محمدعلی رجایی
محمدعلی رجایی، معلمی که در جمهوری اسلامی ایران به جایگاه ریاست جمهوری رسید.
محمدعلی رجایی، دومین رئیس‌جمهور ایران بود که در تاریخ هشتم شهریورماه سال 1360ش در حادثه بمب‌گذاری دفتر نخست‌وزیری به شهادت رسید.
کودکی و نوجوانی
محمدعلی رجائی در 25 خرداد سال 1312ش در قزوین به دنیا آمد. پدر او پیشه‌ور بود و با مغازه خرازی در بازار، معاش خانواده را تامین میکرد.[۱] محمدعلی در چهارسالگی پدر را از دست داد و مسئولیت اداره زندگی به‌عهده مادر و برادر سیزده‌ساله افتاد.[۲]
جوانی
در سال ۱۳۲۶ش که محمدعلی در سن چهارده‌سالگی بود با مادر به تهران رفت.[۳] او با کمک برادر به شاگردی در بازار تهران مشغول شد. ابتدا در یک مغازه آهن‌فروشی و سپس بلورفروشی کار کرده و با درآمدی که کسب میکرد به همراه مادر زندگی را می‌گذراند.[۴] رجایی همزمان با کار در بازار، تحصیلات خود را که موقتا رها کرده بود، دوباره ادامه داد؛ اما از جلسات دینی و مذهبی هم غافل نبود و شب‌ها به جلسات قرآن میرفت. در چهارده یا پانزد‌ه‌‌‌سالگی به دبستان ملی حمدیه (گذرقلی) رفت و در کلاس شبانه جامعه تعلیمات اسلامی شرکت کرد. در این مدرسه، محمدعلی با گروه‌های مذهبی همکاری و همراهی میکرد.[۵] رجایی در این سال‌ها، دست‌فروشی میکرد و با فروش ظروف در محلات جنوب شهر درآمدی کسب میکرد.[۶] محمدعلی رجایی در سال ۱۳۴۱ش با دختر یکی از بستگان خود به نام عاتقه صدیقی ازدواج کرد.[۷] حاصل این ازدواج بیست‌ساله یک پسر و دو دختر بود.[۸]
خاستگاه فکری
رجایی، بیست‌وهفت سال در درس اخلاق و قرآن آیت‌الله طالقانی شرکت داشت و ایمان، مبارزه و انقلابی‌گری را در وجود خویش نهادینه کرد. او برای مبارزه با حکومت پادشاه پهلوی که ظلم و ستم آشکار آن را مشاهده میکرد، احزاب سیاسی و حرکت‌های مبارزه‌طلبانه آن زمان را، از حزب مؤتلفه اسلامی گرفته تا جبهه ملی، نهضت آزادی و سازمان مجاهدین، با ترازوی اعتقادات دینی خود، محک می‌‌زد. رجایی پس از تحمل زندان‌های کمیته، اوین و قصر، با مشاهده حرکت مردمی به رهبری امام خمینی به این نتیجه رسید که تفکرات حزبی حاکم بر مبارزان دیگر احزاب و حرکت‌ها باطل هستند و شیوه درست مبارزه اجتماعی، همان حرکت مردم به رهبری روحانیت و به‌ویژه امام خمینی است.[۹]
سیره اخلاقی
محمدعلی در دوران نوجوانی و جوانی در هیچ‌یک از اعمال و رفتار ناپسند همسالان خود شرکت نمی‌کرد و می‌کوشید با تهیه وسایل ورزش باستانی، توجه آن‌ها را به ورزش جلب کند.[۱۰] محمدعلی رجایی اوقات فراغت خود را صرف درس و مطالعه میکرد، به‌طوری‌که همت او در مطالعه دروس، زبانزد فامیل بود. او در اوقات فراغت خود به زیارت بقاع متبرکه قزوین میرفت. او روزهای جمعه بر سر تربت پدر و برادر رفته و فاتحه‌ای میخواند.[۱۱]
فعالیت‌ها
علمی
در سال ۱۳۳۰ش رجائی با مشورت برادر و یکی از نزدیکان خود، تصمیم گرفت به نیروی هوایی وارد شود و با مدرک ششم ابتدایی توانست به‌صورت پیمانی به استخدام نیروی هوایی درآید.[۱۲] رجایی بدین شیوه توانست با حقوق نیروی هوایی به امرار معاش خود و مادر کمک کند و این پنج سال فرصتی شد تا شبانه به تحصیلات خود ادامه دهد. وی فقط در ایام تابستان فرصت حضور در جلسات مذهبی را پیدا میکرد.[۱۳]
فرهنگی
رجایی پس از اتمام دوره آموزشی نیروی هوایی و دریافت درجه گروه‌بانی، در سال ۱۳۳۲ش دیپلم گرفت. از آنجایی که در شهریور ماه دیپلم خود را دریافت کرد نمی‌توانست در آزمون ورودی دانشگاه‌ها شرکت کند. پس به بیجار رفت و در یک دبیرستان به تدریس زبان انگلیسی پرداخت. با تمام شدن سال تحصیلی، مجددا به تهران بازگشت و این‌بار در دانش‌سرای عالی تربیت معلم به تحصیل مشغول شد. پس از دو سال، با اخذ مدرک کارشناسی ریاضی به استخدام وزارت آموزش و پرورش درآمد. ابتدا به ملایر و سپس به خوانسار رفت و شغل معلمی را ادامه داد و یک سال را با موفقیت گذراند. سال تحصیلی که به پایان رسید رجایی به تهران برگشت و در دوره کارشناسی ارشد در رشته آمار وارد دانشگاه شد و همزمان در مدرسه کمال نیز تدریس خود را ادامه داد.[۱۴]
رجایی در زندان
محمدعلی رجایی در آذر ۱۳۵۳ش به‌علت ارتباط با سازمان مجاهدین خلق از سوی ساواک دستگیر و روانه زندان شد. او پس از تحمل چهارده‌‌ماه زندان، محاکمه و به پنج سال حبس محکوم شد و پس از گسترش مبارزات علیه حکومت پهلوی، در آبان 1357ش آزاد شد.[۱۵]
رابطه رجایی با دیگر شخصیت‌ها
رجایی پس از آزادی از زندان، با تمام توان در کنار امام خمینی ایستاد و او را مرجع و پیشوای دینی و سیاسی خود قرار داد و تا لحظه شهادت در امور کشورداری و اجرایی مملکت، به تاسی از امام خمینی و نظرات او همت می‌گمارد.[۱۶] امام خمینی از نظر رجایی، بهترین الگوی عملی و رفتاری است که هر سخن و کلام او مملو از آموزه‌ها و پیامهای قدسی است. او هنگامی که قصد انتخاب وزرای کابینه داشت و حتی بعد از آن، بارها اعلام کرد که وزرای کابینه او باید مقلد امام خمینی باشند.[۱۷]
مسئولیت‌ها
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، محمدعلی رجایی به‌عنوان وزیر آموزش‌وپرورش در کابینه مهدی بازرگان منصوب شد. مسئولیت او در این پست، بعد از استعفای بازرگان نیز با حکم امام خمینی ادامه داشت. در انتخابات دوره اول مجلس شورای اسلامی به تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۵۸ش، محمدعلی رجایی از سوی جامعه روحانیت مبارز و حزب جمهوری اسلامی به‌عنوان نماینده منتخب مردم تهران به مجلس اول راه یافت.[۱۸] در این مجلس، کمیته‌ای مشترک از مجلس و دولت، ۳ نفر را معرفی کردند که از آن میان محمدعلی رجایی در جلسه غیرعلنی در ۱۸ مرداد همان سال، به سمت نخست‌وزیری منصوب شد.[۱۹] پس از عزل بنی‌صدر، در مرداد 1360ش و در شرایط بحرانی جنگ، انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد و رجایی به منصب ریاست‌جمهوری رسید.[۲۰]
رجایی در سازمان ملل
مهم‌ترین اتفاقی که در دوره نخست‌وزیری محمدعلی رجایی رخ داد عزیمت وی به نیویورک و سخنرانی در مجمع سالانه سازمان ملل متحد بود که در تاریخ 27 مهر 1359ش ایراد کرد.[۲۱] رجایی در این سخنرانی، با نشان دادن پای شکنجه‌دیده خود تلاش کرد جنایات حکومت پهلوی را به جهانیان اثبات کند.[۲۲]
دیدگاه‌ها درباره رجایی
امام خمینی در بیانیه‌ای پس از خبر بمب‌گذاری دفتر نخست‌وزیری، درباره محمدعلی رجایی بیان کرد که آقای رجایی همواره در جبهه‌های نبرد با قدر‌ت‌های باطل و فاسد گام برمی‌داشت و هجرت در راه خدا و شهادت را فوز عظیم می‌دانست.[۲۳]
درباره ساده‌زیستی رجایی گفته‌اند که در زندگی شخصی و دفترکار و نیز امور و تشریفات اداری و اجرایی در نهایت سادگی و بی‌‌آلایشی بود. او برای خود به‌عنوان مقام اول مملکت، منزلت خاصی از جهت مادی متصور نبود.[۲۴]
شهادت
رجایی در هشت شهریور 1360ش در دفتر نخست وزیری در حمله تروریستی سازمان مجاهدین خلق ایران، به شهادت رسید.[۲۵]
تصویرپردازی
«دولت عشق» عنوان سریالی هفت قسمتی است که از سوی شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران ساخته و در سال 1381ش از تلویزیون پخش شد. جواد هاشمی در نقش محمدعلی رجایی بازی کرد و حمید بهمنی کارگردان این مجموعه تلویزیونی بود.[۲۶] کتب بسیاری درباره رجایی به زیر چاپ رفته‌اند از جمله:
- فرزند ملت در آی‍ی‍ن‍ه انقلاب اسلامی (مجموعه س‍خ‍ن‍ران‍ی‌ه‍ا، م‍ص‍اح‍ب‍ه‌ه‍ا و پیامهای شهید رجایی) (2 جلد)؛
- چگونگی انتخاب اولین نخست‌وزیر جمهوری اسلامی ایران و مكاتبات رجایی با بنی‌صدر؛
- آم‍وزگ‍اران ن‍ور (به ی‍اد دو معلم شهید و دو آم‍وزگ‍ار ن‍ور، رجایی و باهنر)؛
- پیام شهیدان (دفتر 1)؛
- یادواره شهدای انقلاب اسلامی (جلد 1)؛
- شهید رجایی اس‍وه ص‍ب‍ر و اس‍ت‍ق‍ام‍ت؛
- ال‍م‍اس س‍وخ‍ت‍ه (بر اس‍اس زندگی شهید رجایی)؛
- پ‍ان‍زده سال بعد (م‍ق‍دم‍ه‌ای بر رم‍ان ال‍م‍اس س‍وخ‍ت‍ه بر اس‍اس زندگی شهید رجایی)؛
- بی‌مرگ، مثل صنوبر؛
- حدیث جاودانگی؛
- رمز جاودانگی؛
- خ‍لاص‍ه خ‍وب‍ی‌ه‍ا ( ن‍اگ‍ف‍ت‍ه‌ه‍ای‍ی از زندگی شهید محمدعلی رجایی)؛
- رجایی در آینه مردم؛
- شهید رجایی؛
- محمدعلی رجایی؛
- من، محمدعلی رجایی؛
- شاهد یاران (شماره 10: یادمان شهدای دولت جمهوری اسلامی ایران) ؛
- سی خاطره از یک نخست‌وزیر.[۲۷]
پانویس
- ↑ «زندگینامه شهید محمدعلی رجایی»، وب‌سایت جماران.
- ↑ « زندگینامه کامل شهید محمدعلی رجایی»، وب‌سایت دلگرم.
- ↑ « زندگینامه کامل شهید محمدعلی رجایی»، وب‌سایت دلگرم.
- ↑ «در مورد شهید رجایی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ «زندگینامه کامل شهید محمدعلی رجایی»،وب‌سایت دلگرم.
- ↑ «زندگینامه کامل شهید محمدعلی رجایی»،وب‌سایت دلگرم.
- ↑ «در مورد شهید رجایی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ «همه همسران روسای جمهور ایران + عکس»، وب‌سایت عصر ایران.
- ↑ «نگرشی به تعامل رهبر و پیرو؛ امام خمینی و شهید رجایی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «زندگینامه کامل شهید محمدعلی رجایی»،وب‌سایت دلگرم.
- ↑ «زندگینامه کامل شهید محمدعلی رجایی»،وب‌سایت دلگرم.
- ↑ «زندگینامه کامل شهید محمدعلی رجایی»،وب‌سایت دلگرم.
- ↑ «زندگینامه کامل شهید محمدعلی رجایی»،وب‌سایت دلگرم.
- ↑ «در مورد شهید رجایی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ «محمدعلی رجایی»، ویکی شیعه.
- ↑ راعی گلوجه، زندگینامه سیاسی شهید رجایی، 1382ش، ص209.
- ↑ «نگرشی به تعامل رهبر و پیرو؛ امام خمینی و شهید رجایی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «در مورد شهید رجایی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ «در مورد شهید رجایی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، 1387ش، ج1، ص320 و ص344.
- ↑ زیرنظر شورای علمی اداره کل آرشیو، اسناد و موزه، دولت‌های ایران (از میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی)، 1378ش، ص456
- ↑ «وقتی رئیس‌جمهور پای خود را در سازمان ملل به نمایش گذاشت + تصاویر»، وب‌سایت تسنیم.
- ↑ مرکز مدارک انقلاب اسلامی، فرزند ملت در آئینه انقلاب اسلامی، 1361ش، ج1، ص52.
- ↑ رجایی، سیره شهید رجایی، 1377ش، ص490 و ص520.
- ↑ «در مورد شهید رجایی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ «خاطره آقای بازیگر در نقش شهید رجایی + عکس»، وب‌سایت فردانیوز.
- ↑ «کتاب‌شناسی شهیدان رجایی و باهنر»، وب‌سایت راسخون.
منابع
- «خاطره آقای بازیگر در نقش شهید رجایی + عکس»، وب‌سایت فردانیوز، تاریخ انتشار: 8 شهریور 1396ش.
- «در مورد شهید رجایی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید»، وب‌سایت تابناک، تاریخ بازدید: 11 اردیبهشت 1402ش.
- راعی گلوجه، سجاد، زندگینامه سیاسی شهید رجایی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382ش.
- رجایی، غلامعلی، سیره شهید رجایی، تهران، عروج، 1377ش.
- «زندگینامه شهید محمدعلی رجایی»، وب‌سایت جماران، تاریخ بازدید: 11 اردیبهشت 1402ش.
- « زندگینامه کامل شهید محمدعلی رجایی»، وب‌سایت دلگرم، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1402ش.
- زیرنظر شورای علمی اداره کل آرشیو، اسناد و موزه، دولت‌های ایران (از میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی)، 1378ش.
- فوزی، یحیی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، تهران، عروج (وابسته به موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی)، 1387ش.
- «کتاب‌شناسی شهیدان رجایی و باهنر»، وب‌سایت راسخون، تاریخ انتشار: 11 اردیبهشت 1402ش.
- «محمدعلی رجایی»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1402ش.
- مرکز مدارک انقلاب اسلامی، فرزند ملت در آئینه انقلاب اسلامی، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، 1361ش.
- «نگرشی به تعامل رهبر و پیرو؛ امام خمینی و شهید رجایی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1402ش.
- «وقتی رئیس‌جمهور پای خود را در سازمان ملل به نمایش گذاشت + تصاویر»، وب‌سایت تسنیم، تاریخ انتشار: 26 مهر 1396ش.
- «همه همسران روسای جمهور ایران + عکس»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ انتشار: 27 مهر 1393ش.