واقعه غدیر
واقعۀ غدیر؛ اعلام نصب علی بن ابی‌طالب در جایگاه ولایت و امامت توسط حضرت محمد.
واقعۀ غَدیر رویدادی است که در آن، پیامبر اکرم پس از سفر حج، مسلمانان را در محلی به نام غدیر خم متوقف کرد و در اجتماع آنها، ولایت علی بن ابی‌طالب بر مسلمانان و نصب او را به‌عنوان جانشین خود از سوی خدا، اعلام کرد.
مفهوم‌شناسی
غدیر در لغت به‌معنای جایی است که آب باران در آن جمع می‌شود.[۱] خُم نیز مکانی میان مکه و مدینه است. واقعۀ غدیر به رویدادی اشاره دارد که در روز هجدهم ماه ذی‌الحجه از سال دهم هجرت (حجة الوداع)، حضرت محمد در مکانی به نام غدیر خم، علی را به‌عنوان جانشین بعد از خود، به مسلمانان معرفی کرد.[۲]
شرح واقعۀ غدیر
پیامبر خدا در سال دهم هجری هنگام بازگشت از آخرین سفر حج، بر اساس دستور خدا در آیۀ تبلیغ،[۳] در مکانی به‌نام «غدیر خُم» و در میان جمعیت انبوه و چند هزار نفری مسلمانان از تمام قبایل عرب، علی را به‌عنوان جانشین خود معرفی کرد.[۴] در آیۀ تبلیغ، خداوند به پیامبر دستور می‌دهد تا پیام را به مردم ابلاغ کند و اگر پیام را به مردم نرساند، رسالت پیامبری خود را انجام نداده است. پیامبر پس از خواندن خطبه‌ای طولانی بر فراز بلندی، دست علی را گرفت و تا آن‌جا بالا برد که سپیدی زیر بغل هر دو نمایان شد و مردم علی را به‌خوبی می‌دیدند. پیامبر در این حالت، با صدای رسا گفت: «مَن کُنتُ مَولاهُ، فَعَلِیٌ مَولاه». بر این اساس، پیامبر خدا ولایت علی را به همگان اعلام کرد.[۵] پس از ایراد خطبه، مردم و بزرگان، همگی به علی تبریک گفته و با او بیعت کردند.[۶] بر اساس دیدگاه شیعیان، در پی واقعۀ غدیر، آیۀ اکمال[۷] نازل شده و کامل شدن دین را بشارت داده است.[۸]
آیات واقعۀ غدیر
آیاتی که در روز عید غدیر نازل شده عبارت است از:
- آیۀ تبلیغ (آیۀ 67 سورۀ مائده)
- آیۀ اکمال (بخشی از آیۀ سوم سورۀ مائده)
خطبۀ غدیر
پیامبر خدا به‌مناسبت اعلام ولایت علی بن ابی‌طالب، خطبه‌ای طولانی ایراد کرد که در اصطلاح مورخان مسلمان و در فرهنگ شیعیان به خطبۀ غدیریه، شناخته می‌شود. پیامبر در این خطبه، فشرده‌ای از معارف توحیدی، آموزه‌های قرآنی و اهداف رسالت خود را بازگو کرده و از نزدیک شدن زمان رحلت خود، خبر داد. او، ضمن اقرار گرفتن از مردم که پیامبر از خودِ آنها شایسته‌تر در مدیریت امور مربوط به آنها است و مولای همه محسوب می‌شود، فضایل امام علی و سوابق ایمان، هجرت و جهاد او را یادآور شد. او سپس اعلام کرد که امامتِ علی از سوی خدا بوده و علی، افضل از همگان است. پیامبر در این خطبه، علی بن ابوطالب را با صفاتی چون برادر، وصیّ، وارث علم، خلیفۀ امّت، مفسّر کتاب خدا، پیشوای هدایتگر و ناصر دین خدا ستوده است.[۹]
بیعت مردان در روز غدیر
برای رسمیت بخشیدن به جانشینیِ حضرت علی، به دستور پیامبر خدا دو خیمه برپا کردند و مردم دسته‌دسته ابتدا در خیمۀ پیامبر و بعد در خیمۀ امام علی وارد شده، بیعت کرده و به آنها تبریک و تهنیت می‌گفتند. نقل شده است که این مراسم، سه روز ادامه یافت تا همگان در آن شرکت کردند.[۱۰]
بیعت زنان در روز غدیر
در روز غدیر، پیامبر دستور داد تا زنان هم با امام علی، بیعت کنند. برای این منظور، ظرف آبی آورده و پرده‌ای بر روی ظرف آویزان کردند. علی در یک سوی پرده، دست خود را در آب قرار داد و در سوی دیگر زنان با قرار دادن دستِ خود در آب، با او بیعت کردند. همسران پیامبر و دختر او و حضرت فاطمه نیز، در این روز با امام علی بیعت کردند.[۱۱]
فضیلت و اعمال روز غدیر
در فرهنگ شیعیان، این روز از جایگاه و عظمت خاصی برخوردار بوده و برای آن به‌عنوان روز عید، اعمال و مناسک ویژه‌ای توصیه شده است. غسل، روزه، تهنیت گفتن به مؤمنان، دید و بازدید، معطر بودن، پوشیدن لباس نو، هدیه دادن، زیارت امام علی، طعام دادن، ذکر صلوات، صدقه دادن، کمک به مؤمنان و رفع حاجت آنها، از اعمالی است که در عید غدیر، سفارش شده است.[۱۲]
پانویس
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه غدیر.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه عید غدیر.
- ↑ سوره مائده، آیه 67.
- ↑ امینی، داستان غدیر خم، 1429 ق، ج1، ص14.
- ↑ امینی، داستان غدیر خم، 1429 ق، ج1، ص18.
- ↑ حائری، واقعه غدیر، 1393ش، ج1، ص38.
- ↑ سوره مائده، آیه 3.
- ↑ انصاری، غدیر در قرآن، قرآن در غدیر، 1387ش، ج3، ص15.
- ↑ محدثی، فرهنگ غدیر، 1386 ش، ج1، ص246.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج21، ص387؛ ج28، ص90؛ ج37، ص166-127؛ به نقل از: انصاری، اسرار غدیر، 1427ق، ص56.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج21، ص388، به نقل از: انصاری، اسرار غدیر، 1427ق، ص57.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ص457-461.
منابع
- قرآن.
- امینی، عبدالحسین، داستان غدیر خم، به تحقیق محمدحسن شفیعی، قم مقدّسه، میراث نبوّت، 1431ق.
- انصاری، محمدباقر، اسرار غدیر، تهران، تک، 1427ق.
- انصاری، محمدباقر، غدیر در قرآن، قرآن در غدیر، قم، دلیل ما، 1387ش.
- حائری، ایوب، واقعه غدیر، به تحقیق حسینعلی عربی، قم، مجمع جهانی اهل بیت، 1393ش.
- حسینی میلانی، علی، آیات غدیر، قم-تهران، الحقائق، 1391ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 11 دی 1401ش.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی، در وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 11 دی 1401ش.
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، تهران، قلیانی، چاپ 9، 1379ش.
- محدّثی، جواد، فرهنگ غدیر، قم، معروف، 1386ش.