میل جنسی

میل جنسی؛ علاقمندی و گرایش انسان‌ها به فعالیت جنسی.

میل جنسی از گرایش‌های غریزی انسان است که بقای نسل و حیات او را در پی دارد. آموزه‌های دین اسلام با توجه ویژه به این میل غریزی، پاسخ‌گویی به آن را در چارچوب رابطۀ زناشویی، توصیه کرده و آن را از بالاترین لذت‌های مشروع بشر معرفی کرده است. انسان‌ها در همه جوامع و فرهنگ‌ها میل جنسی را نیازمند کنترل و هدایت‌گری دانسته‌اند، زیرا به تجربه دریافته‌اند که انحراف از مسیر طبیعی در ارضای میل جنسی، موجب آسیب‌های اجتماعی و بیماری‌های روانی در فرد شده و بنیان خانواده و جامعه را به خطر می‌اندازد.

مفهوم‌شناسی

علاقمندی به برقراری رابطه و رفتار جنسی، اصطلاحاً «میل جنسی» نامیده می‌شود. افراد در صورت انگیخته‌شدن میل و شهوت جنسی، خواهان ارتباط و لذت‌جویی جنسی می‌شوند. میل جنسی، می‌تواند به‌وسیله محرک‌های داخلی نظیر تصورات جنسی یا محرک‌های خارجی مانند حضور همسر، ایجاد شود.

انگیزش میل جنسی

دو رویکرد عمده در تبیین انگیزش میل جنسی وجود دارد. رویکرد اول، میل جنسی را یک نیاز فیزیولوژیک مانند نیاز به آب و غذا می‌داند. رویکرد دوم، میل جنسی را به اشتها تشبیه می‌کند، زیرا ممکن است اشتها به‌وجود بیاید در حالی‌که بدن نیاز ندارد. بنابراین هر مقدار افراد کمتر در معرض محرک‌ها و تخیلات جنسی قرار گیرند، برانگیختی میل جنسی نیز کمتر خواهد بود. در این رویکرد، زیربناهای زیستی برای میل جنسی، وظیفه حفظ و نگهداری برانگیختگی جنسی را برای ادامه فعالیت جنسی به‌عهده دارند.

عوامل اثرگذار بر میل جنسی

از دیدگاه روان‌شناسی معاصر، چهار عامل بر میل جنسی موثر است:

• اول، عامل زیستی است که مقدار و شدت میل جنسی را تعیین کرده و سبب تفاوت‌های فردی در قوه شهوت می‌شود.
• دوم، عامل لذت‌جویی است. در روایتی از امام صادق نقل شده اگر این نیرو و لذت مربوط به آن نبود و فقط انگیزۀ فرزندآوری در میان بود، شاید انسان آن‌قدر سستی می‌کرد که نسل بشر کمیاب یا به‌کلی منقطع شود.
• سوم، عامل آموخته شده است؛ یعنی، مشاهده رفتارهایی در کودکی که سبب فراهم‌شدن زمینه رفتارهای جنسی هنجارشکن در آینده می‌شود. از این‌رو در آموزه‌های اسلامی توصیه شده که ارتباط زناشویی همسران به‌گونه‌ای باشد که کودک، آنها را نبیند.
• چهارم، عامل محیطی و محرک‌های بیرونی است. قرآن به مردها و زنان توصیه کرده در ارتباط با یکدیگر حریم‌ها را رعایت کنند تا دل‌ها از تحریکات آلوده، مصون بمانند.

رشد میل جنسى

ميل جنسى از آغاز با انسان، همراه است، اما در ابتدا آگاهانه نیست و کم‌کم رشد کرده و به مرحله تکامل می‌رسد که از آن به بلوغ جنسی یاد می‌شود. همزمان با بلوغ جنسی، تکالیف دینی بر فرد، واجب می‌شود و باید حلال و حرام را رعایت کند، مانند نماز‌ خواندن، روزه‌ گرفتن و رعایت حجاب شرعی برای دختران. در گزارشی تاریخی آمده است که سید بن طاووس، از عالمان بزرگ مسلمان، سن بلوغ خود را به‌سان روز عید، جشن گرفته است.

میل جنسی در سنین کودکی

کودک نیز در حد خود ادراکی از لذت جنسی دارد؛ گرچه این ادراک با افراد بزرگ‌سال قابل مقایسه نیست. از این رو به والدین توصیه می‌شود با مراقبت‌های زیر، مانع از دست‌ورزی کودک و لذت ناخواسته و در نتیجه، شرطی‌شدن نسبت به این عمل شوند:

1. کاهش فاصله‌های دستشویی بردن؛
2. کاهش فاصله‌ بین استحمام کودک (هر سه تا چها روز)؛ زیرا ممکن است به‌سبب حساسیت‌های پوستی، احساس خارش یا سوزش ایجاد شده، توجه کودک به ناحیه تناسلی بیشتر شود.
3. عادت دادن کودک به خارج بودن دست‌ها از پتو یا ملحفه در سنین سه تا هفت‌سالگی.

عوامل انحراف میل جنسی

بعضی عوامل در انحراف میل جنسی مؤثر هستند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

1. عدم خویشتن‌داری جنسی؛
2. عدم نظارت لازم در خانواده؛
3. جلوه‌های تحریک‌کننده در محیطِ خانه و جامعه؛
4. تأخیر در ازدواج و ضعف در برقراری رابطۀ جنسی سالم بین همسران.

راه‌کارهای کنترل میل جنسی

• روزه‌گرفتن؛ در روایات برای کنترل میل جنسی، توصیه به روزه‌داری شده است. نتایج پژوهش‌ها نیز، حاکی از کاهش میل جنسی بر اثر روزه‌گرفتن است.
• خویشتن‌داری و عفت‌ورزی؛
• افزایش کرامت نفس و احترام به خود؛ در روایتی از امام علی نقل شده که هرکس براى خود احترام قائل باشد خواهش‌ها و شهوت‌ها در نزد او بی‌ارزش می‌شود.
• دورنگه‌داشتن خود از محل شهوت و گناه؛ در قرآن دستور داده شده به محل گناه نزدیک نشوید.
• همچنین افزایش نظارت خانواده بر فرزندان و تسریع در ازدواج جوانان و آموزش مهارت‌های جنسی به همسران، در پیشگیری از انحراف جنسی مؤثر است.

آثار کنترل میل جنسی در آموزه‌های اسلام

در سوره احزاب، برای کسانی که میل و شهوت جنسی خود را از انحراف حفظ کنند، وعده مغفرت الهی و پاداش بزرگ، داده ‌شده است. ‌ در روایتی از امام على نیز آمده اجر شهيد، بزرگ‌تر از اجر كسى نيست كه بتواند گناه كند، اما عفّت ورزد. امام علی همچنین انسان پاكدامن را نزديك به فرشتگان خدا دانسته است.

منابع

• قرآن‌کریم
• «ارزش کرامت نفس»، پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه، تاریخ بازدید: 8 تیر 1402ش.
• پاک‌نژاد، سیدرضا، ازدواج مکتب انسان‌سازی، قم، اخلاق، ۱۳۹۴ش.
• «ترجمه و شرح حکمت 474 نهج‌البلاغه: ارزش عفت و پاکدامنى»، وب‌سایت مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل‌البیت، تاریخ بازدید: 19 خرداد1402ش.
• «جشن تکلیف از ابتکارات سید بن طاووس»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ انتشار : 19 آذر1391ش.
• عباسی، مهدی، الگوی تنظیم رفتار جنسی با رویکرد اسلامی، قم، مؤسسه علمی ‌فرهنگی دار‌الحديث، چ3، 1398ش.
• فقیهی، علی‌نقی، تربيت جنسي، مباني، اصول و روش‌ها از منظر قرآن و حديث، قم، مؤسسه علمی‌فرهنگی دار‌الحديث، 1387ش.
• قدیری‌صوفی، فرهاد و خامنه، سعید، «اثرات روزه‌‌داري ماه رمضان بر ميل جنسي: نقش هورمون يا قشر مغز؟»، مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان، دوره 14، شماره 56، 1384ش.
• مرویان حسینی، سید‌محود، تربیت جنسی در اسلام، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1395ش.
• مهکام، رضا و عبادی مؤید، لیلا، حرف‌های یواشکی، اصفهان، مهرستان، 1398ش.
• نورعلیزاده ‌میانجی، مسعود، سلامت و اختلال جنسی همسران رویکردی اسلامی و روان‌شناختی، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام‌ خمینی، چ2، 1401ش.
• نورعلیزاده میانجی، مسعود، «مدل اسلامی مصون‌سازی رفتار جنسی با تأکید بر پیشگیری و درمان انحراف‌ها و مشکلات جنسی»، مطالعات اسلام و روان‌شناسی، سال سوم، شماره 5، 1388ش.