سید نادر بحرالعلوم
سید نادر بحرالعلوم؛ از علمای مبارز در شمال افغانستان.
سیدنادر بحرالعلوم (واعظی) از علمای مبارز در شمال افغانستان بود که توسط دولت کمونیستی کشته شد.
کودکی و نوجوانی
سیدنادر بحرالعلوم، مشهور به سیدبحر، در سال 1316ش در روستای بُغَوی از توابع ولایت سرپل چشم به جهان گشود. سیدنادر در کودکی همراه خانواده به شهر مزارشریف کوچ کرد[۱] و دروس مقدماتی را در آن‌جا فرا گرفت. او برای ادامۀ تحصیل علوم دینی به ولسوالی چهارکنت رفت و به‌مدت 5 سال برخی دروس دینی را نزد شیخ سلطان ترکستانی و سید میرحسین مدرس آموخت.[۲]
جوانی و هجرت
سیدبحر در سال 1337ش برای ادامۀ تحصیل علوم دینی راهی نجف شد و برخی دروس حوزوی را نزد شیخ صدرا بادکوبه‌اى، شیخ مجتبى لنکرانى و شیخ عباس قوچانى فرا گرفت. بحر دروس عالی حوزه علمیه را نزد سید‌محسن حکیم و آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئى و عرفان را نزد میرزا‌باقر زنجانی آموخت. سیدنادر بحر در سال 1354ش پس از حدود 16 سال اقامت در نجف، با اخذ وکالت‌نامۀ نمایندگی از برخی مراجع دینی، به مزار شریف بازگشت.[۳]
تدریس و روشنگری
بحرالعلوم، تدریس علوم حوزوی را در تکیه‌خانه پدر خود (تکیه‌خانه سید‌برات) آغاز کرد. او تلاش کرد علاوه بر تدریس فقه و اصول فقه، بخشی از وقت خود را به محصلین مکاتب، اساتید و دانشجویان اختصاص داده و آنان را با مسایل اعتقادی و کلامی آشنا کند. با پیشنهاد جمعى از اساتید دانشکده تَخْنِیکُم مزارشریف، دار‌المعلمین اسدیه و لیسه باختر، این کلاس‌ها توسعه یافت. محمد محقق، سیدحسین عالمى بلخى، سید على‌اکبر مصباح، انجینر نسیم مهدى، عبدالقادر ذبیح‌الله خان، معلم بسم‌الله خان و علم‌خان آزادى از حاضران در این جلسات بودند که بعدا هر کدام، رهبری یکی از جریان‌های سیاسی را به‌عهده گرفتند.[۴]
تلاش برای تأسیس مدرسۀ علوم دینی
نادر بحر در اواخر سال 1356ش با خرید یک قطعه زمین در مزارشریف تلاش کرد مدرسۀ علمیۀ جدیدی پایه‌گذاری کند که با کودتای حزب کمونیست افغانستان در 7 ثور (اردیبهشت) 1357ش ساخت آن متوقف شد. هم اکنون در آن زمین تکیه‌خانه‌ای به‌نام «شهید بحرالعلوم» وجود دارد.[۵]
مبارزه با کمونیسم
با روی کار آمدن نظام کمونیستی در کشور، بحر از کسانی بود که با حکومت جدید مخالفت می‌کرد. او به‌خصوص مخالفت خود را با فرمان‌های شماره 6 و 7 کمونیست‌ها که در ارتباط با مسایل مالی، تقسیم اراضی و ازدواج فرزندان دختر بود، اعلام کرد. نادر بحر در محرم سال 1357ش در برخی از مهم‌ترین تکیه‌خانه‌های مزارشریف منبر رفته و با فراخواندن مردم به دین‌داری، مخالفت خود را با برنامه‌های دولت وقت اعلام می‌کرد.[۶]
آثار و تألیفات
از سیدنادر بحر تعدادی آثار دست‌نویس باقی مانده است. یادداشت‌های درس فقه و اصول فقه آیت‌الله خوئى از جملۀ آنها است. برخی دیگر از دست‌نوشته‌های او تألیفاتی در معارف اسلامى، شروح یا حاشیه بر برخی از کتب درسى است. تلاش برای تدوین رسالۀ عملیه یکی از آخرین فعالیت‌های او در سال 1357ش به‌شمار می‌رفت که با دستگیری توسط عوامل حکومت، ناتمام ماند.[۷]
دستگیری و شهادت
سخنان تند سیدنادر در محرم سال 1357ش موجب شد تا پس از عاشورا، فرمان دستگیری او صادر شود. مأموران حکومتی در ساعت 2 شب 14 محرم 1357ش با هجوم به منزل او، وی را دستگیر و به مرکز امنیت ملی (استخبارات) مزارشریف انتقال دادند. سپس او را به کابل منتقل کردند و در آن شهر مدتی در زندان صدارت محبوس بود. پس از زندان صدارت، اطلاع دقیقی از وضعیت او وجود ندارد، اما گمان می‌رود او از اولین کسانی باشد که در همان روزها به دست عوامل حکومت کشته شده باشد.[۸]
پانویس
- ↑ شفائی، زندانیان روحانیت تشیع افغانستان، 1368ش، ص62؛ فرهنگ، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی شیعیان افغانستان، 1380ش، ص326.
- ↑ احمدی، «سیدنادر بحرالعلوم افغانی»، در گلشن ابرار، 1387ش، ج 8، ص566.
- ↑ احمدی، «سیدنادر بحرالعلوم افغانی»، در گلشن ابرار، 1387ش، ج 8،ص568.
- ↑ احمدی، «با اختران علم و دانش»، 1373ش، ص11؛ احمدی، «سیدنادر بحرالعلوم افغانی»، در گلشن ابرار، 1387ش، ج 8، ص570.
- ↑ حسن‌زاده، آشنایی با حوزه‌های علمیه شیعیان در افغانستان، 1390ش، ص221.
- ↑ میرحسینی، سانچارک در بستر زمان، 1388ش، ص193؛ رجبی، علمای مجاهد، 1382ش، ص538؛ عادلی «حسینی»، شهدای نخبه و مرزبانان اندیشه، 1393ش، ص137.
- ↑ ناصری‌داوودی، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1390ش، ص194.
- ↑ عادلی «حسینی»، شهدای نخبه و مرزبانان اندیشه، 1393ش، ص252؛ احمدی، «با اختران علم و دانش»، 1373ش، ص11.
منابع
- احمدی، سلمان، «با اختران علم و دانش»، در هفته‌نامه وحدت، شماره‌های 139 و 141، 1373ش.
- احمدی، سلمان، گلشن ابرار، قم، پژوهشکدۀ باقرالعلوم، 1387ش.
- حسن‌زاده، غ. علی، آشنایی با حوزه‌های علمیه شیعیان در افغانستان، قم، دارالتفسیر، 1390ش.
- رجبی، محمد‌حسن، علمای مجاهد، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382ش.
- شریفی، علی‌مدد، «روز شمار انقلاب»، در بنياد وحدت، شماره 54، 1375ش.
- شفائی، حسین، زندانیان روحانیت تشیع افغانستان، قم، مولف، 1368ش.
- عادلی «حسینی»، سید‌جعفر، شهدای نخبه و مرزبانان اندیشه، اول، قم، نسیم حیات، 1393ش.
- فرهنگ، محمدحسین، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی شیعیان افغانستان، قم، موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی، 1380ش.
- میرحسینی، سید علی‌نقی، سانچارک در بستر زمان، قم، اشراق، 1388ش.
- ناصری داوودی، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، المصطفی، 1390ش.