بارگاه جلال‌الدین اشرف

پرونده:بارگاه-جلال‌الدین-اشرف.jpg

بارگاه جلال‌الدین اشرف؛ از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی و گردشگری در شمال ایران.

بنای امامزاده سید جلال‌الدین اشرف، مهم‌ترین بنای آستانه اشرفیه است و این شهر را به چهارمین شهر مذهبی و زیارتی کشور تبدیل کرده است. هر ساله به‌ویژه در ما‌ه‌های محرم و رمضان و همچنین در نیمۀ شعبان و مراسم تحویل سال نو، افراد زیادی از نقاط مختلف کشور برای زیارت این امامزاده به استان گیلان سفر می‌کنند. سید جلال‌الدین، جایگاه والایی بین مردم داشته و آنها معتقدند وجود مرقد وی، برکات فراوان به این شهر داده است. ماجرای مبارزه و شهادت او نیز از موضوعات مجالس تعزیه‌خوانی است.

نام‌گذاری

آرامگاه سید جلال‌الدین اشرف از مهم‌ترین زیارتگاه‌های مردم گیلان است که مردم بومی، به آن پیلا آستانه به‌معنی آستانه بزرگ می‌گویند.

تاریخچه

طبق نوشتۀ روی عَلَم بالای گنبد قدیمی، گوهرشاد دختر کيا رستم از خاندان شيعة آل‌بويه در سال 311ق، گنبد زیبایی را روی قبر او احداث کرد. بنای فعلی، روی باقیمانده‌های بنای مربوط به دورة قاجار ساخته شده است. در سال ۱۳۵۶ش مغازه‌های اطراف خریداری شد و بقعه‌ای تزئین شده با سنگ مرمر و کاشی، سقف‌های آینه‌کاری ‌شده، رواق‌های زیاد و گنبد بزرگی با کاشی‌های زیبا ساخته شد. در سال ۱۳۸۷ش نیز عملیات گستردۀ عمرانی در صحن و خود بقعه انجام شد.

معماری

پرونده:بارگاه-جلال‌الدین-اشرف1.jpg

این امامزاده با کاشی‌هایی از رنگ‌های متنوع خصوصاً آبی فیروزه‌ای و پنجره‌های طلایی، تزیین شده است. ضریح فلزی و مُشبّک بقعه با گوی و قرقره طلا روی پایه‌ای از سنگ مرمر است. سقف داخل حرم آینه کاری شده است که بخش‌هایی از آن با سنگ مرمر برای مقاوم‌سازی و بخش‌هایی هم با کاشی مرمت شده است. ایوانک‌های زیبایی هم در یک سمت صحن به چشم می‌خورد. علاوه بر آن، نورهای قرمز رنگی بر بالای آن قرار گرفته است که هنگام ورود دیده می‌شود. درهای ورودی و خروجی امامزاده به کوچه‌ها و بازار پشت حرم باز می‌شوند.

آداب و رسوم

مراسم‌هایی که در این امامزده برگزار می‌شود عبارت‌اند از:

1) مراسم عَلَم‌بندی؛ این مراسم که قدمتی شصت ساله دارد، یک روز قبل از ماه محرم برگزار می‌شود. دسته‌های عزاداری در این مراسم با طبل و سنج، شروعِ ماه محرم را اعلام می‌کنند سپس با نوار سبزرنگی، عَلَم زیارتگاه را به ستون یا درخت مقدس امامزاده می‌بندند. در این مراسم مداحان و نوحه‌خوان‌های سابقه‌دار نیز شرکت می‌کنند.

2) مراسم علم‌واچینی؛ در این مراسم پس از اتمام ماه صفر و عزاداری، دسته‌ها و هیئت‌های‌ عزاداری، عَلَم را باز می‌کنند.

3) مراسم جدیدی نیز از سال 1390ش در اربعین برگزار می‌شود که در این مراسم، همۀ هیئت‌های مذهبی با تجمع زیر عَلَم واحد، عزاداری می‌کنند.

4) مراسم آتش زدن خیمه‌ها؛ این مراسم که بیش از هفتاد سال قدمت دارد، در امامزاده توسط دو هیئت قدیمی شهرِ آستانۀ اشرفیه به نام هیئت آل‌محمد و هیئت سید جلال‌الدین اشرف، بعد از اقامة نماز ظهر عاشورا برگزار می‌شود. در ساعت خاصی شیپورها به صدا در می‌‌آیند. سربازان ابن‌سعد به خیمه‌ها حمله کرده و آن‌ها را آتش می‌زنند، سپس یاران امام حسین را کشته و بقیه را اسیر می‌کنند. مردم بقایای سوختۀ خیمه‌ها را به‌عنوان تبرک می‌برند. خیمه‌های برپا شده به نام‌های امام حسین، حضرت زینب، حضرت ابوالفضل، امام سجاد، و حضرت قاسم نام‌گذاری می‌شوند.

5) مراسم ترکیبی دسته‌گردانی و شبیه‌خوانی؛ این مراسم در روز دوازدهم محرم برگزار می‌شود. در این مراسم، قوم بنی‌اسد با لباس‌های سفید و بلند همراه با بیل و کلنگ عزاداری می‌کنند مثل اینکه برای دفن شهیدان کربلا آمده‌اند.

6) کَرِنا‌نوازی؛ کَرِنا‌نوازی یکی از آیین‌های سنتی و بومی شهر آستانه و روستاهای اطراف است. کرنا، نوعی سازِ بومیِ منطقه است که در گذشته برای اطلاع‌رسانی به کار می‌رفت، ولی امروزه بیشتر به‌عنوان ساز مراسم مذهبی به کار می‌رود.

7) چاووش‌خوانی و نوحه‌خوانی؛ چاووش‌خوانی در کنار کَرِنا‌نوازی اجرا می‌شود به این صورت که تک‌نواز گروه، روضه‌ای از امام حسین را در کرنا دمیده و بعد صدای «وای وای» به گوش می‌رسد و گروه هم نوای «حسین وای» را در کرنا می‌دمد. در این صورت مردم صدای «وای وای، حسین وای» از تک‌نواز و گروه را می‌شنوند.

8) مراسم کَرب‌زنی یا سنگ‌زنی؛ این مراسم در گذشته برگزار می‌شد که حدود بیست سال است که به خاطر مخالفت علما برگزار نمی‌شود.

در 28صفر روز رحلت پیامبر و شهادت امام حسن و روز شهادت حضرت فاطمه نیز مراسم عزاداری برگزار می‌گردد، در روز شهادت حضرت زهرا آشی به نام حضرت زهرا با کمک خود مردم تهیه شده و بین آن‌‌ها توزیع می‌شود. از سال ۱۳۸۸ش در شب‌های ماه رمضان، مراسم افطاری خانوادگی بسیار گسترده‌ای از طرف مردم در امامزاده برگزار می‌شود. همچنین از سال ۱۳۸۵ش نیز شب شهادت سید جلال‌الدین اشرف، مراسم سخنرانی، عزاداری و اطعام، به طور منظم برگزار می‌شود.

جاذبة گردشگری

شهر آستانة اشرفیه جاذبه‌های طبیعی، زیارتی و سیاحتی زیادی دارد که آرامگاه سید جلال‌الدین اشرف از معروف‌ترین آنها است. سالانه هزاران نفر برای زیارت این آرامگاه معنوی به این شهر سفر می‌کنند. از ویژگی‌های طبیعی این شهر، عبور رودخانه سپیدرود از میان آن است که به طبیعت شهر آستانه اشرفیه جذابیت فوق‌العاده‌ای داده است. جاذبه‌های دیگر آستانه اشرفیه عبارت‌اند از پل خشتی شهر، پارک ملی و پارک جنگلی و باغ‌های بادام. تمام این جاذبه‌های زیبا در اطراف آرامگاه این مکان را به قطب طبیعی گردشگری استان گیلان تبدیل کرده است. بیشتر گردشگران قرار گرفتن در فضای معنوی و روحانی صحن امامزاده را جذابیتی غیرقابل توصیف می‌دانند.

مسیر دسترسی

این بارگاه در مرکز شهر آستانه اشرفیه در 35 کیلومتری شهر رشت و پنج کیلومتری لاهيجان واقع شده ‌است.

منابع

• ادهم‌نژاد، محمدتقی، «سید جلال‌الدین اشرف؛ برادر امام»، وب‌سایت کتابخانه دیجیتال تبیان، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «امامزاده سلطان سید جلال‌الدین اشرف» وب‌سایت پرشین وی، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «امامزاده آقا سید جلال‌الدین اشرف در آستانه اشرفیه»، وب‌سایت سی‌تی‌پدیا، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• «امام زاده سید جلال‌الدین اشرف در آستانه اشرفیه»، وب‌سایت توراین پرشیا، تاریخ درج مطلب: خرداد 1400ش.
• «آرامگاه سید جلال‌الدین اشرف آستانه اشرفیه»، وب‌سایت شرکت آرش، تاریخ بازدید: 22 مهر1401ش.
• «بارگاه آقا سید جلال‌الدین اشرف؛ بوی خوش معنویت»، وب‌سایت شمالوژی، تاریخ بازدید: 22 مهر 1401ش.
• پرچمی، محب‌الله، هزار ترانۀ گیل، تهران، موسسه فرهنگی، ۱۳۷۵ش.
• «جلال‌الدین شرف»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ بازدید: 22 مهر1401ش.
• «جلال‌الدین اشرف»، دانشنامة فرهنگ مردم ایران، تاریخ بازدید: 22 مهر1401ش.
• «سیدجلال‌الدین اشرف را بشناسیم»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 14 تیر 1394ش.
• غلامی کفترودی، قاسم، تاریخ انقلاب سید جلال‌الدین اشرف، رشت، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ۱۳۷۹ش.
• «معرفی آرامگاه سید جلال‌الدین اشرف در آستانه اشرفیه»، مجله گردشگری الی گشت، تاریخ درج مطلب: 7 مرداد 1397ش.
• مهدوی سعیدی نجفی، محمد، سادات متقدمۀ گیلان، لاهیجان، بی‌نا، بی‌تا.