ولنگاری

ولنگاری؛ بی‌تفاوتی نسبت به ارزش‌های دینی و فرهنگی جامعه.

ولنگاری، از پدیده‌های فرهنگی بیگانه است که در سال‌های اخیر، با هدف اثرگذاری بر سبک زندگی ایرانیان ترویج می‌شود. خاستگاه ولنگاری، فرهنگ غرب و مکتب‌های فکری آن مانند اومانیسم و لیبرالیسم است که با تلقی ویژه از انسان، خانواده، آزادی و جایگاه آن، به ترویج لذت‌جویی، شهوت‌رانی، آزادی در هم‌جنسگرایی، هنجارشکنی و بی‌قیدی نسبت به ارزش‌های فرهنگ اسلامی و ایرانی می‌پردازد و فرهنگ برهنگی از مظاهر آشکار آن است.

مفهوم‌شناسی

ولنگاری در لغت «سهل‌انگاری» و «بی‌قیدی» معنی شده و در اصطلاح، شکستن حدود اجتماعی، عرفی یا قانونی هر جامعه است. معادل دینی ولنگاری، «اِباحی‌گری» است که به‌معنای پای‌بند نبودن به ارزش‌های دینی و بی‌تفاوتی به آموزه‌های اسلام‌ است. پدیدۀ ولنگاری در مطالعات فرهنگی به‌معنای بی‌بندوباری و آشفتگی در مجموعۀ منسجم فرهنگ است که موجب دگرگونی ارزش‌ها، سنت‌ها و باورهای اجتماعی می‌شود. با توجه به گستردگی معنای فرهنگ، ولنگاری نیز در تمام عناصر سبک زندگی، قابلیت تحقق می‌یابد. همچنین ولنگاری در ارتباط با منظومه‌ای از مفاهیم جدید مانند «تهاجم فرهنگی»، «شبیخون فرهنگی»، «هجمۀ فرهنگی»، «ناتوی فرهنگی»، «آندلسی کردن»، «جنگ نرم» و «تهدید نرم» معنا پیدا می‌کند و در ابعاد مختلف مانند ولنگاری اعتقادی، ولنگاری فرهنگی، ولنگاری سیاسی، ولنگاری اخلاقی و ولنگاری اقتصادی، مورد توجه قرار می‌گیرد. از میان آنها، «ولنگاری فرهنگی» به‎‌دلیل اثرگذاری بر ذهن، شناخت و رفتار عمومی جامعه، از اهمیت بیشتری برخوردار است.

خاستگاه

برخی پژوهشگران، خاستگاه ولنگاری امروزی را مکتب‌های اومانیسم و لیبرالیسم در فرهنگ غربی دانسته‌اند که هدف آنها حذف خدامحوری و ارزش‌های دینی در جامعه و جای‌گزینی انسان‌محوری، آزادی مطلق و دنیاگرایی است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 1357ش و آشکار شدن رویکرد تمدنی آن، تقابل فرهنگ و تمدن غربی با آرمان‌های تمدن‌ساز ایرانیان نیز افزایش یافت. برخی پژوهشگران، ترویج ولنگاری در ایران را سازوکار تقابل فرهنگ غربی با فرهنگ اسلامی ـ ایرانی دانسته و آن را مصداقی از جنگ نرم و شناختی، می‌دانند که می‌تواند به یک شبیخون فرهنگی بینجامد.

ابعاد و مصادیق ولنگاری

کارشناسان امور فرهنگی، ابعاد و برخی از مصادیق ولنگاری در جامعۀ دینی را موارد زیر دانسته‌اند:

1. لذت‌جویی مفرط، شهوت‌رانی، مدگرایی، مصرف‌گرایی، اشرافی‌گری به‌جای کار و تلاش و همت بلند؛
2. بی‌اعتنایی به واجبات و مناسک دینی مانند نماز، روزه، خمس و زکات؛
3. آویختن قطعات طلا به گردن و دست‌ها یا استفاده از ساعت و انگشتر طلا توسط مردان؛
4. گوش‌دادن به موسیقی‌های مطرب و زننده؛
5. استفاده از مشروبات الکلی به‌ویژه در مجالس لهو و لعب، عروسی‌ها و پارتی‌های شبانه؛
6. اختلاط زنان و مردان در مجالس عروسی و میهمانی و پوشش نامناسب زنان در برابر نامحرم؛
7. رقص‌های مشترک و دسته‌جمعی مردان و زنان در مهمانی‌ها و پارتی‌ها؛
8. رعایت‌نکردن پوشش شرعی زنان در جمع‌های فامیلی و محیط‌های اجتماعی با آشکار کردن بخشی از بدن، موی سر، دست و پاها و استفاده از لباس‌های تنگ و بدن‌نما؛
9. ظاهر شدن در سطح جامعه با آرایش شدید و برای جلب توجه؛
10. هنجار‌شکنی و نادیده‌گرفتن حریم‌های عمومی؛
11. روابط آزاد جنسی، همباشی و همجنس‌گرایی؛
12. سقط عمدی جنین.

اهداف ولنگاری

1. تضعیف یا تغییر باورها و ارزش‌های اجتماعی و جایگزینی فرهنگ و سبک زندگی بیگانه؛
2. سست‌شدن روح استقلال ملی، تضعیف زبان فارسی و خٌلق‌وخوی ایرانی؛
3. ترویج اصالت لذت در جامعه و سهل‌انگاری نسبت به ارزش‌های دینی؛
4. افزایش احساس حقارت ملی به‌جای عزت و اعتماد به‌نفس ملی؛
5. شبهه‌افکنی و تهی‌شدن جامعه از هنجارها و الگوهای رفتار سازگار با فرهنگ بومی؛
6. نابودی هویت ملی و مذهبی جامعه؛
7. توقف یا کندی روند شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی و بیداری اجتماعی ناشی از آن؛
8. تمرکززدایی از ذهن جوانان جامعه نسبت به راه‌کارهای پیشرفت و توسعۀ صنعتی و فنی؛
9. ایجاد جو انفعال و عدم حساسیت نسبت به تهاجم نظامی و سیاسی؛
10. وابستگی اقصادی مسلمانان به نظام سرمایه‌داری.

ابزارهای ترویج ولنگاری

امروزه تلویزیون‌ها، فضای مجازی و سایت‌های اینترنتی، در ترویج ولنگاری نقش‌آفرین هستند. شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای با زبان فارسی به ترویج لذت‌جویی، مصرف‌گرایی، تنوع‌طلبی، آزادی مطلق و پوچ‌گرایی می‌پردازند و از مسائلی مانند خیانت به همسر، فرزند نامشروع، تجاوز و آزار جنسی، دوستی با جنس مخالف، بارداری قبل از ازدواج، رابطه‌های جنسی قبل از ازدواج و سقط جنین، قبح‌زدایی می‌کنند. این رویکرد از طریق کتاب، نشریه، تبلیغات، شایعه‌پراکنی و تحریف واقعیات در جامعه نیز پیگیری می‌شود.

پیامدهای ولنگاری

پژوهشگران و کارشناسان در بررسی ولنگاری، به پیامدهای زیر توجه کرده‌اند:

بی‌غیرتی؛ انحطاط اخلاقی؛ فروپاشی خانواده‌ها؛ افزایش آمار طلاق؛ گسترش آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد؛ گسترش سبک زندگی بیگانه و ناسازگار با فرهنگ بومی؛ وابستگی فکری و فرهنگی؛ مسئولیت‌گریزی خانوادگی و اجتماعی؛ سقوط ارزش‌های اجتماعی؛ گسترش هنجارشکنی در محیط‌های ورزشی، فرهنگی و هنری؛ گسترش فساد مالی؛ تبعیض و شکاف طبقاتی؛ کسب ثروت از طریق فریب و ایجاد روابط به‌جای ضابطه‌ها و قانون؛ گسترش رذائل اخلاقی مانند دروغ، تهمت، بدرفتاری و بدزبانی؛ تضعیف سرمایه اجتماعی؛ رواج پوشش ناسازگار با عفت، وقار و سنت‌های اجتماعی و دینی.

راه‌های پیشگیری و مقابله

کارشناسان به متولیان فرهنگی کشور مانند وزارت ارشاد، صداوسیما و آموزش و پرورش، راه‌کارهای زیر را برای مقابله با گسترش ولنگاری در جامعه پیشنهاد کرده‌اند:

1. حمایت از مراکز تولید و نشر محتوای سازگار با سبک زندگی اسلامی و ایرانی؛
2. آگاه‌سازی خانواده‌ها نسبت به راه‌های و ابزارهای نفوذ فرهنگ بیگانه؛
3. افزایش فعالیت روحانیان با استفاده از ابزار سنتی وعظ، خطابه و منبر؛
4. برخورد قاطع و فوری با هنجارشکنان؛
5. سامان‌دهی مراکز تولید و نشر محتوا؛
6. توجه ویژه به بنیان خانواده به‌خصوص جایگاه والای زن و مادر و ترویج فرهنگ ازدواج آسان؛
7. آموزش بهینۀ ارزش‌های دینی و اجتماعی به کودکان، نوجوانان و جوانان؛
8. توجه ویژه به مسجد، قرآن و نماز؛
9. معرفی الگوها، ارزش‌ها و سنت‌های اصیل اسلامی و ملی با زبان هنر در سینما و صداوسیما؛
10. انتخاب و معرفی چهره‌های ماندگار ارزشی و فرهنگی.

ولنگاری و آزادی

کارشناسان معتقدند که ولنگاری با تلقی نادرست از مفهوم «آزادی» رابطۀ تنگاتنگی دارد؛ بسیاری از رسانه‌های مخالف، ولنگاری را در ارتباط با حق آزادی انسان مطرح می‌کنند و با استناد به اعلامیۀ حقوق بشر می‌کوشند تا ارزش‌های دینی و هنجاری فرهنگی مانند نحوۀ پوشش زنان، سنت‌های دینی ازدواج و روابط زن و مرد را نوعی محدودیت و مخل آزادی‌های طبیعی و فردی انسان قلمداد کنند؛ اما صاحب‌نظران، آزادی مطلق را افسانه‌ای می‌دانند که در فرهنگ غربی نیز تحقق نیافته است. از طرف دیگر، مفهوم آزادی در بستر فرهنگی کشورهای غربی تا قرن بیستم، معنای متفاوتی داشته و بیشتر به‌منظور مقابله با محدویت‌های صنفی در حوزۀ اقتصاد و رشد سرمایه‌داری مطرح شده است، اما این مفهوم در ایران معنای ولنگاری و آزادی جنسی پیدا کرده و برهنگی و بی‌قیدی در روابط زن و مرد را می‌طلبد.

منابع

• اسدی، میلاد و حسینی، سیدمعصوم، «بررسی علل تأثیرپذیری فرهنگ جامعه اسلامی از اباحه‌گری و راه‌های مقابله با آن»، مجلۀ رهیافت فرهنگ دینی، دورۀ 2، شمارۀ 6، 1398ش.
• «برگزاری نمایشگاه جاهلیت مدرن در گیلان»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 28 تیر 1393ش.
• «بیانات در دیدار مداحان اهل‌بیت»، وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 17 اسفند 1396ش.
• پوراحمد خمینی، محسن، «ولنگاری فرهنگی؛ فرهنگ ولنگار»، وب‌سایت روزنامۀ صبح نو، تاریخ درج مطلب: شنبه، ۱۲ تیر ۱۳۹۵ش.
• «تنافی حجاب با حق آزادی زن!»، وب‌سایت آیین رحمت، تاریخ بازدید: 22 خرداد 1402ش.
• حاج‌کرمی، پریسا، «مفهوم لیبرالیسم و خانواده‌زدایی»، وب‌سایت عطانا، تاریخ درج مطلب: ۱۱ خرداد ۱۴۰۱ش.
• خطیبی، محمد، فرهنگ شیعه، قم، زمزم هدایت، 1386ش.
• دهخدا، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 22 خرداد 1402ش.
• زرشناس، شهریار، «ولنگاری فرهنگی جامعه، سیاست، اقتصاد، علم و دانش را هدف گرفته است»، وب‌سایت شیرازه، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مرداد ۱۳۹۵ش.
• «فضای مجازی، تهدید یا فرصت؟|۱۰ آسیب اخلاقی ولنگاری فضای مجازی/ عدم مدیریت فضای مجازی چه تبعاتی بر کودکان دارد؟»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۰۸ فروردين ۱۴۰۰ش.
• کاظمی، غلی‌اصغر، بحران جامعۀ مدرن، تهران، فرهنگ اسلامی، 1377ش.
• «لاابالی‌گری فرهنگی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 22 خرداد 1402ش.
• ملایی، مصطفی، «ولنگاری فرهنگی و پیامدهای مخرب آن در جامعه»، وب‌سایت تابناک، تاریخ ۲۸ خرداد ۱۳۹۵ش.
• نامور، علی، «مطهری و ارزش شناخت آزادی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 22 خرداد 1402ش.
• نصیری، علی، کاستی‌ها و بایستگی‌ها، تهران، سازمان روحانیت، 1374ش.
• «واکنش وزیر اسبق ارشاد به نفوذ و ولنگاری در حوزه فرهنگ و هنر»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آذر ۱۴۰۱ش.