سی‌وسه پل

از ویکی‌زندگی

سی‌وسه‌پل؛ شاهکار پل‌سازی جهان در دورۀ صفویه بر روی زاینده‌رود.

از شاهکارهاى بی‌نظیر دوران صفویه در اصفهان، پل «سی‌وسه‌‌پل» به مسافت ۳۶۰ متر و عرض ۱۴متر با ۳۳ دهانه و دو طبقه است که بر روی زاینده‌رود ساخته شد. این پل محل برگزاری جشن آب‌پاشان و مراسم خاج‌شویان ارامنه اصفهان در دورۀ صفویه بوده ‌است. این اثر در سال ۱۳۱۰ش به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.[۱]

نام‌گذاری

سی‌وسه‌پل نام‌های مختلفی دارد؛ به‌خاطر بنیان‌گذارش شاه‌عباس به آن پل شاه‌عباسی می‌گویند، و به‌دلیل نظارت الله‌وردی‌خان بر ساخت پل، آن را پل الله‌وردی‌‌خان می‌نامند و به‌دلیل داشتن چهل چشمه در بدو تأسیس به آن پل چهل‌چشمه می‌گویند و بدان سبب که محل عبور مردم به جلفا بوده آن را پل‌جلفا می‌خوانند و به‌خاطر این‌که هفت دهانۀ آن به مرور زمان مسدود شد به آن پل سی‌وسه‌چشمه نیز گفته می‌شود.[۲] برخی‌ نظرات در خصوص علت نام‌گذاری سی‌وسه‌پل به افسانه‌ها و اسطوره‌های باستانی باز می‌گردد؛ آن‌ها معتقدند سی‌وسه عدد مقدسی بوده و به آناهیتا، الاهۀ آب در ایران باستان، نسبت دارد و بسیاری از سازه‌های آبی و پل‌های ایران نیز به‌نوعی نمادی از آناهیتا دارند و برخی آن را بر اساس تعداد دهانه‌هایش که سی‌وسه عدد است به این اسم می‌شناسند و خیلی‌ها نیز عقیده دارند دلیل این‌که این پل سی‌وسه دهانه دارد به اصالت گرجستانی الله‌وردی‌خان برمی‌گردد و تعداد این دهانه‌ها با تعداد الفبای گرجی یکی است.[۳]

جغرافیا

سی‌وسه‌پل از یک‌سو در ابتدای جنوبی خیابان چهارباغ بالا و از سوی دیگر در ابتدای شمالی خیابان چهارباغ عباسی (میدان انقلاب) در اصفهان قرار دارد.[۴]

تاریخچه

در سال ۱۰۰۵ق الله‌وردي‌خان سپهسالار به‌دستور شاه‌عباس طبقۀ زیرین سی‌وسه‌پل را ساخت؛ تا خيابان چهارباغ كهنۀ عباسى را به خيابان چهارباغ بالا، باغ هزارجريب، عباس‌آباد و محلۀ جلفا متصل کند و در سال ۱۰۱۱ق طبقۀ فوقانی را ساخت تا هنگام طغيان رودخانه، از آن استفاده شود.[۵] عموم مردم بر این باورند که الله‌وردی‌خان پل را به خرج خود ساخته ‌است.[۶]

معماری

معمار سی‌وسه‌پل استاد حسین، استاد بنای اصفهانی است.[۷] برای ساخت سی‌وسه‌پل از سنگ، آجر، گچ و ساروج استفاده شده است.[۸] بر اساس نظر کارشناسان زمین‌شناسی و میراث‌فرهنگی، شالودۀ (فونداسیون) سی‌وسه‌پل به‌گونه‌ای طراحی شده که نه‌تنها رطوبت و آب آسیبی به پایه‌های پل نمی‌رساند بلکه سبب استحکام بیشتر آن‌ها می‌شود.[۹]
معماران برای ساخت سی‌وسه‌پل، عریض‌ترین بخش زاینده‌رود را انتخاب کرده‌اند تا هم شدت کمتر جریان آب، کار ساخت پل را آسان‌تر کند و هم در طول زمان آسیب کمتری به پایه‌های پل وارد شود.[۱۰] طول سی‌وسه‌پل به 295 متر می‌رسد و ارتفاع آن 14 متر است که این ویژگی‌ها سی‌وسه‌پل را به بلندترین پل بر روی زاینده‌رود تبدیل کرده است.[۱۱] هر پل دو ستون دارد که با اتصال به هم سقفی مستطیل شکل را می‌سازد.[۱۲] این پل دو طبقه و شش معبر دارد که طبقۀ پایین، پیاده‌راه است و زمانی که سطح آب پایین باشد مورد استفادۀ عابران قرار می‌گیرد. این پیاده‌راه با پله‌هایی به طبقۀ بالای پل دسترسی دارد.[۱۳] طبقۀ دوم، شامل یک خیابان سنگ‌فرش عریض برای عبور سواره‌ها است و در دو طرف آن، طاق‌نماهای بسیار زیبای مسقفی ساخته شده که در کنار هم راهروهای باریکی را می‌سازند و محل عبور مردم پیاده بوده است و منظره‌ای چشم‌‌نواز به‌سوی زاینده‌رود دارند؛ این پیاده‌روها 99 طاقچه دارند که در گذشته بر روی هر طاقچه تابلوهای نقاشی بوده و این روزها خبری از آن‌ها نیست.[۱۴] طاق‌های درون این پل دارای ستون‌هایی به ارتفاع 7 تا 9 متر هستند که بر زیبایی درون آن افزوده‌اند و استحکام سی‌وسه‌پل را چندبرابر کرده‌اند.[۱۵] در قسمت پشت‌بام، دو مسیر عبور دیگر نیز هست که در زمان‌های گذشته، با بالا آمدن آب زاینده‌رود، تفرجگاه مردم شهر محسوب می‌شده است‌.[۱۶]

کارکرد

سی‌وسه‌پل در گذشته، راه ارتباطی بین محله‌هاي مختلف و محلی برای اجتماع شاعران، بزرگان، رجال و سایر مردم و همچنین برگزاری جشن‌ها و مراسم‌های گوناگون بوده ‌است.

مراسم‌های تاریخی در سی‌وسه‌پل

  • جشن آبریزان یا آب‌پاشان: در این جشن که در ۱۳ تیرماه هر سال برگزار می‌شد مردم با پاشیدن آب و گلاب روی یکدیگر در این مراسم شرکت می‌کردند. در این مراسم شاهان و شاعران نیز حضور داشتند و در کنار مردم به رقص و پایکوبی می‌پرداختند.[۱۷]
  • جشن نوروزی: این مراسم به‌مدت هفت شبانه‌روز بر روی پل «سی‌و‌سه‌پل» برگزار می‌شد و از فراز آن بر بستر زاینده‌رود گلریزان صورت می‌گرفت و صحنه‌ای بسیار زیبا را رقم می‌زد.[۱۸] مراسم خاج‌شویان: مراسمی بود که به‌مناسبت غسل تعمید حضرت مسیح برگزار می‌شد. مسیحیان در گذشته بر این باور بودند که در روز برگزاری این جشن، آب زاینده‌رود مقدس می‌شود. به‌همین‌خاطر در روز 24 دی‌ماه در زاینده‌رود غسل و شنا می‌کردند.[۱۹]
  • امروزه نیز سی‌وسه‌پل به محل اصلی تفریح در میان اصفهانی‌ها و گردشگران تبدیل شده و در هنگام غروب اغلب اصفهانی‌ها برای گردش و پیاده‌روی به نزدیکی این پل می‌آیند و در کافه‌های نزدیک به آن ساعاتی را می‌نشینند و از منظرۀ زیبای سی‌وسه‌پل در کنار زاینده‌رود لذت می‌برند.[۲۰]

تغییرات

سال‌ها پس از ساخت سی‌وسه‌پل به‌مرور زمان با کاشت درختان در کنار پل و تغییر جهت جریان آب زاینده‌رود چند دهانه از این پل تخریب شد و در سال ۱۳۳۰ش، شهردار وقت به نام مصطفی‌خان مستوفی زمین‌های اطراف پل را آزاد کرد و برای حفاظت از پل دیواری سنگی در سمت شمال آن ساخت، امروزه پل ۴۰ دهانۀ دوران صفوی با سی‌وسه‌ دهانه به پل «سی‌وسه‌پل» شهرت جهانی پیدا کرده است.[۲۱]

آسیب‌های پیش ‌روی

پایه‌های سی‌و‌سه‌پل بر روی بستری از شن و ماسه‌ بنا شده و برای استحکام آن، زیر پایه‌های پل به عمق ۳۰ متر شمع‌کوبی شده است؛ به‌همین دلیل آب، آن‌ را محکم‌تر می‌کند و بی‌آبی باعث تخریب آن می‌شود.[۲۲] وضعیت بی‌آبی زاینده‌رود می‌تواند همان‌گونه که به چشم‌انداز سی‌وسه‌پل آسیب وارد کرده است، به ساختمان آن نیز آسیبی سخت وارد کند.[۲۳] هم‌چنین به‌دلیل شلوغی و ترافیک بیش از حد خیابان‌های اصفهان، دولت مجبور به احداث خط مترو در این شهر شد که حفاری‌های نزدیک به سی‌وسه‌پل، باعث شده است تا سرعت تخریب پل افزایش پیدا کند. افزون بر این‌که برخی از بازدید‌کنندگان نیز با نوشتن یادگاری و کنده‌کاری روی این بنای تاریخی سرعت فرسایش بنا را بالا ‌برده‌اند و از سوی دیگر زدن نرده‌هایی روی پل از دید بسیاری از کارشناسان برای پل آسیب‌زا خواهد بود.[۲۴] علاوه بر این‌ها، علتی که امروزه باعث ترک خوردن سی‌وسه‌پل شده، عبور ماشین‌ها از روی پل بوده که با پیروزی انقلاب اسلامی عبور و مرور ماشین‌ها از روی این پل ممنوع شد.[۲۵]

مرمت و بازسازی

در سال ۱۳۳۰ش اقداماتی به‌وسیلۀ ادارۀ باستان‌شناسی برای پاک‌سازی اراضی اطراف پل و لایروبی چشمه‌های کور شده و ساختن دیوارهای سنگی در شمال رودخانه به عمل آمد؛ اما اساسی‌ترین تعمیرات پل طی سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۶ش با هدف استحکام بخشی به پل، خارج کردن بار از عناصر ظریف اصلی و انتقال آن بر روی عناصر مطمئن باربر با ساختاری بتنی انجام شد.[۲۶]

جاذبه‌های گردشگری

نزدیک‌ترین مراکز دیدنی‌ در اطراف سی‌وسه‌پل، عبارت است از: خیابان چهارباغ، کاخ چهل‌ستون، محله جلفا، میدان نقش‌جهان و پل‌خواجو.[۲۷]

سی‌وسه‌پل در آثار جهانگردان

شاردن، جهانگرد فرانسوی سی‌وسه‌پل را یک شاهکار معماری و شگفت‌انگیز می‌داند و پرسی سیکاس ژنرال انگلیسی، سی‌وسه‌پل را یکی از پل‌های درجه اول جهان خوانده و همچنین لرد جرج ناتانیل کورزن، سیاستمدار انگلیسی این پل را باشکوه‌ترین پل دنیا نامید.[۲۸] پیترودلاواله گردشگر معروف فرانسوی عرض سی‌وسه‌پل را از تمام پل‌های رم بیشتر و طول آن را حداقل سه تا چهار برابر آن پل‌ها می‌داند.[۲۹]

امکانات رفاهی

برای رفاه گردشگرانی که به دیدن سی‌وسه‌پل می‌آیند امکاناتی از جمله رستوران، بوفه، دستشویی، محل تردد معلولین با ویلچر و اقامتگاه‌های کوچک در نظر گرفته شده است.[۳۰]

امکانات تفریحی

پیاده‌روی و قدم زدن در سکوت شبانۀ پل و عکاسی از مناظر دلنشین اطراف آن از مهمترین امکانات تفریحی و گردشگری سی‌وسه‌پل است.[۳۱] در کنار پل، همیشه خوانندگان و نوازندگان حضور دارند که لحظات خوش‌آهنگی را برای رهگذران ایجاد می‌کنند.[۳۲]

مسیر دسترسی

برای رفتن به سی‌‌وسه‌پل اصفهان باید به میدان انقلاب و ابتدای خیابان چهارباغ عباسی رفت. برای رسیدن به این مکان زیبا می‌توان از اتوبوس شهری مسیر جمهوری، میدان انقلاب یا اتوبوس‌های مختلفی که از میدان انقلاب عبور می‌کنند استفاده کرد. از طریق مترو نیز دو ایستگاه «سی‌وسه‌پل» و «انقلاب»‌ برای دسترسی به دو طرف این پل مناسب است.[۳۳]

پانویس

  1. . «سی‌و‌سه‌پل (پل الله‌وردی‌خان) اصفهان کجاست؟»، خبرگزاری برنا، تاریخ بازدید: ۳۰ مرداد ۱۴۰۱ش.
  2. . «تاریخچۀ سی‌و‌سه‌پل + معماری جزییات و مراسم سنتی»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  3. . «رازهایی در قلب اصفهان»، سایت علاءالدین، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
  4. . «سی‌و‌سه‌پل»، سایت کجارو، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  5. . «سی‌و‌سه‌پل یکی از آثار زیبای اصفهان» سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 30 مرداد 1401ش.
  6. . «الله‌وردی‌خان و اقداماتش» خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 29 آبان 1400ش.
  7. . «تاریخچۀ سی‌و‌سه‌پل + معماری جزییات و مراسم سنتی»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  8. . «معرفی سی‌و‌سه‌پل؛ محبوبترین اثر تاریخی اصفهان»، سایت ستاره، تاریخ بازدید: 30 مرداد 1401ش.
  9. . خسروآبادی، «سی‌و‌سه‌پل اصفهان، زیباترین پل نصف جهان»، سایت سفر زون مگ، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۳۹۸ش.
  10. . «معرفی سی‌و‌سه‌پل؛ محبوبترین اثر تاریخی اصفهان»، سایت ستاره، تاریخ بازدید: 30 مرداد 1401ش.
  11. . «معرفی سی‌و‌سه‌پل؛ محبوبترین اثر تاریخی اصفهان»، سایت ستاره، تاریخ بازدید: 30 مرداد 1401ش.
  12. . خسروآبادی، «سی‌و‌سه‌پل اصفهان، زیباترین پل نصف جهان»، سایت سفر زون مگ، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۳۹۸ش.
  13. . خسروآبادی، «سی‌و‌سه‌پل اصفهان، زیباترین پل نصف جهان»، سایت سفر زون مگ، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۳۹۸ش.
  14. . خسروآبادی، «سی‌و‌سه‌پل اصفهان، زیباترین پل نصف جهان»، سایت سفر زون مگ، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۳۹۸ش.
  15. . «همه چیز دربارۀ سی‌و‌سه‌پل اصفهان»، سایت تهران مبله، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
  16. . «معرفی سی‌و‌سه‌پل؛ محبوب‌ترین اثر تاریخی اصفهان»، سایت ستاره، تاریخ بازدید: 30 مرداد 1401ش.
  17. . «همه چیز دربارۀ سی‌و‌سه‌پل اصفهان»، سایت تهران مبله، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
  18. . «تاریخچۀ سی‌و‌سه‌پل + معماری جزییات و مراسم سنتی»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  19. . «تاریخچۀ سی‌و‌سه‌پل + معماری جزییات و مراسم سنتی»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  20. . «همه چیز دربارۀ سی‌و‌سه‌پل اصفهان»، سایت تهران مبله، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
  21. . «تاریخچۀ سی‌و‌سه‌پل + معماری جزییات و مراسم سنتی»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  22. . «تاریخچۀ سی‌و‌سه‌پل + معماری جزییات و مراسم سنتی»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  23. . «تاریخچۀ سی‌و‌سه‌پل + معماری جزییات و مراسم سنتی»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  24. . «تاریخچۀ سی‌و‌سه‌پل + معماری جزییات و مراسم سنتی»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  25. . «مقالۀ راز و رمزهای سی‌و‌سه‌پل اصفهان»، سایت ایرانگردی، تاریخ درج مطلب: 15 اردیبهشت 1399ش.
  26. . پورنادری، «الله وردی خان، پل» سایت دائرةالمعارف‌اسلامی، تاریخ درج مطلب: 20 خرداد 1399ش.
  27. . «تاریخچۀ سی‌و‌سه‌پل + معماری جزییات و مراسم سنتی»، سایت نمناک، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  28. . خسروآبادی، «سی‌و‌سه‌پل اصفهان، زیباترین پل نصف جهان»، سایت سفر زون مگ، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۳۹۸ش.
  29. . «آشنایی با معماری شگفت انگیز سی‌و‌سه‌پل اصفهان»، سایت سیمرغ، تاریخ درج مطلب: 4 خرداد 1398ش.
  30. . خسروآبادی، «سی‌و‌سه‌پل اصفهان، زیباترین پل نصف جهان»، سایت سفر زون مگ، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۳۹۸ش.
  31. . «مقالۀ راز و رمزهای سی‌و‌سه‌پل اصفهان»، سایت ایرانگردی، تاریخ درج مطلب: 15 اردیبهشت 1399ش.
  32. . «همه چیز دربارۀ سی‌و‌سه‌پل اصفهان»، سایت تهران مبله، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401ش.
  33. . «معرفی سی‌وسه‌پل؛ محبوبترین اثر تاریخی اصفهان» سایت ستاره، تاریخ بازدید: 30/5/1401ش.

منابع

  • «آشنایی با معماری شگفت‌انگیز سی‌و‌سه‌پل اصفهان» سایت سیمرغ، تاریخ درج مطلب: 4 خرداد 1398ش.
  • «الله‌وردی‌خان و اقداماتش» خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 29 آبان 1400ش.
  • پورنادری، حسین، «الله‌وردی‌خان، پل» سایت دائرةالمعارف‌اسلامی، تاریخ درج مطلب: 20 خرداد 1399ش.
  • خسروآبادی، علیرضا، «سی‌و‌سه‌پل اصفهان، زیباترین پل نصف جهان» سایت سفر زون ‌مگ، تاریخ درج مطلب: ۱۵دی ۱۳۹۸ش.
  • «تاریخچۀ سی‌و‌سه‌پل + معماری جزییات و مراسم سنتی» سایت نمناک، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  • «سی‌و‌سه‌پل» سایت کجارو، تاریخ بازدید: 28 مرداد 1401ش.
  • «سی‌و‌سه‌پل (پل الله‌وردی‌‌خان) اصفهان کجاست؟» خبرگزاری برنا، تاریخ بازدید: ۳۰ مرداد ۱۴۰۱ش.
  • «سی‌و‌سه‌پل یکی از آثار زیبای اصفهان» سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 30 مرداد 1401ش.
  • «معرفی سی‌و‌سه‌پل؛ محبوب‌ترین اثر تاریخی اصفهان» سایت ستاره، تاریخ بازدید: 30 مرداد 1401ش .
  • «مقالۀ راز و رمزهای سی‌و‌سه‌پل اصفهان» سایت ایرانگردی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹ش.
  • «همه چیز دربارۀ سی‌وسه‌پل اصفهان» سایت تهران مبله، تاریخ بازدید: 11 شهریور 1401 ش.