مانکن
مانکن؛ پیکره‌ای انسانی برای تبلیغ پوشاک.
مانکن، ماکت و پیکره‌ای به شکل اندام انسان است که از آن در صنعت مدلینگ به‌منظور نمایش محصولات مختلف پوشاک استفاده می‌شود. این مانکن‌ها به شکل غیر‌زنده (مانکن خیاطی) و زنده (مانکن انسانی) وجود دارند. امروزه استفاده ابزاری از انسان به‌عنوان مانکن به یکی از چالش‌های بزرگ جهانی تبدیل شده است.
مفهوم‌شناسی
مانکن به‌معنای پیکره‌ای به شکل انسان است که اغلب درخیاط‌خانه‌ها و مغازه‌های لباس فروشی نمونه‌های لباس را تن آنها کرده و در معرض تماشا می‌گذارند. [۱] این مانکن‌های خیاطی در قرن ۱۶ و ۱۷م اغلب از جنس ماچ کاغذی، چوب، حصیر، سیم و پارچه ساخته می‌شد.[۲] مانکن انسانی، به فردی گفته می‌شود که به‌عنوان مدل‌های هنری یا فشن، آگهی‌های تبلیغاتی را با حالت و ژستی خاص نمایش می‌دهند.[۳] مانکن انسانی، زن یا مرد جوان و خوش‌اندامی است که در خیاط‌خانه‌ها و فروشگاه‌ها، نمونه‌های جدید لباس را پوشیده و در معرض تماشا می‌گذارند.[۴]
تاریخچه
ساخت مانکن‌های لباس در سدۀ هجدهم میلادی مرسوم بوده است. در آن دوران اغلب از حصیر و چرم برای ساخت این گونه مانکن‌های لباس استفاده می‌کردند. در سال ۱۸۳۵ میلادی، مانکن هایی با قاب سیمی ساخته شدند که بسیار مورد توجه و استفاده قرار گرفتند.[۵] برخی معتقدند ساخت اولین مانکن خیاطی در صنعت مد به اوایل قرن بیستم بر می‌گردد. در آن زمان پیکره‌هایی به شکل انسان از جنس چوب یا نوعی وکس (موم جامد) تولید می‌کردند و برای نمایش دادن تن‌خور و پرو لباس از آن در کارهای خیاطی و صنعت پوشاک استفاده می‌کردند. با وقوع انقلاب صنعتی، مغازه‌هایی برای فروش لباس شکل گرفت و سبب شد مانکن‌های لباس به عرصۀ بازار فروش برای تبلیغ مدل‌های مختلف لباس در ویترین مغازه‌ها وارد شوند و امروزه همچنان از آنها برای تبلیغ مدل لباس استفاده می‌کنند.[۶]
سیر تحول مانکن‌ها
در گذر زمان ظاهر و شکل مانکن‌ها دچار تغییرات عمده‌ای شد. مانکن‌های خیاطی ابتدا به شکل نیم‌تنه‌هایی با کمر‌های بسیار باریک از جنس چوب و کاغذ فشرده بودند. با گذر زمان طراحی آنها به شکل نیمه‌متحرک درآمد که از آنها برای نمایش دادن پوشاک با نوعی فیگور خاص استفاده می‌شد. در دهه‌های اخیر به‌خصوص در کشورهای اروپایی استفاده از مانکن انسانی به‌جای مانکن خیاطی مورد توجه صنعت مد و فشن قرار گرفته است.[۷] نخستین مانکن انسانی شوی لباس را یک دختر فروشندۀ پاریسی به‌نام ماری ورنت ورث دانسته‌اند که در سال ۱۸۵۳م به‌عنوان نخستین مانکن حرفه‌ای فعالیت خود را آغاز کرد تا به همسر خود، چارلز فردریک ورث، طراح بزرگ پوشاک و لباس برای فروش لباس‌ها کمک کند.[۸]
کاربرد
استفاده از مانکن‌های خیاطی در نمایش لباس و افزایش فروش آن تأثیر مستقیم دارد. بسیاری از خریداران پوشاک با دیدن مدل و نوع لباس در تن مانکن خیاطی بهتر می‌توانند مدل لباس را مشاهده کرده و به سرعت لباس مورد نظر خود را انتخاب کنند. استفاده از مانکن‌های خیاطی و غیر‌زنده منجر به افزایش فروش پوشاک و جذب خریدار می‌شود.[۹]
خصوصیات فیزیکی مانکن انسانی
انجمن نمایندگی‌های فشن (AMA) استاندارد کلی و جهانی در رابطه با مانکن‌های انسانی وضع کرده که بر اساس آن، داشتن قد 173-186سانتی‌متر و وزن 50 تا 70 کیلو‌گرم ضروری است. اهمیت حفظ وزن ایده‌آل مانکنی سبب می‌شود که افراد از یک رژیم غذایی کم‌کالری استفاده کنند.[۱۰]
دلایل استفاده از مانکن انسانی
بسیاری از سرمایه‌داران به‌منظور افزایش جذابیت و ارتقاء فروش محصول خود مانکن‌های انسانی را برای نمایش لباس در عرصۀ مد و پوشاک به‌کار گرفتند. به عقیدۀ فعالان عرصۀ پوشاک، جایگزین کردن مانکن انسانی و زنده به‌جای مانکن خیاطی کارکرد بیشتری برای تبلیغ محصول دارد. همچنین مانکن‌های انسانی در عکس‌ها و فیلم‌های تبلیغاتی، احساس و هیجان خود را نشان می‌دهند و همین امر در افزایش جذابیت پوشاک، فروش و سود اقتصادی بیشتر تأثیر بسزایی دارد.[۱۱]
چالش‌ها
امروزه ورود به عرصۀ مانکنی در صنعت مدلینگ به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های افراد به‌خصوص کاربران شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی، تبدیل شده است. آنها برای نمایش تیپ و اندام ظاهری خود در تلاش هستند توسط فضای مجازی معرفی شده و سپس وارد عرصۀ فشن و مدلینگ شوند تا به‌عنوان مانکن به کسب درآمد بپردازند. این امر سبب می‌شود افراد به ابزاری برای تبلیغ کالا تبدیل شده و استفادۀ ابزاری از انسان به‌خصوص بانوان در این عرصه رو به فزونی نهد. [۱۲] در برخی کشورهای اروپایی مانکن‌های انسانی، موجودی بی‌اختیار و شیءگونه تلقی می‌شوند. سرمایه‌گذاران و فروشندگان برای تبلیغ محصول خود از مانکن‌های انسانی می‌خواهند به‌صورت فریز شده در هر حالتی که هستند بدون حرکت در ویترین مغازه بمانند و لباس یا محصولی که بر تن آنها است را نمایش دهند. [۱۳] همچنین بسیاری از افراد به تبعیت از تیپ ظاهری مانکن‌های مد و فشن می‌کوشند که اندام ظاهری خود را شبیه به آنها کنند. این امر به‌دنبال ترویج فرهنگ غربی در میان جوامع مختلف در دهه‌های اخیر رخ داد به‌طوری که بسیاری از افراد آن‌قدر غرق در این مسیر شدهاند که زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی آنها نیز تحت تأثیر آن قرار گرفته است.[۱۴]
وضعیت مانکن انسانی در ایران
استفاده از مانکن‌های خیاطی در ایران مرسوم است و در بسیاری از کارگاه‌های خیاطی و مغازه‌های لباس‌فروشی از آن برای نمایش و تبلیغ پوشاک استفاده می‌کنند. اگرچه حضور مانکن‌های زنده در پشت ویترین‌ها به‌عنوان بخشی از برنامه‌های تبلیغی فروشگاه‌ها در بعضی کشورها مسئله‌ای عادی است؛ اما در ایران به دلایل اعتقادی، دینی، قومی و فرهنگی رایج در جامعه این امر مرسوم نیست. در ایران حضور یک انسان به‌خصوص بانوان به‌عنوان مانکن پدیده‌ای است که با فرهنگ اسلامی - ایرانی همخوانی نداشته و مورد قبول عرف جامعه نیست.[۱۵] در فرهنگ و عرف جامعۀ ایران استفادۀ ابزاری از فرد به‌عنوان مانکن انسانی، نقض ارزش‌های فردی و اجتماعی قلمداد می‌شود. نگاه ابزاری به افراد در دین اسلام امری منفور است و همین امر سبب شده که در عرف جامعۀ ایران مانکن انسانی در عرصۀ مد و لباس جایگاهی نداشته باشد.[۱۶] طبق بند ف ماده ۲ آیین نامۀ اجرایی مادۀ ۷ قانون حمایت از حقوق مصرف‌کننده، اگر در تبلیغی استفاده ابزاری از زن یا مرد یا کودک شده باشد، قابل مجازات است. همچنین طبق بند ۱ مادۀ ۳ دستور العمل اجرایی تبلیغات شهری محیطی، تبلیغاتی که مروج فساد و عقاید خرافی یا مخالف ادیان رسمی کشور باشد ممنوع است. در ماده ۱۱ نیز هرگونه استفاده ابزاری از زن در تبلیغات ممنوع است.[۱۷]
پیامدهای منفی مانکن انسانی
از جمله پیامدهای منفی ورود افراد به عرصۀ مانکن زنده عبارتند از:
- ابتلا به بیماری های متعدد جسمی برای حفظ وزن ایده‌آل مانند سوءتغذیه و کم اشتهایی و حتی فوت مانکن‌های انسانی؛
- ابتلا به بیماری‌های روحی مانند افسردگی، اضطراب و استرس؛[۱۸]
- ترویج هنجارشکنی و استفادۀ ابزاری از انسان؛[۱۹]
- تنزل جایگاه و کرامت انسانی شخص.[۲۰]
پانویس
- ↑ . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ مانکن.
- ↑ . «تاریخچه مانکن‌های خیاطی»، وب‌سایت خسروی مانکن.
- ↑ . «مانکن کیست و باید چه شرایطی را دارا باشد؟»، وب‌سایت پرشین وی.
- ↑ . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ مانکن.
- ↑ . «تاریخچه مانکن‌های خیاطی»، وب‌سایت خسروی مانکن.
- ↑ . «تاریخچه مانکن‌های خیاطی»، وب‌سایت خسروی مانکن.
- ↑ . «مانکن کیست و باید چه شرایطی را دارا باشد؟»، وب‌سایت پرشین وی.
- ↑ . «مانکن کیست و باید چه شرایطی را دارا باشد؟»، وب‌سایت پرشین وی.
- ↑ . «تاریخچه مانکن‌های خیاطی»، وب‌سایت خسروی مانکن.
- ↑ . «مانکن کیست و باید چه شرایطی را دارا باشد؟»، وب‌سایت پرشین وی.
- ↑ . «مانکن کیست و باید چه شرایطی را دارا باشد؟»، وب‌سایت پرشین وی.
- ↑ . پرور و همکاران، «فضای مجازی و مانکن شدگی: تحلیل نشانه شناختی چالش مانکن»، 1398ش، ص154.
- ↑ . پرور و همکاران، «فضای مجازی و مانکن شدگی: تحلیل نشانه شناختی چالش مانکن»، 1398ش، ص155.
- ↑ . پاک‌سیرت، «آیا مدلینگ زنده قانونی است؟»، وب‌سایت مجلۀ بنیاد وکلا.
- ↑ . پاک‌سیرت، «آیا مدلینگ زنده قانونی است؟»، وب‌سایت مجلۀ بنیاد وکلا.
- ↑ . پاک‌سیرت، «آیا مدلینگ زنده قانونی است؟»، وب‌سایت مجلۀ بنیاد وکلا.
- ↑ . پاک‌سیرت، «آیا مدلینگ زنده قانونی است؟»، وب‌سایت مجلۀ بنیاد وکلا.
- ↑ . «مانکن کیست و باید چه شرایطی را دارا باشد؟»، وب‌سایت پرشین وی.
- ↑ . پاک‌سیرت، «آیا مدلینگ زنده قانونی است؟»، وب‌سایت مجلۀ بنیاد وکلا.
- ↑ . پرور و همکاران، «فضای مجازی و مانکن شدگی: تحلیل نشانه شناختی چالش مانکن»، 1398ش، ص155.
منابع
- پاک‌سیرت، فاطمه، «آیا مدلینگ زنده قانونی است؟»، وب‌سایت مجلۀ بنیاد وکلا، تاریخ درج مطلب: 4 تیر 1402ش.
- پرور، مهدی و همکاران، «فضای مجازی و مانکن شدگی: تحلیل نشانه شناختی چالش مانکن»، نشریۀ مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارۀ 55، 1398ش.
- «تاریخچه مانکن‌های خیاطی»، وب‌سایت خسروی مانکن، تاریخ بازدید: 29 آذر 1402ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 29 آذر 1402ش.
- «مانکن کیست و باید چه شرایطی را دارا باشد؟»، وب‌سایت پرشین وی، تاریخ بازدید: 29 آذر 1402ش.