زنان مطلقه

زنان مطلقه؛ زنان خارج‌‌شده از قرارداد ازدواج با جاری شدن طلاق.

زنان مطلقه، وضعیت اجتماعی و حقوقی متفاوتی نسبت به زنان متأهل دارند. زنان مطلقه در جامعه، دارای موقعیت تنزل‌یافته ارزیابی می‌شوند و این انگاره، آنها را با دشواری‌های گوناگون روبرو می‌کند که ازدواج دوباره، از مهم‌ترین آن‌ها است.

مفهوم‌شناسی

زن مطلقه، زنی است که از قرارداد ازدواج خارج شده است. وقوع طلاق به‌صورت معمول، در صلاحیت مرد بوده و ممکن است علی‌رغم نارضایتی زن، رخ دهد. زن مطلقه غیر از زن بیوه است که همسر خود را بر اثر فوت، از دست می‌دهد.

وضعیت اجتماعی زنان مطلقه

بسیاری از مردم نگاهی ناایمن، پرمسأله و فرودستانه به زنان مطلقه دارند و این رویکرد، زنان مطلقه را در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی، بی‌احترامی‌ها، سوء‌استفاده‌ها و روابط خارج از هنجارهای اجتماعی قرار می‌دهد. بسیاری از زنان مطلقه نیز اگرچه طلاق را گونه‌ای از «رهایی» خوشایند می‌دانند، اما با دریافت فشارهاي اجتماعی و مشاهدۀ سوءرفتارها، احساس ناخوشایندي از وضعیت مطلقه بودن به‌دست می‌آورند. «آسیب‌های ‌اجتماعی»، «برچسب‌های‌ اجتماعی»، «طرد اجتماعی» و «اختلالات ‌روانی» از جمله دشواری‌هایی است که زنان پس ازطلاق با آن روبه‌رو می‌شوند.

الف. آسیب‌های ‌اجتماعی

در برخی خرده‌فرهنگ‌های ایرانی، همواره زنان، مقصر اصلی فروپاشی خانواده شمرده شده و همیشه ملامت‌های اطرافیان، متوجه زنان است. بدبینی و بی‌اعتمادی به رفتارهای معمولی زنان مطلقه، آنها را در معرض تبعیض اجتماعی قرار می‌دهد و انواع سوءظن در موقعیت‌های گوناگون اجتماعی، از سوی فرزندان، والدین، دوستان، نزدیکان، کارفرمایان در محیط‌های کاری، همکاران، همسایه‌ها و صاحبخانه‌ها ابراز می‌شود. همچنین زنان مطلقه به‌عنوان کالای دست‌دوم و طعمۀ در دسترس، برای مردان جامعه به‌شمار می‌آیند. از سوی دیگر، شکست در زندگی زناشویی و نداشتن سرپرست موجب همدلی‌های نامطلوب و ترحم‌آمیز و گاه طعنه و کنایۀ اطرافیان می‌شود و آسیب‌های اجتماعی را متوجه زنان مطلقه می‌کند.

ب. برچسب‌های اجتماعی

زنان مطلقه در جامعه معمولا با برچسب‌هایی مانند بی‌کفایت، شکست‌خورده، بی‌پناه، بی‌سرپرست، ولنگار و مطلقه، انگشت‌نما می‌شوند که روان آنها را مورد هجوم احساسات منفی غم و خشم شدید از خویش و جامعه قرار می‌دهد.

ج. طرداجتماعی

زنان مطلقه در پی تبعیض و دریافت برچسب‌های ناروا، از جامعه طرد می‎شوند و کسانی که در گذشته روابط صمیمانه‌ای با آنها داشتند، به‎دلیل ترس و احساس خطر از گمراه‌شدن مردان و پسران جوان خود، روابط خود را با آنها محدود می‌کنند. همچنین بسیاری از خانواده‌ها، طلاق را مایۀ آبرو‌ریزی دانسته و حاضر به پذیرش دوباره زن مطلقه در خانواده نیستند.

د. اختلالات روانی

بسیاری از زنان مطلقه در مواجهه با دشواری‌های پس از طلاق، انسجام روانی خود را از دست داده و گرفتار افسردگی، اضطراب، اندوه، انزوا و اختلالات روانی شده و سلامت خود را از دست داده و ظرفیت بازیابی شخصیت خود را از بین‎رفته می‎پندارند. احساس ضایع‌شدن عمر در زندگی مشترک، احساس ضرر مالی، احساس تنهایی، نگرانی از آیندۀ فرزندان، تعارض با خانواده، مشکلات مالی و اقتصادی و دشواری‌های ازدواج مجدد، از مسائلی است که روان زنان مطلقه را می‌آزارد.

ازدواج زنان مطلقه

ازدواج زنان مطلقه در جامعۀ ایرانی با مشکلات و چالش‌های بسیاری روبرو است؛ به همین دلیل، حدود 55% از زنان بعد از طلاق ازدواج نمی‌کنند. مردان مجرد و حتی مردان مطلقۀ ایران نیز علاقۀ کمتری به ازدواج با زنان مطلقه دارند و در نتیجه بیشتر آنها به تجرد قطعی و تنهایی سوق داده می‌شوند. صاحب‌نظران، راه برون‌رفت از چالش‌های ازدواج زنان مطلقه را تغییر ذهنیت و انگاره‌های شناختی ایرانیان دربارۀ زنان مطلقه و ارتقای مهارت‌های فردی و اجتماعی زنان مطلقه می‌دانند تا با رسمیت بخشیدن به حقوق انسانی مطلقه‌ها، زمینه‌های زندگی عادی برای آنان فراهم شود. از این منظر، ازدواج مجدد زنان مطلقه نیازمند توسعۀ ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی و تقویت عوامل ازدواج مجدد آنان است. تقویت ارزش‌های فردی و شخصیتی آنان، از عوامل اثرگذار بر گسترش ازدواج زنان مطلقه است. زدودن کلیشه‌های جنسیتی در مورد زنان مطلقه با ارجاع به مراکز مشاورۀ اجتماعی، برچسب‌زدايي از زنان مطلقه توسط دستگاه‌ها و سازمان‌هاي متولي فرهنگ عمومي و رسانه در چارچوب فيلم، سريال و قالب‌هاي هنري ديگر در راستاي افزايش سرمایۀ اجتماعي زنان مطلقه و افزايش ميزان اعتماد به ‌خود، استفاده از ظرفيت‌ سازمان‌هاي مدني براي حمايت‌هاي اجتماعي، كارآفريني ‌اجتماعي براي زنان مطلقه، شناخته‌شدن زنان ‌خانه‌دار به‌عنوان شاغل، براساس قانون حمایت اجتماعی از زنان خانه‌دار، از عوامل موثر بر ازدواج زنان مطلقه دانسته شده است.

شکستن تابوی ازدواج پسران با زنان مطلقه

تاکنون سامان‌دهی ازدواج زنان مطلقه در جامعۀ ایرانی با محوریت ازدواج به‌عنوان همسر دوم و یا همسر موقت، مورد توجه بوده است؛ اما کارشناسان، کارکرد اجتماعی این این راه‌‌حل را اندک دانسته و راه‌حل اساسی را شکستن تابوی ازدواج پسران مجرد با زنان مطلقه می‌دانند. بر اساس آمارهای موجود، زنان مطلقه، به‌دلیل بالا رفتن میزان مهارت و سازگاری، معمولا در ازدواج دوم بسیار موفق بوده‌اند.

محاسن ازدواج با زنان مطلقه

تجربۀ بیشتر از زندگی مشترک، فهم دقیق‌تر از مدیریت زندگی، برخورداری از مهارت‌های لازم مانند مهرورزی، سازگاری، دوری از مجادلات و مدیریت مناسب چالش‌های زندگی مشترک، از ویژگی‌های زنان مطلقه است. همچنین بهره‌مندی این زنان از برخی تسهیلات زندگی و ازدواج کم‌هزینه و آسان نیز می‌تواند مردان بیشتری را به ازدواج با زنان مطلقه ترغیب کند. امروزه ازدواج پسران مجرد با زنان مطلقه و بزرگ‌تر از خود، حتی با داشتن فرزند نیز در ایران رایج‌ شده است.

انتخاب‌ها در ازدواج زنان مطلقه

همسرگزینی زنان مطلقه به‌دلیل شکست در ازدواج اول، دارای اهمیت مضاعف شناخته شده و برهمین اساس توصیه شده است که آنان با هم‌سنخ‌ترین افراد به خود ازدواج کنند. رعایت کفویت در سن و سال، وضعیت اجتماعی، تشابهات فردی و اخلاقی از مواردی است که بر رعایت آنها از سوی زنان مطلقه، تأکید شده است. ازدواج زنان مطلقه با مردان جوان‌تر ازخود و مردان شکاکی که اصرار دارند از زندگی گذشتۀ همسرشان بدانند و نسبت به این مسأله سوءظن دارند، آزاردهنده دانسته شده است.

منابع

• «پنجاه‌وپنج درصد از زنان مطلقه ازدواج نمی‌کنند»، وب‌سایت فرارو، تاریخ درج مطلب: 2 خرداد 1401ش.
• «تابوی ازدواج پسران با زنان مطلقه باید شکسته بشود/ بازی‌های آماری منجر به بحران‌سازی شده»، خبرگزاری ‌فارس، تاریخ درج مطلب: 6 آذر 1389ش.
• «چرا ازدواج پسران مجرد با زنان مطلقه رایج شده؟»، سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 2 آذر 1402ش.
• حسنی، رضا و دیگران، «پیامدهاي طلاق براي زنان‌ مطلقۀ شهر مشهد (یک پژوهش کیفی)»، مطالعات علوم اجتماعی ایران، سال 10، شماره 42، پاییز 1392ش.
• «زنان؛ بدون برچسب/ پیش‌نویس حذف واژۀ طلاق از شناسنامه زنان مطلقه تهیه شد»، وقایع استان: روزنامۀ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی صبح استان مرکزی، تاریخ درج مطلب: 18 مرداد 1396ش
• «طلاق در قانون مدنی»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 17 دی 1401ش.
• قنبری‌ برزیان، علی و دیگران، «مطالعۀ‌جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش زنان مطلقه به ازدواج مجدد (مطالعۀ موردی شهر اصفهان)، جامعه‌شناسی‌کابردی، سال 34، شمارۀ پیاپی 89، شمارۀ 1، بهار1402ش.
• «نکاتی در مورد مسائل پس از جدایی»، وبلاک نگاه نو، تاریخ درج مطلب: 5 آذر 1402ش.