ویکی‌زندگی:Featured articles/2024/05
جشن سده، بزرگترین عید اجتماعی ایرانیان باستان. جشن سده، از مهم‌ترین مناسبت‌های ایرانیان باستان است که هنوز هم در برخی مناطق ایران گرامی داشته می‌شود. این جشن که در شب دهم بهمن ماه برگزار می‌شود، از مجموعه جشن‌های ایرانی بر پایۀ آتش است. ایرانیان، همواره آتش را پاک‌کنندۀ پلیدی‌ها و ابزاری برای دوری از شیاطین می‌دانستند. هرچند، سده جشنی ایرانی است، اما امروزه در کشورهای هند، افغانستان و تاجیکستان نیز که روزگاری داخل مرزهای ایران بودند، این آیین برگزار می‌شود که گواهی بر پهناور بودن مرزهای ایران فرهنگی است. جشن سده، در سال 1391ش در فهرست میراث معنوی ایرانیان و در 1398ش، در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ایران در یونسکو به ثبت رسیده و جهانی شده است. جشن سده، جشنی ملی و باستانی ایرانیان بوده که از دیرباز تا دورۀ سلجوقیان در روز دهم بهمن ماه، همراه با آتش‌افروزی و پایکوبی بر گِرد آن برگزار می‌شده است. این جشن که از قدمتی پنج هزار ساله برخودار بوده و نسبت به نوروز نیز قدیمی‌تر است، هنوز هم میان پیروان دین زرتشت در استان کرمان، محبوب بوده و هرساله اجرایی می‌شود. برخی از مورخان، همچون بیرونی و بیهقی، معتقدند که این جشن، در دوران اسلامی نیز تا پایان دورۀ خوارزمشاهیان و پیش از حملۀ مغول دوام آورده و تمامی سلاطین و مردم عادی آن را گرامی می‌داشته‌اند. پس از ورود اسلام به ایران، این جشن در بارگاه خلفای عباسی نیز به‌صورتی باشکوه برگزار می‌شده است. ایرانیان مسلمان، با پالایش و تغییر ماهیت برخی از نمادهای به‌کار رفته در جشن‌های باستانی، آنها را در دوران پس از اسلام نیز اجرایی می‌کرده‌اند؛ زیرا نفس بسیاری از جشن‌های باستانی ایرانیان، شکرگزاری از خداوند بوده که همراه با نیایش و شادمانی برگزار می‌شده است.
دیگر مقالات منتخب: رژیم کودک‌کش – زن در فرهنگ ترکمنی – مسیح علی‌نژاد