دوستی با جنس مخالف
دوستی با جنس مخالف؛ ارتباط عاطفی زن و مرد خارج از چارچوب زناشویی.
گرایش به جنس مخالف به‌عنوان یک نیاز غریزی، در دورۀ بلوغ و نوجوانی، انسان را آمادۀ ازدواج می‌سازد. این گرایش غریزی اگر در چارچوب عقل و شرع، پاسخ درخور نیابد و فراتر از آن به‌کار گرفته شود، به آسیبهای فردی و اجتماعی بسیاری می‌انجامد.
مفهوم‌شناسی
دوستی با جنس مخالف، نوعی رابطۀ عاطفی و همراه با ابراز احساسات، اما با نگاه جنسیتی غیر مشروع به یکدیگر است.[۱] این رابطه معمولا به‌صورت پنهانى و از طريق ديدارهاى مخفيانه است.[۲]
تاریخچه
در فرهنگ اسلامی و نیز سنت قدیمی خانوادۀ ایرانی، دوستی‌های خارج از شرع و عرف، میان دختر و پسر پذیرفتنی نیست. در همین چارچوب، تا اواخر دورۀ قاجار، حریم زن و مرد در سبک زندگی مردم رعایت می‌شد و حتی کوبۀ در، برای زنان و مردان متفاوت بود؛[۳] اما از دوران سلطنت پهلوی و با نفوذ فرهنگ غربی و دگرگونی سبک زندگی از طریق سینما و برگزاری انواع اجتماعات مختلط، روابط خارج از چارچوب‌های فرهنگ ایرانی، میان دختر و پسر آسان‌تر شده و انواع دوستی با جنس مخالف افزایش یافت.[۴]
عوامل
عوامل فردی و اجتماعی مختلفی بر دوستی با جنس مخالف و گسترش آن اثرگذار است:
1- مکان‌‌های تسهیل‌کننده و تقویت‌کننده؛
یکی از تغییرات مهم در سبک زندگی، ارتباط آسان‌تر دختران و پسران با یکدیگر در مکان‌هایی مانند دانشگاه، سینما، فرهنگ‌سرا، پارک و کافی‌شاپ است[۵] که احتمال ارتباط و دوستی افراد را افزایش می‌دهد.[۶]
2- کاهش قبح روابط غیر عفیفانه؛
از دوره پهلوی، تغییر در سبک زندگی و الگوی لباس و معماری خانه‌ها و همچنین طراحی فضا و اجزاء شهری که ناسازگار با فرهنگ اسلامی ـ ایرانی بود، تبدیل به بستری برای اختلاط زنان و مردان شد.[۷]
3- توسعۀ وسایل ارتباط جمعی؛
با ظهور و گسترش وسایل ارتباطی مانند تلفن همراه و اینترنت، روابط انسانی نیز تحت تأثیر قرار گرفت. همچنین در فضای مجازی امکان ایجاد هویت مجازی و در نتیجه فرصت تجربه‌های جدید و هنجارشکنی بدون پذیرش تبعات اجتماعی آن فراهم شد.[۸]
4- تغییر در گروه‌های مرجع جوانان؛
در دورۀ معاصر، الگوهای بهره‌مند از هنجارها و ارزش‌های ناسازگار با فرهنگ دینی ایرانیان، به گروه مرجع جوانان ایرانی تبدیل شدند.[۹]
5- فشار گروه همسالان؛
تشویق و فشار دوستان تأثیر زیادی بر دوستی با جنس مخالف دارد.[۱۰] نتایج یک مطالعه نشان داده که بعضی برای پذیرش در گروه همسالان و یا به تقلید از دوستان، با جنس مخالف ارتباط برقرار کرده‌اند.[۱۱]
6- کمبود عاطفی؛
ناتوانی در پاسخ‌گویی به نیازهای همسر از عوامل مؤثر بر دوستی با جنس مخالف است.[۱۲] برخی پژوهش‌ها، مهم‌ترین عامل در گرایش به دوستی با جنس مخالف را نیازهای عاطفی و روانی نشان داده‌اند.[۱۳]
7- لذت‌جویی جنسی؛
لذت‌جویی جنسی از دوران بلوغ و نوجوانی، تمایل به جنس مخالف را افزایش می‌دهد.[۱۴]
8- پوشش، آرایش و سخن‌گفتن تحریک‌کننده؛
9- بالا رفتن سن ازدواج؛
10- روحیه فردگرایی؛
تأکید بر فردگرایی و آزادی‌های فردی، موجب می‌شود که ازدواج و تعهدات آن را در تضاد با کمال و پیشرفت دانسته شود و دوستی با جنس مخالف جایگزین ازدواج شود.[۱۷]
11- اختلال در هویت؛
اختلال در هویت، به‌ویژه هویت جنسی، موجب اختلال در نقش‌ها و انتظارات متناسب با آن می‌شود.[۱۸]
12- انگاره‌های شناختی نادرست؛
مانند این تصور که ارتباط با جنس مخالف موجب تقویت مهارت‌های ارتباطی و ویژگی‌های شخصیتی مانند اعتماد به نفس می‌شود،[۱۹] یا ایجاد دوستی ساده به زمینه‌سازی برای ازدواج کمک می‌کند.[۲۰]
پیامدهای دوستی با جنس مخالف
برخی پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند که دوستی با جنس مخالف موجب کاهش رضایت از زندگی، کاهش امید، ضعف در عملکرد تحصیلی،[۲۱] جلوگیری از رشد استعدادها، بدبینی، اضطراب و نگرانی،[۲۲] پشیمانی،[۲۳] سستی بنیان خانواده و افزایش طلاق، انحرافات جنسی و اخلاقی، شکل‌گیری عشق‌های آتشین و ناپایدار[۲۴] و طرد اجتماعی می‌شود.[۲۵]
حکم فقهی دوستی با جنس مخالف
در آموزه‌های دینی، دوستی خارج از چارچوب شرع و عقل با جنس مخالف، نکوهش شده است. همۀ مراجع تقلید فتوا داده‌اند که دوستی یا گفت‌وگوى زن و مرد نامحرم، اگر با قصد لذت و کشیده‌شدن به حرام باشد، اشكال دارد و فرقی نمی‌کند مستقيم و یا از طریق چت و تلفن باشد.[۲۶]
راهکارهای پیشگیری
1- دین‌مداری؛
آموزه‌های دینی، افراد را از عواملی که می‌تواند موجب رفتارهای نابهنجار شود پرهیز می‌دهد. نتایج بعضی پژوهش‌ها نیز نشان داده که هرچه افراد به فعالیت‌های مذهبی، اهمیت بیشتری می‌دادند، گرایش به دوستی نامشروع با جنس مخالف در آنها کمتر بوده است.[۲۷]
2- ازدواج به‌هنگام؛
قرآن کریم به ازدواج پسران و دختران مجرد سفارش کرده است.[۲۸] ازدواج در سن مناسب و هنگام نیاز، از بسياري مفاسد اجتماعي مانند دوستي با جنس مخالف جلوگیری می‌کند. بعضی خانواده‌ها با تجمل‌گرایی باعث می‌شوند هزینه‌های ازدواج بالا رفته و در نتیجه جوانان، ارتباط بدون تعهد را بر ازدواج ترجیح دهند.[۲۹] نگاه واقع‌گرایانۀ خانواده‌ها موجب افزایش انگیزۀ جوانان برای ازدواج می‌شود.[۳۰]
3- تقویت روحیۀ تعهد در فرزندان؛
در دوستی‌های با جنس مخالف، تعهدی وجود ندارد و چنین رابطه‌هایی موجب سوءاستفاده کسانی است که روحیۀ مسئولیت‌پذیری ندارند. والدینی که مسئولیت‌پذیری را در فرزندان خود نهادینه کنند، احتمال دوستی با جنس مخالف به‌جای ازدواج را در آنها کاهش می‌دهند.[۳۱]
4- مراقبت‌های خانوادگی؛
در قرآن کریم بر توجه به اعضای خانواده و مراقبت از آنها در برابر کج‌روی‌هایی که آتش جهنم را در پی دارد، تأکید شده است.[۳۲] در روایات نیز به تکلیف سرپرست خانواده در مراقبت از اعضای خانواده هشدار داده شده است.[۳۳]
5- مدیریت فرزندان در استفاده از فضای مجازی؛
امروزه بسیاری خانواده‌ها وسایل ارتباطی مانند تبلت و موبایل را به آسانی در اختیار کودکان قرار می‌دهند و آنها را میان انواع آسیبهای فضای مجازی، رها می‌کنند.[۳۴] نوجوانان در این فضا نیازمند مراقبت و مدیریت والدین برای رسیدن به تشخیص درست هستند.[۳۵]
6- تقویت روابط والدین با فرزندان؛
ارتباط عاطفی قوی بين والدين و فرزندان موجب دریافت پاسخ مناسب برای نیازهای روحی فرزندان شده[۳۶] و آنها را از دوستی‌های خیابانی و خارج از عرف، بی‌نیاز می‌کند.[۳۷]
7- پایبندی به خانواده؛
آموزه‌های دینی تأکید بسیاری بر رابطۀ حسنه زوجین، همراه با صمیمیت و محبت و رعایت احترام و حفظ شخصیت همسر، کرده است. چنین رابطه‌ای موجب ایجاد حس رضایت‌مندی و آرامش در خانه می‌شود.[۳۸]
8- اجتناب از موقعیت‌های خطرزا؛
اجتناب از موقعیت‌هایی که باعث تماس با جنس مخالف و برقراری رابطۀ عاطفی می‌شود مانند جشن‌ها و مهمانی‌های مختلط و یا چَت در فضای مجازی با جنس مخالف و همچنین پرهیز از مشاهدۀ فیلم‌ها و صحنه‌های هرزه و رعایت مرزهای ارتباط با نامحرم.[۳۹]
9- آموزش؛ شامل آگاهی‌بخشی دربارۀ:
زیان‌ها و خطرات ارتباط با جنس مخالف؛ ملاک‌های همسرگزینی برای کسانی که با انگیزۀ ازدواج وارد رابطه می‌شوند؛ تفاوت‌های رفتارهای سالم و معمولی با رابطه‌های عاطفی و صمیمانه؛ کنترل غریزۀ جنسی؛ اهمیت تاخیر در کامرواسازی برای موفقیت در آینده و ارزش صبر و جایگاه صابران در آموزه‌های دینی؛ تقویت هوش هیجانی؛ مهارت قاطعیت در ابراز وجود و اعتماد به نفس در برابر فشار همسالان و دوستان و پاسخ منفی در برابر پیشنهاد رابطۀ دوستی با جنس مخالف.[۴۰]
تکنیک‌های رهایی از دوستی با جنس مخالف
افرادی که به دوستی با جنس مخالف گرفتار شده‌اند، علاوه‌بر اینکه لازم است به والدین اطلاع داده و از آنها مشورت بگیرند و یا از افراد آگاه و دلسوز درخواست کمک کنند،[۴۱] می‌توانند از روش‌هایی برای رهایی از این‌گونه علاقه‌ها، استفاده کنند:
1- انزجار درمانی؛
قراردادن چیزی که دردآور و بیزارکننده است در کنار موضوع مورد علاقه، باعث می‌شود از موضوع مورد علاقه نیز کم‌کم بیزاری حاصل شود. برای مثال با بستن کشِ نازکی به مچِ دست، هرگاه از آن علاقۀ خاص یاد کرد و میل آن را پیدا کرد، کش را کشیده و رها می‌کند تا درد ایجاد شود و یا اینکه هر زمان به یاد موضوع مورد علاقه افتاد، چیزی را که منزجرکننده است در کنار آن در ذهن خود تصویر کند.[۴۲]
2- تهیۀ لیستی از نقاط ضعف؛
فهرستی از عواقب دوستی با جنس مخالف نوشته شود و به‌صورت مداوم به آن فکر کند تا علاقه‌اش به او کمتر شود.[۴۳]
3-تقویت ارتباط عاطفی با اعضای خانواده؛
ارتباط عاطفی قوی با خانواده و دوستان خوب باعث رهاشدن عواطف انسان از راه معقول و طبیعی خود است.[۴۴]
4-دوری از عوامل یادآور؛
دوری از چیزهایی که باعث یادآوری جنس مخالف است سبب می‌شود کم‌کم یاد او نیز از دل برود.[۴۵]
5-تقویت رابطۀ عاطفی با خدا؛
تقویت رابطۀ عاطفی با خدا وجود انسان را توسعه داده و از خودپرستی بیرون می‌آورد و به خارج از خود متوجه مىكند.[۴۶] در قرآن کریم، اطاعت از پروردگار به‌عنوان نشانۀ حقیقی محبت به خداوند بیان شده است.[۴۷]
6-تفکر در پاداش عفت‌ورزی؛
در روایتی از رسول خدا آمده است هر كس که عاشق شود، اما پاكدامنى ورزد و با اين حال بميرد، او شهيد است.[۴۸]
پانویس
- ↑ موسوی کانی، «آسیب‌شناسی روابط دختر وپسر»، وب‌سایت یاران سبز.
- ↑ رضایی اصفهانی، روابط دختر و پسر، 1391ش، ص83.
- ↑ شعبانی، «تاثیر کالبد، فضا و معماری بر پوشش، عفاف و حیا»، وب‌سایت تحلیلی خبری 598.
- ↑ روشنایی، رسانه ملی و ارتباطات اجتماعی دختران و پسران، 1393ش، ص65.
- ↑ روشنایی، رسانه ملی و ارتباطات اجتماعی دختران و پسران، 1393ش، ص68.
- ↑ ارتضائی، «بررسی روابط پسران و دختران پیش از ازدواج به عنوان یک چالش فرهنگی»، 1397ش، ص39.
- ↑ شعبانی، «تاثیر کالبد، فضا و معماری بر پوشش، عفاف و حیا»، وب‌سایت تحلیلی خبری 598.
- ↑ روشنایی، رسانه ملی و ارتباطات اجتماعی دختران و پسران، 1393ش، ص69.
- ↑ روشنایی، رسانه ملی و ارتباطات اجتماعی دختران و پسران، 1393ش، ص69.
- ↑ خواجه‌نوری و دل‌آور، «عوامل موثر بر دوستی دختر و پسر در بین جوانان شهر شیراز با تأکید بر فرآیند جهانی شدن»، 1391ش، ص59.
- ↑ آذر و نامور، «تبیین پدیدارشناسانه تجارب روابط دوستی دختر و پسر دانشجو (مطالعه موردی: دانشگاه پیام نور استان اردبیل)»، ۱۳۹۶ش، ص63.
- ↑ روشنایی، رسانه ملی و ارتباطات اجتماعی دختران و پسران، 1393ش، ص72.
- ↑ آذر و نامور، «تبیین پدیدارشناسانه تجارب روابط دوستی دختر و پسر دانشجو (مطالعه موردی: دانشگاه پیام نور استان اردبیل)»، ۱۳۹۶ش، ص57.
- ↑ آذر و نامور، «تبیین پدیدارشناسانه تجارب روابط دوستی دختر و پسر دانشجو (مطالعه موردی: دانشگاه پیام نور استان اردبیل)»، ۱۳۹۶ش، ص59.
- ↑ آذر و نامور، «تبیین پدیدارشناسانه تجارب روابط دوستی دختر و پسر دانشجو (مطالعه موردی: دانشگاه پیام نور استان اردبیل)»، ۱۳۹۶ش، ص63.
- ↑ روشنایی، رسانه ملی و ارتباطات اجتماعی دختران و پسران، 1393ش، ص70.
- ↑ روشنایی، رسانه ملی و ارتباطات اجتماعی دختران و پسران، 1393ش، ص70.
- ↑ روشنایی، رسانه ملی و ارتباطات اجتماعی دختران و پسران، 1393ش، ص71.
- ↑ آذر و نامور، «تبیین پدیدارشناسانه تجارب روابط دوستی دختر و پسر دانشجو(مطالعه موردی: دانشگاه پیام نور استان اردبیل)»، ۱۳۹۶ش، ص66.
- ↑ گلزاری، «آموزش و مشاوره با نوجوانان در زمینه ارتباط با جنس مخالف»، 1384ش، ص113.
- ↑ زارعی توپخانه و دیگران، «مقایسه رضایت از زندگی، امید و عملکرد تحصیلی دانش آموزان مرتبط و غیر مرتبط با جنس مخالف»، 1398ش، ص80-81.
- ↑ رئوف، «آسیب شناسی و پیامدهای منفی روابط دختران و پسران نوجوان در در جامعه»، 1401ش، 1401ش، ص11-14.
- ↑ آذر و نامور، «تبیین پدیدارشناسانه تجارب روابط دوستی دختر و پسر دانشجو(مطالعه موردی: دانشگاه پیام نور استان اردبیل)»، ۱۳۹۶ش، ص58.
- ↑ زارعی توپخانه، کنترل غرائز جنسی،1390ش، ص70-86.
- ↑ «دوستی دختر و پسر»، وب‌سایت ذهن نو.
- ↑ حسینی، رساله دانشجویی (مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام)، 1391ش، ص227 و 230.
- ↑ خواجه‌نوری و دل آور، «عوامل موثر بر دوستی دختر و پسر در بین جوانان شهر شیراز با تاکید بر فرآیند جهانی شدن»، 1391ش، ص۵۷.
- ↑ سوره نور، آیه 32.
- ↑ جوکار، «خانواده و پیشگیری از روابط ناسالم دختر و پس»، 1392ش، ص12.
- ↑ «دوستی دختر و پسر»، وب‌سایت ذهن نو.
- ↑ «دوستی دختر و پسر»، وب‌سایت ذهن نو.
- ↑ سورۀ تحریم، آیۀ 6.
- ↑ حديث و آيات: «همه شما مسئوليد»، وب‌سایت کتابخانه احادیث شیعه.
- ↑ فیروزی‌خجسته‌فر و دیگران، «تجربه زیسته بیماران مبتلا به اعتیاد جنسی: یک مطالعه کیفی»،1400ش، ص94.
- ↑ رستمی چورتی، «ارتباط دختر و پسر، نقش خانواده، جامعه و فضای مجازی»، وب‌سایت راسخون.
- ↑ عباسی اسفجیر و خورشیدی، «بررسی تاثیر ساختار شبکه روابط دوستی نوجوانان بر ساختار روابط والدین- فرزندان (مطالعه موردی دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان گلوگاه مازندران»، 1392ش، ص143.
- ↑ دهقان تنها و دیگران، «کارکرد خانواده و جهت گیری مذهبی؛ ارائه الگوهای نگرش به ارتباط پیش از ازدواج و پیامدهای آن در دانشجویان دارای ارتباط و بدون ارتباط با جنس مخالف»، 1392ش، ص91.
- ↑ ارتضائی، «بررسی روابط پسران و دختران پیش از ازدواج به عنوان یک چالش فرهنگی»، 1397ش، ص38.
- ↑ گلزاری، «آموزش و مشاوره با نوجوانان در زمینه ارتباط با جنس مخالف»، 1384ش، ص120.
- ↑ گلزاری، «آموزش و مشاوره با نوجوانان در زمینه ارتباط با جنس مخالف»، 1384ش، ص119-120.
- ↑ گلزاری، «آموزش و مشاوره با نوجوانان در زمینه ارتباط با جنس مخالف»، 1384ش، ص119.
- ↑ زارعی توپخانه، کنترل غرائز جنسی،1390ش، ص54.
- ↑ زارعی توپخانه، کنترل غرائز جنسی، 1390ش، ص90.
- ↑ زارعی توپخانه، کنترل غرائز جنسی، 1390ش، ص90.
- ↑ زارعی توپخانه، کنترل غرائز جنسی، 1390ش، ص90.
- ↑ مطهری، جاذبه و دافعه علی علیه‌السلام، 1390ش، ص49.
- ↑ سوره آل عمران؛ آیۀ 31.
- ↑ «پاداش عاشق پاكدامن»، وب‌سایت کتابخانه احادیث شیعه.
منابع
- قرآن کریم.
- آذر، خدیجه و نامور، یوسف، «تجارب روابط دوستی دختر و پسر دانشجو با رویکردی پدیدارشناسانه»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، دورۀ 15، شمارۀ ۲، ۱۳۹۶ش.
- ارتضائی، بهناز، «بررسی روابط پسران و دختران پیش از ازدواج به‌عنوان یک چالش فرهنگی»، فصلنامۀ علمی تخصصی روانشناسی، علوم اجتماعی و علوم تربیتی، دورۀ 2، شمارۀ 1، 1397ش.
- «پاداش عاشق پاكدامن»، وب‌سایت کتابخانه احادیث شیعه، تاریخ بازدید: 29 آبان 1402ش.
- جوکار، محبوبه، «خانواده و پیشگیری از روابط ناسالم دختر و پسر»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، دورۀ1، شماررۀ1، 1392ش.
- حسینی، سیدمجتبی، رساله دانشجویی (مطابق با نظر ده تن از مراجع عظام)، قم، دفتر نشر معارف، چ30، 1391ش.
- خواجه‌نوری، بیژن و دل‌آور، مریم‌السادات، «عوامل مؤثر بر دوستی دختر و پسر در بین جوانان شهر شیراز با تأکید بر فرآیند جهانی شدن»، جامعه‌شناسی کاربردی، دورۀ۲۳، شمارۀ۲، ۱۳۹۱ش.
- «دوستی دختر و پسر»، وب‌سایت ذهن نو، تاریخ بازدید: 15 شهریور1402ش.
- دهقان‌تنها، ریحانه و دیگران، «کارکرد خانواده و جهت‌گیری مذهبی؛ ارائه الگوهای نگرش به ارتباط پیش از ازدواج و پیامدهای آن در دانشجویان دارای ارتباط و بدون ارتباط با جنس مخالف»، روانشناسی و دین، دورۀ 6، شمارۀ 3، 1392ش.
- رئوف، شهربانو، «آسیب‌شناسی و پیامدهای منفی روابط دختران و پسران نوجوان در جامعه»، فصلنامه رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی، دورۀ۴، شمارۀ۱۱، ۱۴۰۱ش.
- رستمی چورتی، سجاد، «ارتباط دختر و پسر، نقش خانواده، جامعه و فضای مجازی»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 19 دی 1397ش.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی، روابط دختر و پسر، قم، نسيم حيات، چ1، 1391ش.
- روشنایی، علی، رسانۀ ملی و ارتباطات اجتماعی دختران و پسران، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما، 1393ش.
- زارعی توپخانه، محمد و دیگران، «مقایسۀ رضایت از زندگی، امید و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مرتبط و غیر مرتبط با جنس مخالف»، نشریۀ روانشناسی و دین، دوررۀ 12، شمارۀ ۳، ۱۳۹۸ش.
- زارعی توپخانه، محمد، کنترل غرائز جنسی، قم، سازمان تبلیغات اسلامی، چ1، 1390ش.
- شعبانی، علی، «تأثیر کالبد، فضا و معماری بر پوشش، عفاف و حیا»، وب‌سایت تحلیلی خبری 598، تاریخ درج مطلب: 29 مهر 1402ش.
- عباسی اسفجیر، علی اصغر و خورشیدی، موسوی السادات، «بررسی تأثیر ساختار شبکۀ روابط دوستی نوجوانان بر ساختار روابط والدین- فرزندان (مطالعه موردی دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان گلوگاه مازندران»، علوم رفتاری، دورۀ5، شمارۀ17، 1392ش.
- فیروزی‌خجسته‌فر، ریحانه و دیگران، «تجربۀ زیستۀ بیماران مبتلا به اعتیاد جنسی: مطالعه‌ای کیفی»، فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روان‌شناختی، دوره: 12، شماره: 3، 1400ش.
- مطهری، مرتضی، جاذبه و دافعه علی علیه‌السلام، تهران، صدرا، چ75، 1390ش.
- گلزاری، محمود، «آموزش و مشاوره با نوجوانان در زمینۀ ارتباط با جنس مخالف»، کنگره بین‌المللی روان‌درمانی در شرق و گفت‌وگوی تمدن‌ها، شمارۀ2، 1384ش.
- موسوی کانی، سیدرضا، «آسیب شناسی روابط دختر وپسر»، وب‌سایت یاران سبز، تاریخ بازدید: 16 آبان 1402ش.