده و بهداشت روانی جامعه را تهدید می‌کند.[۱۱]
راهکارهای حل مشکلات شیرینی‌خوران
ترویج فرهنگ ازدواج آسان
ترویج فرهنگ ازدواج آسان، به معنای بازگشت به سنت‌های اصیل و پرهیز از تجملات غیرضروری در مراسم شیرینی‌خوران است. این فرهنگ با تمرکز بر ارزش‌های اصلی مانند سادگی، صمیمیت و پیوند خانوادگی، به زوج‌های جوان و خانواده‌ها کمک می‌کند تا مراسمی شاد و خاطره‌انگیز با هزینه‌های کم برگزار کنند. ازدواج آسان به معنای تمرکز بر نیازهای اصلی زندگی مشترک و اجتناب از تشریفات اضافی است. با تشویق زوج‌ها به برگزاری مراسم ساده و مطابق با آداب سنتی، فشار مالی و روانی کاهش یافته و آرامش بیشتری فراهم می‌شود. همچنین، این رویکرد به حفظ فرهنگ و هویت جامعه کمک کرده و ارزش‌های سنتی را به نسل‌های آینده منتقل می‌کند.[۱۲]
احیای سنت‌های اصیل
در ایران، هر یک از مراسم‌های عروسی دارای سنت‌هایی هستند که برخی از آنها درست و برخی دیگر نادرست هستند. مراسم شیرینی‌خوران نیز از این قاعده مستثنی نیست. بازگشت به سنت‌های درست و اصیل در این مراسم، می‌تواند راهکاری برای حل مشکلات کنونی آن باشد.
آموزش و آگاهی‌رسانی
- می‌توان از سنین کودکی تا بزرگسالی و به‌ویژه در دوره‌های پیش از ازدواج، با استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌های ارتباط جمعی، آموزش و پرورش و دیگر منابع فرهنگی، به مردم در مورد اهمیت حفظ سنت‌ها و ارزش‌های فرهنگی در شیرینی‌خوران آموزش داد.
- می‌توان با برگزاری کارگاه‌های آموزشی، سمینارها و جلسات مشاوره، به زوج‌های جوان در مورد سنت‌های مختلف این مراسم و نحوۀ به‌کارگیری آنها در زندگی مشترکشان آموزش داد.
ارائه الگوهای عملی
- می‌توان با معرفی زوج‌هایی که با وجود شرایط مالی مناسب، مراسمی ساده و سنتی برگزار کرده‌اند، به‌عنوان الگو برای سایرین، فرهنگ احیای سنت‌ها را ترویج کرد.
- می‌توان از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی برای به اشتراک گذاشتن تجربیات زوج‌های جوانی که سنت‌های اصیل شیرینی‌خوران را در زندگی خود به‌کار گرفته‌اند، استفاده کرد.
استفاده از ظرفیت نهادهای مذهبی
- می‌توان با همکاری نهادهای مذهبی مانند مساجد، برخی از مراسم شیرینی‌خوران را در محیط‌های مذهبی برگزار کرد.
- می‌توان از روحانیون و مبلغان مذهبی برای ترویج سنت‌های درست و اصیل در این مراسم و ارایۀ مشاوره‌های لازم به زوج‌های جوان استفاده کرد.
برگزاری مسابقات و جشنواره‌ها
- می‌توان با برگزاری مسابقات و جشنواره‌هایی با محوریت ازدواج سنتی، به تشویق زوج‌های جوان به برگزاری مراسمی ساده و احیای این سنت‌ها کمک کرد.
- می‌توان با ارایۀ جوایز و تقدیرنامه به زوج‌هایی که مراسمی ساده و سنتی برگزار می‌کنند، آنها را در ترویج این فرهنگ تشویق کرد.[۱۳]
ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی
ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی در مراسم‌های ازدواج، از جمله مراسم شیرینی‌خوران، می‌تواند به حل مشکلات و معضلات مربوط به این مراسم‌ها کمک کند. این سبک زندگی بر پایه ارزش‌های اخلاقی، فرهنگی و دینی استوار است و می‌تواند تأثیر مثبتی بر ساده‌سازی و ایجاد هماهنگی در مراسم‌های ازدواج داشته باشد. برخی از راهکارهای تحقق این هدف عبارتند از:
- تقویت ارزش‌های اسلامی: تأکید بر ارزش‌هایی مانند صبر، صداقت، قناعت، ساده‌زیستی، توجه به معنویت و دوری از حبّ دنیا؛
- ترویج سنت‌های ایرانی صحیح: تشویق زوج‌های جوان به برگزاری مراسم‌های سنتی با تأکید بر آداب و رسوم صحیح محلی و استفاده از عناصر ایرانی؛
- ساده‌سازی مراسم: تأکید بر سادگی و خودمانی‌بودن مراسم شیرینی‌خوران با حذف هزینه‌های غیرضروری؛
- آموزش و آگاهی‌بخشی: آموزش فواید سبک زندگی اسلامی ایرانی و توجه‌دادن به جنبه‌های منفی سبک زندگی غربی با استفاده از ظرفیت رسانه‌های ارتباط جمعی، آموزش و پرورش و دیگر منابع فرهنگی؛
- ترویج مشارکت جمعی: تأکید بر مشارکت جمعی و تشویق جامعه به حمایت از زوج‌های جوان در برگزاری مراسم‌های ازدواج با رویکرد ازدواج آسان.
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه «شیرینی‌خوران».
- ↑ جعفری قنواتی، «سفرۀ عقد»، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ «آداب و رسوم برگزاری مراسم عروسی»، وب‌سایت مجله ویستا.
- ↑ کتیرایی، از خشت تا خشت، ۱۳۷۸ش، ص۱۵۲.
- ↑ کتیرایی، از خشت تا خشت، ۱۳۷۸ش، ص۱۵۲-۱۵۴.
- ↑ افتخاری، «شیرینی»، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی؛ «آداب و رسوم برگزاری مراسم عروسی»، وب‌سایت مجله ویستا.
- ↑ کتیرایی، از خشت تا خشت، ۱۳۷۸ش، ص۱۵۲-۱۵۴.
- ↑ «مراسم شيريني خوران و آداب و رسوم آن»، وب‌سایت سوربان؛ امینی، «تجمل‌گرایی، یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت.
- ↑ احمدی، «سنت‌های مناسب ازدواج به فراموشی سپرده شده است»، خبرگزاری ایسنا؛ «سنت‌های قدیمی ازدواج در وادی فراموشی/ تجمل‌گرایی یکی از دلایل افزایش طلاق»، وب‌سایت شبکه اطلاع‌‌رسانی دانا؛ «گرد فراموشی بر آیین‌های سنتی ازدواج در کهگیلویه و بویراحمد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ امینی، «تجمل‌گرایی، یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت؛ «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی»، وب‌سایت حوزه‌نت؛ روشن، «چشم‌وهم‌چشمي و تجمل‌گرايي بلاي خانمان‌سوز جامعه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «نقش محوری رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی ازدواج»، وب‌سایت روزنامه کیهان؛ شفیع‌آبادی، «نقش مهم رسانه‌هاي جمعي در ترويج ازدواج آسان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ قهرمانی کوشان، «حاشیه سود 70 درصدی برگزار کنندگان مراسم»، وب‌سایت عصر ایران.
- ↑ افروز، «راهکارهای موثر برای ترویج فرهنگ ازدواج آسان»، خبرگزاری میزان؛ «ترویج فرهنگ ازدواج آسان»، وب‌سایت روزنامه همشهری.
- ↑ «نقش محوری رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی ازدواج»، وب‌سایت روزنامه کیهان؛ شفیع‌آبادی، «نقش مهم رسانه‌هاي جمعي در ترويج ازدواج آسان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی؛ افروز، «راهکارهای موثر برای ترویج فرهنگ ازدواج آسان»، خبرگزاری میزان؛ «ترویج فرهنگ ازدواج آسان»، وب‌سایت روزنامه همشهری؛ احمدی، «سنت‌های مناسب ازدواج به فراموشی سپرده شده است»، خبرگزاری ایسنا.
منابع
- احمدی، سعید، «سنت‌های مناسب ازدواج به فراموشی سپرده شده است»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۷ مرداد ۱۳۹۲ش.
- افتخاری، نیره، «شیرینی»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، وب‌سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱ آذر ۱۴۰۰ش.
- افروز، غلامرضا، «راهکارهای موثر برای ترویج فرهنگ ازدواج آسان»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۲۸ بهمن ۱۳۹۹ش.
- امینی، ابراهیم، «تجمل‌گرایی، یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت، تاریخ درج مطلب: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
- «آداب و رسوم برگزاری مراسم عروسی»، وب‌سایت مجله ویستا، تاریخ بازدید: ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «ترویج فرهنگ ازدواج آسان»، وب‌سایت روزنامه همشهری، تاریخ درج مطلب: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- جعفری قنواتی، محمد، «سفرۀ عقد»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، وب‌سایت دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 11 اردیبهشت 1399ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، «شیرینی‌خوران»، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ش.
- روشن، فرهاد، «چشم‌وهم‌چشمي و تجمل‌گرايي بلاي خانمان‌سوز جامعه»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۸ آذر ۱۳۹۱ش.
- «ریشه‌های تجمل‌گرایی و چشم‌وهم‌چشمی»، وب‌سایت حوزه‌نت، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مهر ۱۳۹۸ش.
- «سنت‌های قدیمی ازدواج در وادی فراموشی/ تجمل‌گرایی یکی از دلایل افزایش طلاق»، وب‌سایت شبکه اطلاع‌‌رسانی دانا، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مرداد ۱۳۹۸ش.
- شفیع‌آبادی، عبدالله، «نقش مهم رسانه‌هاي جمعي در ترويج ازدواج آسان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱ شهریور، ۱۳۹۶ش.
- قهرمانی کوشان، محمد، «حاشیه سود 70 درصدی برگزار کنندگان مراسم»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 30 خرداد 1396ش.
- کتیرایی، محمود، از خشت تا خشت، تهران، نشر ثالث، ۱۳۷۸ش.
- «گرد فراموشی بر آیین‌های سنتی ازدواج در کهگیلویه و بویراحمد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «مراسم شيريني خوران و آداب و رسوم آن»، وب‌سایت سوربان، تاریخ بازدید: ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ش.
- «نقش محوری رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی ازدواج»، وب‌سایت روزنامه کیهان، تاریخ درج مطلب: ۳ خرداد ۱۴۰۲ش.