همسایه آزاری

همسایه آزاری؛ آزردن همسایه با رفتارهای نادرست یا نامتعارف.

همسایه آزاری در جامعۀ امروزی با گسترش سبک زندگی شهری و کاهش تعهدات اخلاقی، افزایش یافته است. همسایه در گذشته، حامی و منبع امنیت و آرامش به‌شمار می‌آمد، اما امروزه به یک دغدغه و معضل تبدیل شده است.

مفهوم‌شناسی

همسایه‌آزاری، به‌معنای رفتار و اعمال نامتعارف از طرف ساکنین یک خانه یا واحد مسکونی است که موجب سلب آرامش همسایگان و تجاوز به حریم آنها می‌شود. رفتارهای آزاردهنده به روابط همسایگی میان ساکنین خانه‌های مسکونی، محدود نمی‌شود و در سطح ملی، در روابط یک کشور با همسایگان سرزمینی هم نمودار می‌شود.

مصادیق همسایه‌آزاری

همسایه‌آزاری در جامعۀ امروزی مصادیق و نمونه‌های بسیاری دارد، از جمله:

1. ایجاد سر و صدای شدید و مداوم؛
2. برگزاری مهمانی‌های دیروقت شبانه؛
3. دعواهای خانوادگی؛
4. نگهداری از انواع حیوانات در مکان‌های مشترک؛
5. رعایت نکردن بهداشت عمومی مانند گذاشتن زباله‌ها در مکان‌های مشترک یا نزدیک خانۀ همسایه؛
6. گذاشتن وسایل در مسیر رفت‌وآمد همسایگان؛
7. استعمال مواد مخدر و آزار همسایگان با بوی نامطبوع آن؛
8. رفتار پرخاشگرانه؛
9. رفت‌وآمدهای نا‌متعارف و هنجارشکن؛
10. عدم پایبندی به اصول اخلاقی.

عوامل مؤثر بر افزایش همسایه‌آزاری

گسترش سبک زندگی مدرن و افزایش دغدغه‌های مادی موجب کاهش تعامل و سازش همسایگان و بی‌توجهی به حقوق متقابل همسایگی شده است. مهم‌ترین عوامل افزایش همسایه‌آزاری عبارت‌اند از:

1. پیچیدگی روزافزون مناسبات اجتماعی؛
2. تنوع ارتباطات مجازی بین فردی؛
3. کاهش روابط بین همسایگان و باخبر بودن از احوال آنها؛
4. بی‌توجهی به حقوق همسایه؛
5. افزایش اجاره‌نشینی و جابه‌جایی ساکنین خانه‌ها؛
6. ناآگاهی دربارۀ اخلاق آپارتمان‌نشینی؛
7. کاهش پایبندی افراد به رعایت حقوق دیگران.

همسایه‌آزاری در قانون

بر اساس قانون، هر عملی که موجب سلب آرامش همسایگان شود، جرم است. همسایه‌آزاری از جرائم دامن‌گستری است که مجازات آن نیز متغیر است. تذکر به افراد خاطی از طرف سایر همسایگان یا ارسال احضارنامه از طرف مراجع قانونی، یکی از شیوه‌های مقابلۀ قانونی با این امر است. همسایه‌آزاری از جمله جرائمی است که مجازات تعزیری (حبس) و مجازات حد (شلاق) و جبران خسارت‌های مالی را به‌دنبال دارد. طبق مادۀ 618 قانون مجازات اسلامی، اگر فرد با تذکر و رفتار دوستانه اقدام به رفع مزاحمت و آزار نکند و موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی شده و مردم را از زندگی و کسب‌وکار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

نکوهش همسایه‌آزاری در آموزه‌های دینی

اولیای دین، همسایه‌آزاری را نهی کرده و تأکید زیادی بر رعایت حقوق همسایه داشته‌اند؛ تا جایی که پذیرش اعمال عبادی افراد را در گرو رضایت‌مندی همسایه دانسته‌اند. از نشانه‌ها و خصوصیات مؤمن در روایات، این است که همسایه را نمی‌آزارد و نیز همسایگان به‌دلیل مجاورت با منزل وی، اذیت نمی‌شوند. همچنین در روایات از همسایه بد به سخت‌ترین بلا تعبیر شده و اولیاء خدا بهشت را بر همسایه‌آزار حرام و جایگاه او را جهنم دانسته‌اند.

مراحل برخورد با همسایه‌آزار

در مواجهه با همسایه‌آزاری، نخست به ملایمت و صبوری با همسایه‌آزار سفارش شده است. در صورت تداوم همسایه‌آزاری از طرف شخص و سوءاستفادۀ وی از سازگاری همسایگان، نوبت به درخواست محترمانه و استفاده از کلام دلنشین و رفتار محبّت‌آمیز با هدیه و احسان می‌رسد. در مرحله بعد، برگزاری جلسه حضوری با کمک دیگر همسایگان برای بیان اعتراض، سفارش شده است و اگر این روش‌ها مؤثر نبود نوبت به پلیس و مراجع قانونی می‌رسد.

پیامدهای همسایه‌آزاری

از جمله مهم‌ترین پیامدهای منفی همسایه‌آزاری عبارت‌اند از:

1. گسترش ناآرامی در روابط همسایگی؛
2. کاهش روابط همسایگان؛
3. افزایش پرخاشگری میان همسایگان؛
4. کاهش رزق و روزی و افزایش فقر و خواری بر اساس آموزه‌های دینی؛
5. کاهش رشد معنوی بر اساس آموزه‌های اهل‌بیت؛
6. قبول نشدن اعمال و عبادات و نزول بلا؛
7. گسترش اضطراب و افسردگی و فشارهای روانی ـ اجتماعی میان همسایگان.
8. طرد اجتماعی.

منابع

• «آیین همسایه‌داری و آثار رعایت حقوق همسایه»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 30 فروردین 1402ش.
• تمیمی آمدی، عبدالواحد ، غررالحکم و دررالکلم، قم، مؤسسه فرهنگی دارالحدیث، چاپ هشتم، 1395ش.
• «چکونه همسایه خوبی برای همسایه‌ها باشیم»، وب‌سایت مجمع خیرین صنف تجهیزات پزشکی کشور، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1403ش.
• حر عاملی، محمد، جهاد با نفس، ترجمه غلامحسین انصاری، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‌المللی، 1402ش.
• حر عاملی، محمد، وسائل الشیعه، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1402ق.
• دستمالی، محمدعلی، «مقایسه ایران با کشورهای منطقه؛ در خانه همسایه چه خبر است؟»، خبرگزاری تحلیلی ایران: خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: 6 شهریور 1402ش.
• ربیعی، زینب و همکاران، «اخلاق همسایه‌داری و آپارتمان‌نشینی در قرآن و روایات»،دوفصلنامۀ مطالعات تربیتی، شمارۀ 3، 1398ش.
• «سوالات مرتبط با مزاحمت همسایه برای اجاره دادن ملک, ممانعت همسایه از اجاره دادن ملک, مزاحمت همسایه»، وب‌سایت دادراه، تاریخ بازدید: 3 مرداد 1403ش.
• شیخ‌الاسلامی، سیدحسین، «اذیت همسایه»، وب‌سایت گنجینه معارف، تاریخ درج مطلب: 26 مهر 1397ش.
• فلاح، محمد جواد، «در نکوهش همسایه‌آزاری»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 17 مرداد 1395ش.
• گلی زواره قمشه‌ای، غلامرضا، «حقوق همسایگان در سیره و سخن نبوی»، پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ درج مطلب: 1384ش.
• «مجازات همسایه‌آزاری چیست؟»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 11 دی 1402ش.
• «همسایه‌آزاری | کارهایی که باعث آزار همسایه می‌شود»، وب‌سایت ذهن نو، تاریخ بازدید: 1 مرداد 1403ش.