انگشتر

انگشتر؛ نواری باریک و مدور که در انگشت انداخته می‌شود.

انگشتر، حلقه‌ای است که معمولا از آلیاژهای گران‌بها ساخته می‌شود و با اهدافی همچون تعهد، پایبندی به جایگاه فکری- مذهبی یا بهره‌مندی از خواص برخی سنگ‌ها استفاده می‌شود.

تاریخچه

در مصر باستان استفاده از انگشتر به‌منظور مهروموم نامه استفاده شده و مخصوص خانواده‌های قدرت‌مند و نشان‌دهندۀ نفوذ افراد بوده است. همچنین زنان ثروتمند در مصر باستان انگشترهایی از جنس طلا و خانواده‌های فقیر از جنس نقره می‌پوشیدند. مصریان از انگشتر، به‌عنوان حلقه و نماد ازدواج نیز استفاده می‌کردند. علت این انتخاب، شکل حلقوی و دایره‌ای حلقه‌ است که نشان‌دهندۀ روند و چرخۀ بی‌پایان زندگی است که آغاز و پایانی ندارد و عهد و پیمان بی‌پایان را بازنمایی می‌کند.

در رم باستان نیز پوشیدن انگشتر، نشان‌دهندۀ طبقات و جایگاه اجتماعی افراد بوده و بردگان اجازه استفاده از انگشتر نداشتند. همچنین، اهدای انگشتر به خانوادۀ دختر، نشان‌دهندۀ تعهد مالی مرد نسبت به زن و برجسته کردن مراسم نامزدی بوده است.

در ایران باستان هنگامی‌که پیمان زناشویی بسته می‌شد، انگشتر را به نشانۀ پیروی از میترا به دست می‌انداختند. ایرانی‌ها، با این کار ارادت خود را به میترا نشان داده و از او که ایزد مهر و پیمان است یاری می‌گرفتند تا همیشه بر سر پیمانی که بسته‌اند استوار بمانند.

در اسلام نیز ابتدا از انگشتر برای رسمیت بخشیدن به مرسولات، مکاتبات سیاسی و قراردادهای اجتماعی استفاده می‌کردند که با رواج امضاء در مکاتبات، استفاده از انگشترهای مهر کم‌رنگ شده و کم‌کم به‌دست فراموشی سپرده شد. در فرهنگ مسلمانان، انگشتر با سنگ‌های خاص، نشانۀ دینداری محسوب می‌شود.

جنس انگشتر

انگشتر بیشتر از آلیاژهای طلا، نقره، مس، تیتانیوم، فدیوم، پلاتین، استیل و برخی آلیاژهای ترکیبی دیگر ساخته می‌شود.

اجزای انگشتر

انگشتر شامل بدنه، شانه و تاج است. مجموع این اجزاء، رکاب انگشتر نامیده می‌شود. تاج انگشتر محل قرار گرفتن نگین است که معمولا از سنگ‌های عقیق، فیروزه، یاقوت، زبرجد، دُرّ و سایر سنگ‌های قیمتی، انتخاب می‌شود.

انواع انگشتر

1 . انگشتر نمادین

برخی گروه‌های اجتماعی از انگشتر برای هماهنگی و نشان همفکری یا تعلق به یک جایگاه مشخص اجتماعی استفاده می‌کنند مانند گروه نظامیان، اعضای کلوب، محصلین یا فارغ‌التحصیلان یک دانشگاه. این سبک انگشتر به‌صورت متحدالشکل بوده و به‌عنوان نماد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2. انگشتر ازدواج

امروزه در بسیاری از فرهنگ‌ها انگشت حلقه یا انگشت چهارم به‌عنوان ازدواج علامت‌گذاری می‌شود. در مراسم نامزدی بعد از خطبۀ عقد، حلقه‌هایی بین خانم و آقا ردوبدل می‌شود که نماد تعهد و وفاداری بوده و به‌عنوان یادگاری برای نشان مهم‌ترین تحول زندگی نگهداری می‌شود.

3. انگشتر مذهبی

استفاده از انگشتر گاهی با انگیزۀ دینی- مذهبی و با توجه به خواص و ذکرهایی که روی سنگ آن حکاکی شده صورت می‌گیرد. بیشترین تأکید برای استفاده از انگشتر در دین اسلام صورت گرفته است. در سخنانی از پیشوایان مسلمان، به ویژگی‌ها و خاصیت‌هایی برخی سنگ‌ها اشاره شده است. به‌همین دلیل بیشتر انگشترها در زیر نگین باز هستند تا پرتو گوهر و خواص آن از طریق پوست نفوذ کند.

احکام انگشتر

به دست کردن انگشتر در فقه اسلامی، دارای احکام پنجگانه (حرام، وجوب، کراهت، مستحب و مباح) است؛ برای مثال، استفاده از انگشتر طلا برای مرد حرمت دارد. انگشتر آهنی برای زن و مرد دارای کراهت است. همچنین به دست کردن انگشتر عقیق، به‌ویژه یمانی و نیز به دست راست کردن انگشتر مستحب‌ است. استفاده از انگشتر ساخته‌شده از موادی مانند پلاستیک، مباح است. استفاده از انگشتری که روی آن اسماء متبرکه (نام خدا و پیشوایان مذهب شیعه) حکاکی شده، هنگام‌ تخلی کراهت داشته و درصورتی‌که نجاست به آن برسد حرام است. همچنین هنگام وضو در صورتی‌که مانع رسیدن آب به پوست شود، حرکت دادن انگشتر واجب است. خارج کردن انگشتر هنگام تیمم نیز واجب است.

در نماز، استفادۀ مردان از انگشتر طلا و استفادۀ زن و مرد از انگشتر غصبی، موجب بطلان نماز می‌شود. در حج نیز استفاده از انگشتر به قصد زینت برای مُحرم، حرام است. در طواف، استفاده از انگشتر نجس سبب بطلان طواف می‌شود.

در ارث، انگشتر میّت جزء اموالی است که قبل از تقسیم ارث، به فرزند بزرگ داده می‌شود. هنگام آمیزش جنسی، استفاده از انگشتر منقش به اسماء الهی مکروه است.

آداب استفاده از انگشتر

در فرهنگ مسلمانان استفاده از انگشتر، سنتی پسندیده است. انداختن انگشتر در دست راست از نشانه‌های ایمان محسوب می‌شود. همچنین استفاده از نگین عقیق و فیروزه را موجب برکت و ایمنی از بلا می‌دانند. مسلمانان معمولا نام‌های خدا را بر نگین انگشتر، حک می‌کنند. شیعیان علاوه بر نام‌های خدا، نام پیشوایان مذهب مانند «محمد»، «علی» و «حسین» را بر نگین انگشتری، حکاکی می‌کنند.

نگین‌های رایج‌ در فرهنگ مسلمانان

1. عقیق

در برخی روایات آمده است که حضرت محمد، عقیق سرخ، زرد و سفید را سه کوه در بهشت دانسته که باعث از بین بردن فقر و نفاق شده و موجب افزایش روزی و برکت و سبب عاقبت به‌خیری می‌شود.

امروزه بهترین سنگ عقیق در یمن استخراج می‌شود و به‌همین دلیل، سنگ عقیق یمن (عقیق یمانی) از محبوبیت و قیمت بالاتری برخوردار است.

2. فیروزه

برخی روایات، انگشتر فیروزه را برطرف‌کنندۀ فقر، حلال مشکلات و سبب استجابت دعا دانسته‌اند. در روایتی از پیامبر خدا نقل شده که خداوند شرم می‌کند از دستى كه انگشتر فيروزه در آن باشد و براى دعا به‌سوی او بلند شود و آن را ناامید برگرداند.

3. دُرّ نجف

سنگ دُر نجف، سنگی صاف و شفاف مثل شیشه است که برخی روایات، ثواب نگاه‌کردن به آن را معادل حج و عمره دانسته‌اند. برای درّ نجف به خواصی مانند تقویت انرژی، ایجاد آرامش، غلبه بر زشتی‌ها، تقویت جریان خون، نورانیت چشم، افزایش تمرکز و قدرت ذهن و درمان افسردگی اشاره شده است.

انگشتر در ادبیات فارسی

انگشتر، از دیرباز در متون فارسی و به‌ویژه در اشعار شاعران پارسی‌گوی به‌کار رفته است؛ برای مثال، مولانا در شعری گفته است:

سلیمانا بیار انگشتری را

مطیع و بنده کن دیو و پری را

حافظ نیز چنین سروده است:

از لعل تو گر یابم انگشتری زینهار

صد ملک سلیمانم در زیر نگین باشد

منابع

• «اجزای سازنده انگشتر طلا چه مواردی هستند؟»، وب‌سایت طلا پین، تاریخ بازدید: 21 بهمن 1401ش.
• «انگشتر و انگشترشناسی»، وب‌سایت پارس جواهر، تاریخ بازدید: 10 بهمن 1401ش.
• «انگشتر» ویکی فقه، تاریخ بازدید: 20 بهمن 1401ش.
• «بر اساس سنت اسلامی انگشتر را باید در دست راست گذاشت؟»، وب‌سایت اسلام کویست، تاریخ بازدید: 20 بهمن 1401ش.
• «تاریخچه انگشتر و نماد آن چیست؟»، وب‌سایت کافه طلا، تاریخ بازدید: 10 بهمن 1401ش.
• «تاریخچه انگشتر» وب‌سایت ای جی، تاریخ بازدید: 20 بهمن 1401ش.
• «تعریف انگشتر و دلایل استفاده از انگشتر»، وب‌سایت گوهر افشان، تاریخ بازدید: 10 بهمن 1401.
• «خواص سنگ‌ها و انگشترها از نظر اسلام»، خبرگزاری ایلنا، تاریخ درج مطلب: 14 تیر 1399ش.
• «روایاتی درباره آداب انگشتر به دست کردن و جنس آن»، وب‌سایت هدانا، تاریخ بازدید: 20 بهمن 1401ش.
• زارعی، محمد، «انگشتری در اسلام» وب‌سایت حوزه نت، بازدید: 21 بهمن 1401ش.
• «سنگ عقیق و خواص آن»، وب‌سایت جواهر بازار، تاریخ بازدید: 20 بهمن 1401ش.
• «مقاله جامع درباره خواص سنگ و انگشتر در نجف اصل و نحوه شارژ آن»، وب‌سایت شرف آنلاین، بازدید: 21 بهمن 1401ش.