خوانسار

خوانسار؛ شهرستانی در شمال‌غربی استان اصفهان.

شهرستان خوانسار به مرکزیت شهر خوانسار، در مسیر اصفهان به گلپایگان قرار دارد. این شهر با طبیعت و چشمه‌های فراوان یکی از زیباترین شهرهای اصفهان است. طعم لذیذ عسل خوانسار در ایران شهرت دارد.

نام‌گذاری

خوانسار به‌معنی چشمه‌سار و مکانی است که چشمه در آن فراوان است. نام خوانسار در برخی منابع تاریخی تا سدهٔ ۱۱ قمری به‌صورت خانسار، خانیسار، خونسار و خوسار آمده است؛ اما برای صورت نوشتاری یکسان به درخواست مردم، آقا حسین خوانساری (از علمای بزرگ اصفهان) شکل خوانسار را برگزید.

پیشینه

سابقۀ تاریخی خوانسار به قرن‌ها قبل از اسلام باز می‌گردد. اسناد و شواهد باستان‌شناسی موجود بیانگر این هستند که قدمت این شهر به دورهٔ اشکانی می‌رسد.

جمعیت‌شناسی

جمعیت شهرستان خوانسار بر اساس سرشماری عمومی در سال ۱۳۹۵ش، ۳۳۰۴۹ نفر و جمعیت شهر خوانسار ۲۱۸۸۳ نفر بوده است. مردم این منطقه با گویش خوانساری سخن می‌گویند که ریشه در زبان فارسی قدیم دارد. این مردم، مسلمان و شیعه‌مذهب هستند.

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی؛ شهرستان خوانسار از شمال به گلپایگان، از شرق به شهرستان تیران و کرون و نجف‌آباد و از جنوب و غرب به شهرستان فریدن محدود است. ارتفاع شهر خوانسار از سطح دریا ۲۲۵۰ متر است.شهر خوانسار از سمت غرب با الیگودرز، از شمال با گلپایگان، از جنوب با فریدون‌شهر و چادگان و از شرق با شاهین‌شهر همسایه است.

آب‌وهوا؛ این شهر در دامنهٔ کوهستان زاگرس شرقی واقع شده و به‌دلیل داشتن ارتفاع زیاد، تابستان‌های معتدل و زمستان‌های سرد دارد. چشمه‌سارهای فراوان و قرارگرفتن در دامنهٔ کوه، باعث مطلوب‌شدن آب‌وهوای این خطه شده است.

رشته‌کوه‌ها؛ در ۱۵ کیلومتری شهر خوانسار منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ گلستان‌کوه واقع شده است.

منابع‌آبی؛ رودخانهٔ ساحلی شهر ۱۳ کیلومتر طول دارد.

حیات‌وحش؛ پستاندارانی مانند خرس، گرگ، شغال، تشی، سمور، سنجاب و خرگوش، پرندگانی مانند سارگپه، قرقی، عقاب، شاهین، دلیجه، کبک، تیهو و فاخته و خزندگانی مانند لاک‌پشت و مار و انواع آگاما از جمله جانورانی هستند که در این منطقه زیست می‌کنند.

پوشش گیاهی؛ از پوشش‌های گیاهی این خطه می‌توان به زرشک، نسترن، ارس، گون، درمنه، چوبک، کلاه‌میرحسن، یونجه، سریش، گل‌گاوزبان، گل قاصد و لالهٔ واژگون اشاره کرد.

اقتصاد

زنبورداری از مشاغل پررونق در خوانسار است. کشاورزی و پرورش گاو، گوسفند و طیور نیز از دیگر مشاغل پررونق خوانسار هستند.

فرهنگ و هنر

آداب‌ورسوم؛ مردم خوانسار برای عزاداری‌های محرم و صفر آداب‌ورسوم خاصی دارند. آنها از ششم تا دوازدهم محرم با حرکت دسته‌های شترسوار و اسب‌سوار و برپایی تعزیه، حرکت کاروان امام حسین را تداعی می‌کنند.

یکی از رسوم مردم خوانسار، حضور ایشان در بقاع متبرکۀ امامزادگان در لحظۀ تحویل سال نوی شمسی است. در خوانسار قدیم، رسم بر این بود که در پذیرایی از مهمان‌ها در ایام عید، از عرق بیدمشکی که به‌صورت سنتی در بهار هر سال فراهم می‌کردند و در شب‌های چلّه (یلدا) از نوشیدنی خاصی موسوم به «حَلالی» که از شربت انگور به‌همراه موسیر تهیه می‌شد، به‌عنوان اصلی‌ترین نوشیدنی استفاده می‌کردند. مراسم روزی‌دادن عروس، آلوتکانی و رسم قاشق‌زنی در شب چهارشنبه‌سوری از دیگر آیین‌هایی هستند در حال حاضر به‌صورت بسیار کم‌رنگ در خوانسار وجود دارند.

مشاهیر؛ از مشاهیر خوانسار می‌توان به ملاحیدر خوانساری (از حکمای قرن یازدهم قمری)، آقا حسین ‌محقق خوانساری (از عالمان قرن یازدهم)، آقا جمال خوانساری (از عالمان قرن دوازدهم)، سیّدمحمّدتقی خوانساری (از عالمان قرن چهاردهم)، سید احمد خوانساری (از عالمان قرن چهاردهم)، ابوالقاسم خوانساری (از عالمان قرن چهاردهم)، زلالی خوانساری (شاعر)، اسماعیل ادیب خوانساری (استاد موسیقی)، اسماعیل سعادت (عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی) و یوسف بخشی خوانساری (شاعر) اشاره کرد.

موزه‌ها؛ موزهٔ مردم‌شناسی خوانسار در خیابان آیت‌الله خوانساری قرار دارد.

غذاهای محلی؛ از معروف‌ترین غذاهای محلی این منطقه می‌توان به خورش هویج، کاله‌جوش، گُندی، تُفتال‌جوش، شله‌سبز، آبگوشت کشک، آش آلو، قیمه‌نساء، پِتِل پلو و آش لعابی اشاره کرد.

ورزش‌های محلی؛ بازی زنانۀ «گوقِری» یا «توپ و چرخش»، بازی مردانۀ «اول که اولینه» و بازی «گُن‌گُلی» رایج میان مردان و زنان از جمله بازی‌های محلی خوانسار هستند.

سوغات؛ عسل خوانسار و گز از سوغات‌های لذیذ این منطقه محسوب می‌شوند.

صنایع‌دستی؛ فرش ساروق این شهر یکی از اصیل‌ترین فرش‌های ایران است که در فهرست آثار ناملموس به ثبت رسیده است.قالی‌بافی، گیوه‌دوزی، کوزه‌گری، سفال‌گری، چیت‌سازی و عصّاری از دیگر صنایع‌دستی این منطقه به ‌شمار می‌روند.

آموزش و پژوهش

در این خطه دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده پردیس آموزش جهاد کشاورزی شهید علایی، دانشگاه پیام‌نور، دانشگاه دولتی خوانسار در رشته‌های ریاضی و کامپیوتر و دانشگاه فنی و حرفه‌ای دخترانه وجود دارد.

مدرسهٔ علمیهٔ آیت‌الله علوی نیز در این شهر مشغول به فعالیت است.

تقسیمات کشوری

شهرستان خوانسار در استان اصفهان واقع شده است. مرکز این شهرستان شهر خوانسار است و شامل یک بخش مرکزی و سه دهستان می‌شود.

گردشگری

مقبرهٔ باباپیر؛ باباپیر، عارف قرن هفتم قمری، بنیان‌گذار مذهب شیعه در برخی از شهرهای ایران بود. شیخ صفی‌الدین اردبیلی نیز از نیای شاهان صفوی در این مقبره مدفون است و به این دلیل شاهزادگان صفوی برای این مقبره اهمیت خاصی قائل بودند.

خانهٔ ابهری؛ این بنا از دوران قاجاریه بر جای مانده است. تالار شاه‌نشین خانه از زیباترین و مهم‌ترین بخش‌های خانهٔ ابهری است.

دشت لاله‌های واژگون؛ گلستان‌کوه با وسعت ۱۰ کیلومترمربع در کوهپایه‌های زاگرس قرار دارد. دشت لاله‌های واژگون در این منطقه از جاذبه‌های طبیعی خوانسار محسوب می‌شود.

کوچه‌باغ؛ کوچه‌باغ‌های خوانسار، نمونه‌ای از باغ‌شهر ایرانی هستند.

چشمهٔ مرزن‌گشت؛ این چشمه‌های آهکی در کوه‌های جنوب‌غربی در پارک ملی سرچشمه واقع شده است.

بازار دوراه؛ در این بازار قدیمی انواع خشکبار به ‌فروش می‌رسد.

پارک ملی سرچشمه؛ این پارک با وسعت ۱۵ هکتار از جاذبه‌های گردشگری خوانسار است. در این منطقه انواع چشمه مانند مرزنگوش، شترخون و پیر وجود دارد.

تپهٔ آریایی‌ها؛ این تپه‌ها قدمت ۸۰۰۰ ساله دارند و در گذشته غارهایی در آنها وجود داشت که از زیر تپه به هم متصل می‌شدند و انسان‌هایی در آنها زندگی می‌کردند.

غار هیکل؛ این غار با عمق ۱۹۰ متر دومین غار چاهی ایران است.

از سایر جاذبه‌های گردشگری خوانسار می‌توان به بقعهٔ امامزاده سید احمد خوانسار، مسجد جامع، غار دامنه، امامزاده سید صالح، بقعهٔ دختران بکر، پل ساسان، امامزاده سید محمود و مسجد آقا اسدالله اشاره کرد.

مشکلات زیست‌محیطی

مشکل فاضلاب شهری از جمله مشکلات زیست‌محیطی خوانسار است.

زیرساخت

حمل‌ونقل در این شهر توسط تاکسیرانی صورت می‌گیرد. بیمارستان فاطمیه با ۶۴ تخت بیمارستانی، مرکز درمانی شهید بهشتی، مراکز بهداشتی - درمانی روستایی شهدای خم‌پیچ، مرکز بهداشتی شهید منتظری و مرکز بهداشتی درمانی شهری بیدهند نیز از دیگر مراکز بهداشت و سلامت این شهر هستند.

امکانات رفاهی

مسافران از امکانات رفاهی این شهر مانند هتل زاگرس، مهمان‌سرای پدری و مهمان‌پذیر جهانگردی خوانسار می‌توانند استفاده کنند.

منابع

• آذرنیوش، زهرا، «خانه ابهری»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «آنچه از شهر خوانسار باید دانست»، وب‌سایت اینجا اصفهان، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• اشراقی، فیروز، گلپایگان در آیینۀ تاریخ، اصفهان، چهارباغ، ۱۳۸۳ش.
• اشرفی خوانساری، مرتضى، گویش خوانساری، تهران، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، چ۱، ۱۳۸۳ش.
• باقرفر، یسنا، «معرفی خوانسار، شهری با عسل معروف و جاذبه‌های پنهان فراوان»، وب‌سایت جاباما، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «بازار دوراه خوانسار»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «بریانی معروف‌ترین غذای محلی اصفهان/گوشت و لوبیا غذای سنتی مناسبتی»، خبرگزاری مهر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۲ اسفند ۱۳۹۴ش.
• «پارک ملی سرچشمه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «پوشش گیاهی منطقه گلستان‌کوه»، وب‌سایت اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان خوانسار، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «تپه آریایی‌ها خوانسار»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «جاهای دیدنی خوانسار؛ باغ‌شهری در اصفهان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «جدول تقسیمات کشوری استان به تفکیک عناصر تقسیماتی»،‌ معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «چشمه مرزن‌گشت»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «حیات‌وحش منطقه گلستان‌کوه»، وب‌سایت اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان خوانسار، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «دیدار با مسئولان مدرسه علمیه آیت‌الله علوی خوانسار»، وب‌سایت مرکز خدمات حوزه‌های علمیه، تاریخ درج مطلب: ۲۴ فروردین ۱۴۰۰ش.
• زمانی نوری، اکرم، «دشت لاله‌های واژگون گلستان‌کوه»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «ساماندهی رودخانه خوانسار نیازمند ۷۵ میلیارد تومان اعتبار»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۴۰۱ش.
• «شهر خوانسار»، وب‌سایت ایگردش، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «شهرستان خوانسار»، وب‌سایت جهاد کشاورزی شهرستان خوانسار، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «غار هیکل»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «کوچه‌باغ‌های خوانسار»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «گلستان کوه خوانسار»، وب‌سایت توریست‌گاه، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• مافروخی، مفضل، محاسن اصفهان، به‌ترجمۀ حسین بن محمد آوی، به‌تحقیق عباس اقبال آشتیانی، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۵ش.
• محمدی، فاطمه، «مقبره باباپیر»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «معرفی شهر خوانسار»، وب‌سایت چهارگوشه ایران زیبا، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• «معرفی شهرستان»، وب‌سایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان شهرستان خوانسار، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.
• میر‌محمدی، حمیدرضا، جغرافیای خوانسار، مشهد، مولف، ۱۳۷۲ش.
• «نتایج سرشماری جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۵»، درگاه ملی آمار، تاریخ بازدید: ۴ مهر ۱۴۰۱ش.