فریده مهدوی دامغانی

فریده مهدوی دامغانی؛ بانوی مترجم، ناشر و پژوهشگر.

فریده مهدوی دامغانی بانویی مترجم که به بیش از پنج زبان دنیا مسلط است و تلاش دارد با ترجمۀ آثار دینی، مفاهیم دینی را با زبانی شیوا بیان کند.

تولد

فریده مهدوی دامغانی، 28 تیر 1342ش در تهران به دنیا آمد؛ اما در فرانسه و در خانواده‌ای فرهیخته رشد یافت. پدرش احمد مهدوی دامغانی (1305-1401ش) نویسنده و پژوهشگر، متخصص در ادبیات عرب و استاد دانشگاه تهران و هاروارد آمریکا بود.

تحصیلات

فریده، دوران کودکی و نوجوانی را در کشورهای اروپایی مانند فرانسه، انگلستان و اسپانیا سپری کرد و تحصیلات عالی خود را در اروپا گذراند. او دکترای خود را در زمینۀ مطالعات ادبیات اروپای قرون وُسطا دریافت کرد. فریده بر زبان‌های انگلیسی، فرانسه، ایتالیایی و اسپانیایی مسلط است همچنین به زبان لاتین و پرتغالی هم آشنایی دارد و بعد از آن نیز شروع به فراگیری زبان‌های چینی، مالزیایی و کره‌ای کرده است.

علاقه به مطالعه

فریده از همان دوران کودکی به کتاب و کتاب‌خوانی و نگارش مطالب شاعرانه و ادبی علاقه‌مند بود. او توانست با همکاری پدرش کتاب‌هایی همچون «جنگ و صلح»، «بلندی‌های بادگیر» و «جین ایر» را تا نه‌سالگی بخواند و با آثار افرادی چون هوگو (1802-1885م)، داستایوفسکی (1821-1881م)، تولستوی (1828-1910م)، دیکنز (1812-1870م) و توماس هاردی (1840-1928م) در همان اوان نوجوانی آشنا شود و توانست «کمدی الهی» دانته را نیز در چهارده‌سالگی به زبان فرانسه بخواند.

ازدواج و خانواده

مهدوی دامغانی در نوزده‌سالگی به ایران بازگشت و با مرد مورد علاقۀ خود ازدواج کرد، همسرش خلبان است و از او سه فرزند دارد که همگی به ادبیات و دین علاقه‌مند هستند، پسرانش فرید و مهدی و دخترش نسیم نام دارد.

نقش تربیت در مسیر زندگی

پدر فریده با خرید کتاب‌های مختلف، تشویق‌های فراوان، صحبت در مورد کتاب‌های گوناگون و فراهم کردن امکان مصاحبت با افراد بزرگی چون استاد حبیب یغمایی (1280-1363ش) و استاد امیری فیروزکوهی (1289-1363ش) از همان دوران کودکی، نقش به‌سزایی در انتخاب مسیر زندگی فریده داشت، به‌طوری که فریده اعتقادات عمیق مذهبی و اخلاق‌گرایی را حاصل آموزش‌های پدرش می‌داند.

سیرۀ اخلاقی

فریده بسیار خنده‌رو و خوش‌برخورد است. او همواره به نظم در کارهایش اهمیت می‌دهد، به‌گونه‌ای که ‌انضباط حرفه‌ای در کنار یاری خداوند و نیت خالص را سبب موفقیت خود می‌داند. او میز کار خود را رو به قبله قرار داده و سعی دارد که همواره کارهای خود را با وضو انجام دهد. فریده مقید است، هر روز زیارت عاشورا بخواند و این را به فرزندان خود نیز آموزش داده است.

علاقه به دین

او علاقۀ بسیاری به قرآن، دعاها، زیارات و آثار مذهبی دارد، به‌گونه‌ای که در خانۀ خود بسیاری از آنان را به دیوار چسبانده است. این علاقه در انتخاب متون برای ترجمه نیز نقش پررنگی دارد. او زیارت عاشورا را به زبان فرانسه ترجمه کرده است. به عقیدۀ او زبان فرانسه به‌دلیل فراوانی در اسطوره‌های بزرگ، بسیار حماسی است و برگردان زیارت عاشورا به این زبان، بسیار شورانگیر است، او دوشنبه‌ها زیارت عاشورا به زبان فرانسه می‌خواند.

ملاک انتخاب کتاب

او برای انتخاب متون، گذشته از علاقۀ شخصی، ترجیح می‌دهد، کتاب‌هایی را انتخاب کند که بتواند در خصوص آن با همسر و فرزندانش تبادل‌نظر کند. او همچنین کتاب‌های خود را از میراث فرهنگی جهان، کتب عرفانی و دینی که پیام‌آور امید، شادمانی، سلامت، خوش‌بینی و خلاقیت هستند، انتخاب می‌کند و از کتاب‌هایی که آوردۀ نومیدی و بدبینی دارند، دوری می‌کند. به عقیدۀ او مترجم موظف است، آثاری که اثر مثبتی در ارتقا و تعالی روح خواننده دارد، برگزیند تا او را به کارهای مفید و سازنده ترغیب کند.

فعالیت‌های علمی - فرهنگی

فریده مهدوی دامغانی با همکاری همسرش «نشر تیر» را در سال 1374ش باهدف ارتقای فرهنگ و اعتقادات خوانندگان تأسیس کرد. فریده از این حیث که آثار منتشرشده از او به سایر نقاط جهان فرستاده می‌شود، در صفحۀ سوم تمامی نگاشته‌هایش، زیباترین قسمت‌های قرآن مجید را می‌نویسد تا از این طریق، خوانندگان آیاتی از قرآن کریم را نیز تلاوت کنند.

دیدگاه‌ها

او معتقد است قلم همچون دهان انسان، می‌تواند جایگاهی برای پرورش و گسترش خوبی‌ها و زیبایی‌ها یا جایگاهی برای اشاعۀ دروغ، اندوه و انواع خشونت باشد. به باور او نویسنده می‌تواند فردی باشد که فارغ از هر دین و مذهب که پایۀ آن بر یکتاپرستی است؛ در بیان حقایق انکارناپذیر عالم هستی با تصویری درست برای دیگران بکوشد تا از این رهگذر الگویی شایسته و راستگو برای دیگران باشد. او مهم‌ترین وظیفۀ مترجم اخلاقی و تلاشگر را ترجمۀ متون به زیباترین، پسندیده‌ترین و دقیق‌ترین شکل ممکن می‌داند که تلاش او مورد خوشایندی آن اندیشمند، نویسنده یا شاعر قرار بگیرد.

آثار

دکتر فریده مهدوی دامغانی به ترجمۀ بیش از ششصد کتاب، در زمینۀ ادبیات کلاسیک، میراث دینی و ادبی جهان و نیز آثار مهم عرفانی پرداخته است؛ از آثار ترجمه‌شده در متون دینی به زبان فرانسه و انگلیسی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: خطبۀ فدکیۀ حضرت زهرا، خطبۀ غدیرخم، دعای عرفه، دعای ابوحمزۀ ثمالی، دعای کمیل، دعای ندبه، دعای توسل، دعای عهد، زیارت آل‌یاسین، زیارت جامعۀ کبیره، زیارت ناحیۀ مقدسه، زیارت وارث و بسیاری دیگر از ادعیه و زیارات ائمه شیعه. دکتر دامغانی ترجمۀ 124 اثر ادبی و هنری را در کارنامۀ خود دارد، از آن جمله‌اند:

• «سمفونی روحانی» اثر آندره ژید (1869-1951م)؛
• «رنج‌های ورتر جوان» اثر گوته (1749-1832م)؛
• نمایشنامه‌های شِکسپیر (1564-1616م)، مولیر (1622-1673م) و اُسکار وایلد (1854-1900م)؛
• «با شما تا ابدیت» اثر لوبسانگ رامپا (1910-1981م)؛
• «وعده ملاقات در بغداد» اثر جفری آرچر (1940م)؛
• «آن شرلی» اثر لوسی مودمونتگُمری (1874-1942م) در هشت جلد؛
• «کویین» اثر الکس هیلی (1921-1992م) در دو جلد؛
• «بهشت گمشده» اثر جان میلتون(1608-1674م) در سه جلد؛
• «سفر مقدس» اثر دَن میلمَن (1946م).

افزون بر پیش‌گفته‌ها، ترجمۀ چهار اثر از مهم‌ترین آثار دانته (1265-1321م) ازجمله «کمدی الهی»، «زندگانی نو»، «میهمانی» و «پیرامون سلطنت» که پیش از این هرگز در کشورهای خاورمیانه و یا حتی در کشورهای آسیایی ترجمه نشده بود.

شیوه و گسترۀ ترجمه

او شیوۀ خاصی در ترجمه ندارد، بلکه تلاش می‌کند تا با دقت، روشنی و با حفظ امانت، به ترجمۀ متون بپردازد و معتقد است ترجمه‌ای که از حیث زیبایی‌شناسی و سبک نگارش انطباق بیشتری با متن اصلی داشته باشد و حس خوشایندی را به مترجم القا ‌کند، ترجمۀ خوبی است.

فعالیت‌های او به سه حوزه تقسیم می‌شود؛

• بخش نخست؛ ترجمۀ مهم‌ترین آثار منظوم یا منثور کلاسیک اروپا، کتاب‌هایی که یا به زبان فارسی ترجمه نشده درحالی‌که اهمیت ویژه‌ای برای محققان ایران دارد و یا ترجمۀ آن مربوط به سی چهل سال پیش است و نیاز به ترجمه مجدد به زبان امروزی دارد و یا اثری ترجمه‌شده ولی به‌صورت صحیح ترجمه نشده است.
• بخش دوم؛ ترجمۀ کتاب‌های روان‌شناختی، عرفانی و فلسفی که سعی شده با قلمی روان و امروزی، خواننده در کوتاه‌ترین زمان با نظام مقدس الهی آشنا شود.
• بخش سوم؛ ترجمۀ آثار اسلامی به‌خصوص مذهب شیعه به زبان‌های اروپایی است.

جوایز و افتخارات

دکتر دامغانی دوم مرداد 1385ش بالاترین نشان کشور ایتالیا، «کمن داتره» را از رئیس‌جمهور ایتالیا دریافت کرد و نخستین غیر ایتالیایی بود که موفق به کسب این نشان شد. از دیگر افتخارات او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• چندین نوبت به‌عنوان پرکارترین بانوی مترجم ایران؛
• دو نوبت برگزیدۀ بانوی شایسته از دفتر رهبر جمهوری اسلامی ایران؛
• مدال افتخار طلای شهر راونا (ایتالیا)؛
• مدال افتخار طلای شهر فلورانس که به «فیورینو» یا «گل کوچک زنبق» معروف است؛
• مدال شایستگی از کلیسای راونا؛
• نشان فرهنگی شهر راونا؛
• شهروند افتخاری شهر راونا؛
• دو مرتبه بانوی نمونه در ایران؛
• جایزۀ برترین مترجم از جشنواره فارابی؛
• جایزۀ برترین مترجم از یونسکو؛
• جایزه کتاب سال ولایت؛
• جایزه جشنواره رضوی.

همچنین او توانسته تا امروز چهل جایزۀ ملی و بین‌المللی دریافت کند.

منابع

• «احمد مهدوی دامغانی»، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 11 آبان 1401ش.
• «بیست و هشتم تیرماه زادروز فریده مهدوی دامغانی، بانوی مترجم فعال ایرانی»، وب‌سایت انجمن صنفی کارگری مترجمان استان تهران، تاریخ بازدید: 11 آبان 1401ش.
• «خاطرات شنیدنی از مترجم هفت زبانه»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 15 بهمن 1391ش.
• «در محضرپدر/ فریده مهدوی دامغانی»، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 8 مرداد 1401ش.
• «دکتر فریده مهدوی دامغانی»، وب‌سایت مترجم آنلاین، تاریخ درج مطلب: 27 ژوئن 2010م.
• «صمیمانه با فریده مهدوی دامغانی»،وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 1 فروردین 1386ش.
• «فریده مهدوی دامغانی»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، تاریخ درج مطلب: 14 تیر 1401ش.
• «فریده مهدوی دامغانی»، وب‌سایت ایران‌کتاب، تاریخ بازدید: 8 آبان 1401ش.
• گفتگو با فریده مهدوی دامغانی/ «کتاب‌ها به سراغ من می‌آیند»، وب‌سایت خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: 10 خرداد 1389ش.