صومعه‌سرا

صومعه‌سرا؛ شهری تفریحی - گردشگری در غرب استان گیلان.

صومعه‌سرا، شهری در 25 کیلومتری رشت و در غرب استان گیلان است. این شهر تاریخی با بقعه‌ها و زیارتگاه‌های متعدد یکی از مقاصد گردشگری مذهبی در گیلان به‌شمار می‌رود. صومعه‌سرا دارای اقلیم مرطوب بوده که بهار و پاییز بسیار خنکی دارد. این شهر خوش‌آب‌وهوا دارای تنوع پوشش‌گیاهی و جانوری است. صومعه‌سرا به‌دلیل داشتن تالاب‌های متعدد، زیستگاه پرندگان مهاجری مانند غاز و سلکه است. اقتصاد اهالی این منطقه بر پایۀ کشاورزی و فروش صنایع‌دستی استوار است.

جمعیت‌شناسی

براساس سرشماری سال 1395ش جمعیت شهرستان صومعه‌سرا برابر با 127757 نفر ‌بوده است. قوم گیلک و تالش از ساکنان اصلی این شهرستان هستند. مردم شهرستان صومعه‌سرا اغلب به زبان گیلکی صحبت می‌کنند. برخی دیگر از ساکنین این منطقه که در ارتفاعات «تنیان» در بخش میرزا‌کوچک جنگلی و روستاهای «چکوو»، «لارسر» و «طالش» زندگی می‌کنند، به زبان تالشی سخن می‌گویند. در گذر زمان تعدادی کرد و برخی اقوام آذری‌زبان مهاجر نیز به این مجموعه اضافه شده‌اند.

جغرافیا

1. موقعیت جغرافیایی: شهرستان صومعه‌سرا در غرب استان گیلان و در ۲۵ کیلومتری غرب شهرستان رشت قرار دارد. این شهرستان از سمت جنوب به فومن، از شرق به رشت و از غرب به شهرستان ماسال محدود می‌شود. صومعه‌سرا با مساحتی حدود 9/572 کیلومتر مربع دارای 3 بخش، 7 دهستان و 151 آبادی است.
2. آب‌و‌هوا: شهرستان صومعه‌سرا به‌دلیل استقرار در جنوب تالاب انزلی و ناحیۀ جلگه‌ای استان گیلان همواره از رطوبت بالایی برخوردار است. میزان بارندگی در این شهر، بیش از هزار میلی‌متر در سال است. همچنین صومعه‌سرا دارای زمستان‌های بسیار سردی است و اواخر آذر تا بهمن‌، دما به پایین‌ترین حد خود می‌رسد.
3. پوشش‌گیاهی: شرایط توپوگرافی و جغرافیایی صومعه‌سرا سبب تنوع پوشش جنگلي و گونه‌هاي درختي شده است. اراضي جنگلي و باغي از قسمت‌هاي كوهپايه‌اي این منطقه شروع شده و شامل انواع درختان جنگلي راش، توسكا، افرا، نمدار، ممرز، سپيدار، اوجا، خرمالو، ارس، زربين، گردو و انجير است. دشت‌های این منطقه بیشتر پوشیده از گیاهان مرتعی مانند مارجنگ، پونه، پیرگیاه، شبدر، هویچ وحشی، شاه پسند و گزنه است.
4. حیات‌وحش: تالاب‌های این شهر زیستگاه پرندگان مهاجری از جمله سلکه است. همچنین بخش دیگری از اين منطقه به‌صورت چمنزار و مرتع بوده و زيستگاه انواع غاز است.
5. منابع آبی: منابع آبی شهرستان صومعه‌سرا از بارش‌هاي منطقه، شريان رودها، آب‌هاي زير‌زميني و بخشي از آب كانال آبرسان فومنات كه قسمتي از آب سفيدرود را از طريق سد تاريك به غرب گيلان منتقل مي‌كند تأمین می‌شود. همچنین در اطراف شهرستان صومعه‌سرا رودخانه‌های متعددی مانند ماسوله رودخان، خالكائي، پلنگ‌رود، زغه رودبار، گاز روبار، شاخزر، مرغك، پسيخان و آبگير سياه درويشان در جریان است.
6. رشته‌کوه‌ها: از جمله کوه‌های سرسبزی که اطراف صومعه‌سرا را احاطه کرده می‌توان به «پلنگ‌دره»، «سیاه‌کوه» و «سفید‌لنگان» اشاره کرد.
7. خطرات طبیعی: در این منطقه گاهی شدیدترین بادهای گرم تابستانی می‌وزد که سبب خشک‌شدن رطوبت منطقه، خسارت و گاهی آتش‌سوزی در شهر و روستاها یا جنگل‌ها می‌شود.

اقتصاد

اقتصاد مردم صومعه‌سرا بیشتر مبتنی بر کاشت برنج، چای و توتون است. همچنین صومعه‌سرا به دلیل شرایط آب و هوایی، موقعیت جغرافیایی و جاذبه‌های گردشگری به‌عنوان یک مقصد گردشگری شرایط مناسبی را برای توسعه در صنعت توریسم و رشد اقتصادی این منطقه دارد.

فرهنگ و هنر

1. آداب‌و‌رسوم: از جمله رسوم رایج در بین اهالی صومعه‌سرا، «لافند بازی» است که بیشتر در جشن‌های عروسی، عید نوروز یا در بازارهای هفتگی اجرا می‌شود. همچنین مراسم «کشتی گیله‌مردی» که ریشه در تاریخ دارد و یادگار قدرت و دلاوری مردم این خطه ‌است نیز در میان اهالی صومعه‌سرا رایج است. یکی دیگر از رسوم رایج در میان ساکنان صومعه‌سرا مراسم «نوروز‌خوانی» است که از رسوم آخر هر سال و نماد ورود بهار است. «عروس گوله» نیز از مراسم رایج قبل از حلول سال نو در میان اهالی این منطقه است. مردم شهرستان صومعه‌سرا آداب‌و‌رسوم ویژه برای سوگواری امام حسین دارند. معمولاً مردم در روزهای نهم و دهم محرم به زادگاه خود آمده و در جمع بستگان در مراسم عزاداری شرکت می‌کنند. همچنین مراسم سوم سیدالشهداء هر سال در طاهر گوراب با شکوه خاصی برگزار می‌شود.
2. اماکن مذهبی: در شهرستان صومعه‌سرا چندین بقعۀ متبرکه به ثبت رسیده که همه ساله میعادگاه عاشقان اهـل بیت و خانـدان عصمت و طهارت است. از جمله اماکن مذهبی که در شهر صومعه‌سرا وجود دارد شامل بقعه «سید جعفر‌آقا»، «سید‌نساء»، «سید شاه‌الدین»، «سید زکـی» در روستای مناره بازار، بقعه«آقا مهـدی آقا»، «سیـد ابراهیـم»، «سید محمد‌جان» و بقعه «سید مولا‌جان» در ضیابر است.
3. غذاهای محلی: از جمله غذاهای خوشمزه و سنتی صومعه‌سرا خوشکو واویج، چغرتمه، خولی، کباب‌ترش، باقلاقاتوق، پامادورقاتق، پلا‌کباب، ترش‌تره و غیره است. سیر ترشی، زیتون پرورده و ترشی نیز که از محصولات سنتی این منطقه است در کنار غذا گذاشته می‌شود.
4. صنایع‌دستی و سوغات: از جمله صنایع‌دستی شهر صومعه‌سرا لوازم چوبی، تابلوهای نقاشی و مینیاتوری، انواع وسایل حصیری، دست‌بافته‌های پشمی و فرش‌‌های دست‌باف است که به‌عنوان سوغاتی صومعه‌سرا نیز شناخته می‌شوند. از دیگر سوغاتی‌های شهر صومعه‌سرا، برنج درجه یک شمالی، چای، حلوای ضیابر، نیشکر، انواع مرباها و ترشیجات شمالی، زیتون و رب‌انار است.

جاذبه‌های گردشگری

1. مناطق دیدنی: صومعه‌سرا دارای تالاب‌های «سیاه کشیم»، «نرگستان»، «هند‌خاله» و «سیاه درویشان» است که به‌‌عنوان جاذبه‌های اکوتوریستی صومعه‌سرا به‌شمار می‌روند. در تالاب سیاه درویشان، جانوران و پرندگانی مانند لک‌لک، انواع آبزیان، فیلوش و خوتکای زندگی می‌کنند. در برخی از این تالاب‌های زیبا امکان قایق‌سواری هم وجود دارد. روستاهای صومعه‌سرا نیز از جاهای دیدنی این شهر به‌شمار می‌روند؛ مانند روستای تاریخی «گسکر» با قدمتی۱۲۰۰ ساله و روستای «کسما» که مقر اصلی نهضت جنگل بوده است. این روستای سرسبز علاوه بر طبیعت زیبا، چندین بقعه و حمام تاریخی نیز دارد که از سالیان دور به یادگار مانده‌اند. همچنین «مناره آجری در مناره‌بازار گسکر»، «خشت پل بزرگ و کوچک» و «حمام قدیمی کسماء» از دیگر جاذبه‌های گردشگری صومعه‌سرا است.
2. امکانات رفاهی: از جمله امکانات اقامتی شهر صومعه‌سرا سوئیت، خانه روستایی، کلبه چوبی و ویلاهای لوکس و استخردار برای اجاره است.
3. مسیر دسترسی: برای سفر به شهر صومعه‌سرا لازم است در استان گیلان به شهر رشت رفته، سپس با طی‌کردن 25 کیلومتر مسافت به شهرستان صومعه سرا رسید.

منابع

• حسینی‌مهر، سیده صدیقه و عبداله‌زاده چمنی، آمنه، «بازشناسي زمينه‌هاي اکوتوريسم (نمونه مطالعاتي: شهرستان صومعه‌سرا - گيلان)»، شماره 82، 1390ش.
• «راهنمای سفر به صومعه سرا در گیلان»، وب‌سایت الی گشت، تاریخ بازدید: 31 شهریور 1401ش.
• «صومعه سرا کجاست؟ گشتی در قلب گیلان!»، وب‌سایت اتاقک، تاریخ بازدید: 17 شهریور 1401ش.
• فلاح‌تبار، نصراله و همکاران، «تحلیل عوامل کلیدی تأثیرگذار بر توسعه پایدار گردشگری (مطالعه موردی: شهرستان صومعه‌سرا)»، جغرافیایی فضای گردشگری، شماره 32، 1398ش.
• «معرفی شهرستان صومعه سرا»، وب‌سایت صومعه‌سرا، تاریخ بازدید: 31 شهریور 1401ش.
• «معرفی و اطلاعات کامل شهر صومعه‌سرا»، وب‌سایت چهار گوشۀ ایران زیبا، تاریخ بازدید 17 شهریور 1401ش.