قطع رحم

قطع رحم؛ قطع ارتباط با خویشاوندان.

مفهوم‌شناسی

قطع رحم در مقابل صلۀ رحم به‌معنای قطع ارتباط با خویشاوندان است. هرچند آن خویشاوندان با چندین واسطه به فرد منسوب باشند. قطع رحم آزردن و یاری نکردن خویشان را به همراه دارد، در حالی‌ که ‌به آن شخص در مال و آسایش محتاج باشند. قطع رحم از رذائل قوۀ غضب انسان است.

دامنۀ خویشاوندان

گسترۀ خویشاوندان دو گونه است:

1. خویشاوندان نسبی مانند پدر و مادر، خواهر و برادر و کسانی که میانشان وحدت خونی است. در احکام مذهب شیعه، قطع رحم با این گروه حرام است.
2. خویشاوندان سببی؛ نسبت بین افراد از طریق ازدواج حاصل می‌شود، نسبت به قطع ارتباط با این دسته، اختلاف نظر وجود دارد.

قطع رحم در آموزه‌های اسلامی

در آیاتی از قرآن، به موضوع قطع رحم اشاره و از آن به‌شدت نهی شده است؛ چنانچه آن را از مفاسد بزرگ شمرده و در آیه‌ای، چنین افرادی سزاوار لعن پروردگار قرار گرفته‌اند. همچنین در آموزه‌های اسلامی در ردۀ گناهان کبیره به‌شمار می‌آید. در مقابل به ارتباط با افرادی که با آنها رابطه قطع شده، توصیه شده است. با مذمت این عمل، آن را مانع رحمت خدا دانسته‌اند. امام علی در این‌باره معتقدند، در هیچ دین و آیینی به اندازۀ اسلام به صلۀ رحم و قطع آن اهمیت داده نشده و کسی که قطع رحم کند، به خدا ایمان ندارد و پیامبر خدا چنین افرادی را مشرک قلمداد کرده‌اند.

آثار قطع رحم

آثار فردی

در بیان اهل بیت، برای قطع رحم آثاری ذکر شده که بعضی از آنها حتماً در دنیا بروز می‌کند؛ از آن جمله کاهش طول عمر، ابتلای به تنگ‌دستی، انقطاع نسل و عدم نزول رحمت است. از پیامدهای اخروی قطع رحم؛ دور ماندن از بهشت و رحمت الهی است.

آثار اجتماعی قطع رحم

از نظر بسیاری از بزرگان قطع رحم آثار خطرناک و محسوسی برای جامعه دارد. از جملۀ این آثار به موارد زیر اشاره شده است:

• زمینه‌سازی برای فساد و بدخلق شدن افراد جامعه؛
• قرار گرفتن ثروت در دست افراد نالایق؛
• احساس نتیجه‌بخش و سودمند نبودن کارها و افسردگی؛
• به خطر افتادن پیشرفت، امنیت، اقتصاد و اصلاح جامعه.

مراتب قطع رحم

قطع رحم نتیجۀ فرهنگ تنها زیستن و جدایی از دیگران است و از قطع ارتباط زبانی که ابتدایی‌ترین نوع قطع رحم است، آغاز می‌شود و به سایر آن؛ یعنی قطع ارتباط قلبی (شریک نبودن در غم و شادی) و عملی که قطع ارتباط کامل است، می‌انجامد.

عوامل قطع رحم

از منظر اسلام، رذائل اخلاقی زیر می‌‌توانند منجر به کاهش و قطع روابط خویشاوندی شوند:

• تکبر؛
• حسد؛
• چشم و هم‌چشمی؛
• سخن‌چینی؛
• روحیۀ تجسس؛
• حرص و طمع و خساست طبع؛
• بداخلاقی ؛
• کم‌رویی.

اما افراد معمولاً هزینه‌های مادی در مقابل بی‌نتیجه بودن دید و بازدیدها را علت اصلی این امر می‌دانند. در کنار مسائل مادی، عوامل روانی در قطع رحم مؤثر هستند، نظیر:

• تشریفات و چشم و هم‌چشمی‌ها؛
• طمع در مال‌اندوزی؛
• انتظارات بیش از حد؛
• ضعف فرهنگی جامعه.

قطع رحم در فرهنگ ایرانی

صلۀ رحم از جمله مواردی است که سابقه‌ای دیرین در فرهنگ ایران دارد و با ورود اسلام به ایران، این فرهنگ تقویت شده است. صلۀ ارحام در عید نوروز و شب یلدا نمونۀ رسومی است که در ایران باستان، تعلق خانواده را به یکدیگر می‌افزوده است. عطار نیشابوری در آثار خود در باب صلۀ‌ رحم و قطع رحم چنین سروده است:

رو بپرسیدن بر خویشان خویش		تا که گردد مدت عمر تو بیش
هر که گرداند ز خویشاوند رو		بی گمان نقصان پذیرد عمر او
هر که او ترک اقارب می‌کند		جسم خود قوت عقارب می‌کند
گرچه خویشان تو باشند از بدان		بدتر از قطع رحم چیزی مدان

به نظر کارشناسان، برخی در عصر حاضر به‌دلیل شرایط زندگی و همچنین اثرپذیری از زندگی جوامع غربی، دید و بازدیدها را در مسائل مادی خلاصه می‌کنند که این مسئله موجب فاصله گرفتن بعضی افراد از ملیت و مذهب خود شده است.

منابع

• «آثار قطع رحم»، در سایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: 24 آذر 1387ش.
• «جایگاه صله‌رحم درسنت ایرانی»، در سایت خبری مهر، تاریخ درج مطلب: 1 فروردین 1398ش.
• «جایگاه صله رحم در فرهنگ ایرانی اسلامی»، در پایگاه خبری بسیج، تاریخ درج مطلب: 7 فروردین 1396ش.
• «خطراتی قطع رحم انسان تهدید می‌کند»، در خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 1 مهر 1398ش.
• «حدود و کیفیت صله رحم در فرهنگ دین»، در خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 5 فروردین 1397ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، در وب‌سایت قاموس نور، تاریخ بازدید: 20 خرداد 1401ش.
• عطار نیشابوری، فَریدالدّین ابوحامِد محمّد، پندنامه، در وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: 4 خرداد 1401ش.
• «قطع رحم»، دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 20 خرداد 1401ش.
• «قطع رحم»، در وب‌سایت صادقین، تاریخ درج مطلب: 28 فروردین 1396ش.
• «قطع رحم»، ویکی شیعه، تاریخ بازدید: 19 خرداد 1401ش.