نذر فرهنگی

نذر فرهنگی؛ استفاده از توانایی‌های فردی یا گروهی برای ارتقای فرهنگ جامعه در قالب نذر.

نذر فرهنگی، ارائه خودانگیخته و خیرخواهانۀ مهارت‌ها و تخصص‌ها برای تقویت باورها و ارزش‌های اجتماعی، در چارچوب آموزۀ دینی نذر است. گسترش این پدیده در جامعه، علاوه‌بر نهادینه‌کردن فرهنگ کمک‌رسانی و آموزش توانایی‌های فردی به دیگران، سبب افزایش و تحکیم باورهای دینی در جامعه و اشتغال و رشد اقتصادی در جامعه می‌شود.

مفهوم‌شناسی

نذر، به‌معناي متعهد‌شدن انسان به انجام کار خوب و يا ترک کار بد در راه خدا است. این تعهد، تنها محدود به امور مادي نبوده و ابعاد مختلف اجتماعی و فرهنگی را نیز شامل می‌شود. نذر فرهنگي به‌معنای استفاده از مهارت‌هاي فردی و قواي فکري در جهت کمک به دیگران است. در نذر فرهنگي، افراد نذر مي‌کنند تا از مهارت‌ها و توانایی‌های تخصصي يا فکري خود براي کمک به افراد نيازمند استفاده کنند. در نذر فرهنگی هزینه‌های مادی نسبت به سایر نذر‌های مرسوم در جامعه کمتر است و بیشتر متکی به توانایی فردی و تخصصی خیرین است و شکرانۀ توانمندی‌های فردی یا گروهی شمرده می‌شود.

تاریخچه

نذرکردن، سنتی قدیمی نزد مسلمانان و ایرانی‌ها در مناسبت‌های مختلف است و آموزه‌های اسلام به فضائل و برکات آن توجه داده است. در سال‌های اخیر، گونۀخاصی از نذر با عنوان نذر فرهنگی با استقبال ایرانیان روبرو شده و به‌دلیل تأثیرات چشمگیری که در جامعه داشته به یک پویش و حرکت مردمی تبدیل شده است.

خاستگاه نذر فرهنگی

در سال‌های اخیر، سنت نذر در بسیاری از موارد به یک فعالیت تشریفاتی و گران تبدیل شده است؛ بروز وگسترش این کژکارکرد سبب شد تا برخی، انجام کارهای خیر و خدا‌پسندانه را به حیطه‌های دیگر فرهنگی و اجتماعی سوق دهند که آثار ماندگارتری در جامعه داشته باشد. در نذر فرهنگی به تأمین نیازهای فرهنگی جامعه با همکاری و مشارکت افراد متخصص توجه می‌شود. این سنت نیکوکاری به تقویت باورهای دینی، ترویج آیین‌های اخلاقی و رشد مهارت‌های افراد ضعیف در جامعه می‌انجامد.

اهداف نذر فرهنگی

از جمله اهداف اين نوع نذر عبارت‌اند از:

1. افزایش سطح آگاهي افراد در جامعه؛
2. ترويج و گسترش کار‌هاي فرهنگي در جامعه؛
3. يجاد حس اميد و نشاط در ميان افراد نيازمند جامعه؛
4. احیای نوع‌دوستی و دست‌گیری از افراد نیازمند و جذب مشارکت اجتماعی با نیت الهی؛
5. بالا بردن مشارکت اجتماعی مبتنی بر آموزه‌های دینی؛
6. از بین‌بردن روحیۀ بی‌تفاوتی در جامعه و جایگزین کردن همیاری و کمک به همنوع؛
7. اعتلای حس خودباوری در جامعه.
8. تقویت روحیۀ دینی و گسترش معنویت در جامعه.

نمونه‌هایی از نذر فرهنگي

از جمله نمونه‌های نذر فرهنگی عبارت‌اند از:

1. آموزش مهارت‌هاي مختلف به افراد نيازمند به‌صورت رایگان؛ این‌گونه نذر فرهنگی بیشتر برای نیازمندان در مناطق محروم کشور ادا می‌شود. این آموزش به‌صورت مجازی و حضوری توسط افراد خیر صورت می‌گیرد.
2. اهدای کتاب به افراد یا کتابخانه‌های عمومی؛ این نمونه از نذر فرهنگی کمک شایانی به افزایش میزان سواد و آگاهی افراد می‌کند. امروزه اهدای کتاب با محتوای عفاف و حجاب و به‌منظور گسترش فرهنگ حجاب اسلامی در جامعه، چشمگیر است.
3. مشاورۀ رایگان؛ در این نذر فرهنگی، متخصصان روان‌شناسی و مشاوره به‌منظور رفع مشکلات روانی یا تحصیلی افراد به آنها مشاوره و راهکار ارائه می دهند.
4. پاکیزگی محیط‌زیست؛ در این نذر افراد به‌صورت داوطلبانه و گروهی در ایام مختلف سال به‌خصوص ماه رمضان یا ایام محرم به جمع‌آوری زباله‌ها از طبیعت و محیط‌های شهری مانند پارک و خیابان می‌پردازند.
5. نذر سلامتی؛ در این نذر، پرستاران، پزشکان، دندان‌پزشکان و همه افرادی که در حوزۀ سلامت فعالیت می‌کنند به ارائۀ خدمات رایگان به اقشار نیازمند می‌پردازند. آنها با حضور در محلات، مساجد، حسینه‌ها، خیریه‌ها و کانون‌های مختلف به‌طور مستمر یا در مناسبت‌های خاص به ادای نذر فرهنگی خود می‌پردازند.
6. برپایی موکب؛ بسیاری از افراد با حرفه‌های مختلف در مناسبت‌های مذهبی و به‌ویژه در اربعین شهادت امام حسین، در مکان‌های ویژه‌ای به ارائه خدمات رایگان می‌پردازند. در سال‌های اخیر پویش نذر فرهنگی در مسیر پیاده‌روی اربعین بیشتر شده و بسیاری از موکب‌ها به ارائه کتاب و بسته‌های فرهنگی می‌پردازند.
7. جشن‌های مذهبی؛ در مناسبت‌های مذهبی مانند عید غدیر و نیمه شعبان، برخی به ارائه کتاب و بسته‌های فرهنگی به مردم می‌پردازند. همچنین پویش نذر صلوات برای سلامتی امام زمان و تعجیل در امر فرج، از نذر‌های فرهنگی رایج در نیمه شعبان است.
8. محصولات فرهنگی؛ ارائه محصولات فرهنگی مانند تسبیح، پیکسل با تصاویر و نوشته‌های مذهبی، جاکلیدی، کارت‌های تبریک اعیاد و آویز ماشین، گونۀ دیگری از نذر فرهنگی در جامعۀ امروز ایرانی است.

آثار و پیامدها

نذر فرهنگی، سطح وسیعی از توانایی‌های فردی و اجتماعی را شامل می‌شود و تأثیرات فراوانی بر افراد و جامعه دارد. نذر فرهنگي، تأثیر به‌سزایی در رشد و تعالی جامعه دارد؛ موجب گسترش معنویت و فعالیت‌های خیر‌خواهانه در جامعه می‌شود؛ فرهنگ نوع‌دوستی و مهارت‌آموزی رایگان به هم‌نوعان را در جامعه می‌گستراند؛ سبب رشد فکری و عملی در جامعه شده و با افزایش مهارت و دانش افراد به اشتغال‌زایی و کارآفرینی و رونق تولید کمک کرده و به بهبود اقتصاد خانوادگی و اجتماعی و گسترش رفاه اجتماعی می‌انجامد. همچنین نذر فرهنگی با تقویت باورهای مذهبی، سبب افزایش سلامت روانی افراد جامعه، افزایش اعتمادبه‌نفس، امید به زندگی و حس خوشبختی در افراد جامعه شده وبهبود اخلاق اجتماعی را در پی دارد. جذب مشارکت عمومی تمامی اقشار شامل ‌پزشکان، هنرمندان و ورزشکاران،‌ از دیگر کارکردهای نذر فرهنگی است.

راه‌کارهای ترویج

گسترش و ایجاد بستر‌های نذر فرهنگی در نقاط مختلف کشور توسط پویش‌های خود‌جوش و داوطلبانۀ مردمی از جمله راهکارهای نذر فرهنگی است. همچنین نهادینه‌شدن نذر فرهنگی در گرو اختصاص‌ وقت کافی و بهره‌مندی از تخصص است. تأسیس مراکز ویژه برای ترویج نذر فرهنگی و گسترش و تبلیغ آن از طریق فضای مجازی از دیگر راهکار‌های ترویج نذر فرهنگی در جامعه است.

منابع

• آقایی، زهرا، «نذر فرهنگی؛ شکرانه‌ای به وسعت تقسیم دانایی»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 26 آذر 1393ش.
• «اجرای پویش نذر صلوات برای سلامتی و ظهور آقا امام زمان»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی و آموزشی امام حسین، تاریخ بازدید: 22 مهر 1402ش.
• «باید خدماتی با عنوان نذر فرهنگی به زائران حسینی ارائه شود»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 25 مرداد 1402ش.
• توکلی، مهرداد و کلانتری، عبدالحسین، «گونه‌ها و عوامل تأثیرگذار بر وقوع فعالیت‌های نذری در جامعه ایرانی (مطالعه موردی شهر فومن)»، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شمارۀ 1، 1393ش.
• رحمتی، حسین‌علی، «وقف و نذر برای ترویج فرهنگ عاشورا و اخلاق حسینی»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 16 مهر 1396ش.
• «نذر فرهنگی؛ احیای سنت دیرینۀ نذر با سبکی نوین»، وب‌سایت نذر معنوی، تاریخ درج مطلب: 2 شهریور 1398ش.
• «نذر فرهنگي چيست و چگونه مي‌تواند به نيازمندان کمک نمايد؟»، وب‌سایت خیریۀ شعف، تاریخ درج مطلب: 10 مرداد 1401ش.
• «نذر فرهنگی مذهبی»، وب‌سایت یدآرت، تاریخ بازدید: 22 مهر 1402ش.
• «نذر فرهنگی و تأثیر آن بر جامعه»، وب‌سایت خیریه نیکان ماموت، تاریخ بازدید: 17 مهر 1402ش.
• «نذر کتاب در شب نیمه شعبان»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 12 اردیبهشت 1397ش.
• «نذر کتاب و کار فرهنگی»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 16 تیر 1399ش.