مدیریت زنانه بدن

مدیریت زنانه بدن؛ تغییر خودخواسته ویژگی‌های ظاهری بدن زن.

مدیریت بدن، به‌معنای توجه و رسیدگی مداوم به ویژگی‌های ظاهری بدن از طریق کنترل وزن، جراحی پزشکی، مراقبت‌های آرایشی و بهداشتی نظیر بدن‌سازی، رژیم‌های غذایی و تجهیزات ورزشی است.

ابعاد مدیریت زنانه بدن

• مراقبت‌های بهداشتی و آرایشی؛
• انتخاب لباس و پوشش؛
• جراحی‌های زیبایی؛
• روش‌های لاغری و سلامتی.

عوامل اجتماعی مؤثر

امروزه توجه به مدیریت بدن در میان زنان، افزایش چشمگیری یافته است. برخی از عوامل مؤثر بر این توجه فزاینده، عبارت‌اند از:

1. سیاسی کردن بدن توسط فمینیست‌ها؛
2. عوامل جمعیت‌شناسی؛ شامل سن، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، تحصیلات مادر، وضعیت اشتغال، وضعیت اقتصادی-اجتماعی، میزان درآمد و وضعیت مسکن؛
3. تأثیرات رسانه‌ها؛
4. رشد فرهنگ مصرفی و مدگرایی؛
5. پیدایش تکنولوژی‌های جدید و حرکت به‌سوی مدرنیته؛
6. رضایت از زندگی؛
7. جذب جنس مخالف؛
8. تأیید اجتماعی و دست‌یابی به موقعیت اجتماعی بالاتر.

هویت اجتماعی

پژوهشگران بر این باورند که امروزه، افراد با نوع مدیریتی که بر بدن خود دارند، هویت فردی متمایزی را ابراز می‌کنند. بدن مستقیم‌ترین و در دسترس‌ترین نمایش‌دهندۀ صور هویتی در جوامع مدرن است و افراد می‌کوشند تا هویت خودشان را از طریق دستکاری بدن خود، بازنمایی کنند. در دنیای مصرفی امروز، جوانان تلاش می‌کنند تا در پرتو بهره‌مندی از ظاهر و بدن مطلوب، از پذیرش اجتماعی بیشتری برخوردار شوند.

رویکردهای فمینیستی در مدیریت بدن

فمینیست‌هایی که وضعیت زنان را در جامعۀ مصرفی مدرن مورد توجه قرار داده‌اند، دو رویکرد عمده در قبال مدیریت بدن زنان اتخاذ کرده‌اند:

1. رویکرد کلاسیک که ریشه در نظریۀ انتقادی نئومارکسیستی دارد و مصرف مدرن را زمینه‌ای برای استثمار و انقیاد و نوعی «مخدر فرهنگی» برای زنان می‌انگارد، مصرف‌گرایی را ابزار سرمایه‌داری در خدمت تولید نیازهای کاذب می‌داند.
2. رویکرد پست‌مدرن، ارتباط بدن و هویت را تنگاتنگ می‌انگارد و کنترل منظم بدن را یکی از ابزار‌های اساسی در بیان روایت مشخصی از هویت شخصی می‌داند.

تأثیر رسانه‌های جمعی

پژوهش‌ها، رابطه معنادار و مثبتی را بین استفاده از رسانه‌های جمعی و ماهواره‌، بـا مـدیریت بـدن نشان می‌دهند؛ با افزایش مصرف رسانه‌ها، مدیریت بدن افزایش می‌یابد. با توجه بـه اینکه زنان مصـرف بیشتری از رسانه‌ها دارند، بیشـتر متأثر شده و در معرض تغییر نگرشی قرار می‌گیرنـد. شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای پیوسته و از راه‌های مختلف به ترویج و تبلیغ الگویی خاص از زیبایی می‌پردازند، و مخاطبان این شبکه‌ها، به مقایسۀ بدن خویش با معیار‌های تبلیغ شده پرداخته و به‌سوی مدیریت بدن با شاخص‌های ترویجی گرایش می‌یابند.

مدیریت بدن در زنان و مردان

امروزه در اثر تغییرات اجتماعی و فرهنگی، زیبایی و فرم فیزیکی بدن به امری اکتسابی تبدیل شده است. بر ‌اساس پژوهش‌های صورت گرفته، اگرچه زنان در مقایسه با مردان نسبت به وضعیت زیبایی و ظاهری خود توجه بیشتری دارند؛ اما مردان نیز به‌واسطۀ تبلیغات گوناگون رسانه‌ها، با نوعی نگرانی و اضطراب روبرو هستند. در سال‌های اخیر، مراجعۀ پسران جوان به مراکز زیبایی برای انجام عمل‌های جراحی پلاستیک و زیبایی و گرایش آنها به رژیم‌های لاغری، افزایش چشمگیری داشته است.

سبك زندگی و مدیریت بدن

سبک زندگی در تمام کنش‌ها و رفتارهای فـرد و در تعاملات و ارتباطات وی با دیگـران، طبیعت و محیط اجتماعی، بازنمایی می‌شود. از منظر اندیشمندان، سبک زندگی جنبه‌های مشهود و عینی فرهنگ و نظام ارزشی یک جامعه و بیانگر بخش قابل رؤیت هویت جمعی و هویت فرهنگی در جامعه است. سبک زندگی در اوقات فراغت، تفریح، رفتارهای جنسیتی، علایق حرفه‌ای، شغلی، هنری، ادبی، ورزشی و مدیریت بدن مورد بررسی قرار می‌گیرد. انواع سبك زندگی با انگاره‌های مدیریت بدن، پیوندی ژرف دارد.

دین‌داری و مدیریت بدن

مطالعات نشان داده است که دینداری با انگاره‌های رایج از مدیریت بدن دارای رابطۀ منفی است. توجه دین اسلام به سلامت بدن و آراستگی به‌ویژه در مورد زنان و رابطۀ آن با عبادت در محیط خانواده، سبب تمایل کمتر زن مسلمان به مدیریت بدن به شکل امروزی و مدرن می‌شود.

پیامدهای مدیریت بدن

1. کاهش نرخ باروری

مدیریت بدن و بـا‌ ارزش تلقـی شـدن تناسب اندام و زیبایـی، بر کاهش فرزندآوری تأثیر مستقیم دارد. برخی از زنان، باروری و فرزندآوری را در تقابل با حفظ سلامت و تناسب‌اندام خود می‌دانند. این باور که فرزنـدآوری متعـدد، منجـر بـه از بیـن رفتـن تعــادل جســمانی زنان خواهــد شــد، به تفکری رایج میان زنان تبدیل شده است؛ لذا تعـادل انـدام خـود را، بـر داشـتن فرزندان بیشـتر ترجیـح می‌دهنـد.

2. کاهش میزان بازدهی کار و تحصیل در جامعه

یکی دیگر از پیامدهای مدیریت بدن در جامعه، کاهش میزان بازدهی کار، تحصیل و فعالیت‌های اجتماعی است؛ زیرا موجب کشش‌ها و جاذبه‌های کاذب می‌شود و التذاذ جنسی تمرکز کاری و تحصیلی را از هر دو جنس مؤنث و مذکر سلب می‌کند.

3. کاهش امنیت فردی و اجتماعی

بر اساس تحقیقات انجام‌ شده، مدیریت بدن و تمایل به ابراز بدن به اشکال مختلف، با موضوع احساس امنیت فردی و اجتماعی ارتباطی تنگاتنگ دارد. مدیریت بدن و ایجاد تغییر در آن، یکی از عوامل تهدید کننده امنیت در فرد و جامعه است.

منابع

• ادیبی سده، مهدی و جلالی آکردی، سیدهادی، «مدیریت بدن و هویت اجتماعی (مورد مطالعه: جوانان دختر و پسر شهر ساری)»، مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، سال 3، شماره 9، بهار 1392ش.
• اسفندیار، حدیثه و هاشمیان، سید محمدحسین، «تأثیر مدیریت بدن بر کاهش باروری»، جمعیت، شماره 112-111، بهار و تابستان 1399ش.
• ایلواری، محبوبه و ادریسی، افسانه، «مدیریت بدن و کسب هویت مدرن در شهروندان زن با رویکرد گراندد تئوری (مورد مطالعه؛ زنان شهر گرگان)»، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال10، زمستان 1399ش.
• آرامش‌پور، محسن و همکاران، «بدن‌سازی، خودنمایی بدنی و بازاندیشی مدرن در مدیریت بدن»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، شماره 2، پاییز و زمستان 1399ش.
• بابایی‌فرد، اسد‌الله و همکاران، «عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن در شهر قم»، تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 4، زمستان 1399ش.
• براتلو، فاطمه و خودی، مرجان، «عوامل مؤثر فردی بر نگرش زنان نسبت به مدیریت بدن»، فصلنامه مدیریت فرهنگی، سال 9، تابستان 1394ش.
• تاج‌بخش، غلامرضا و دانش‌فر، محمد، «تأثیر تماشای شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان بر مدیریت بدن زنان و دختران»، مطالعات رسانه‌های نوین، سال 6، تابستان 1399ش.
• خواجه‌نوری، بیژن و همکاران، «سبک زندگی و مدیریت بدن»، فصلنامه زن و جامعه، شماره 4، زمستان 1390ش.
• دورخ، روناک و نوری، حامد، «تبیین مدل جامعه‌شناختی مدیریت بدن زنان بر اساس سرمایه فرهنگی و رسانه با میانجی‌گری مقایسه اجتماعی (مطالعه موردی: شهر سنندج)»، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، شماره 1، بهار 1399ش.
• رضوی‌زاده، ندا و یوسفی، علی، «عشق خریدنی: بازتاب نقش و هویت همسری در مصرف تظاهری مدیریت بدن زنان»، فصلنامه مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، سال 16، زمستان 1397ش.
• صنعتی، نادر و محمدی‌کیا، رقیه، «سایه‌روشن مدیریت بدن در زنان دیندار»، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، سال 10، بهار و تابستان 1397ش.
• علیزاده، مهستی و همکاران، «تبیین جامعه‌شناختی مدیریت بدن در میان زنان»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، سال 9، زمستان 1390ش.
• فدایی، مهدی، «پیامد‌های منفی افراط در مدیریت بدن و دست‌کاری بدنی»، وب‌سایت موسسه فرهنگی هنری سبک زندگی آل‌یاسین، تاریخ درج مطلب: 22 شهریور 1400ش.
• قادر‌زاده، امید و همکاران، «تأثیر مصرف رسانه‌های جمعی بر مدیریت بدن زنان»، فصلنامه زن و جامعه، سال 3، پاییز 1391ش.
• قاضی، بهناز و همکاران، «ارائه الگویی جهت مدیریت بدن با رویکرد ظاهر آرایی بانوان»، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، شماره 4، پاییز1400ش.
• قبادی، حشمت و همکاران، «تبیین جامعه‌شناسی مدیریت بدن و ارتباط آن با عوامل اجتماعی و فرهنگی»، فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، سال 13، زمستان 1397ش.
• میرزایی، سیدمحمد و همکاران، «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش زنان به مدیریت بدن در ایران طی سه دهه اخیر (مطالعه موردی: اضافه‌وزن و چاقی در کرج)»، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال 5، شماره 4، پاییز 1392ش.