ملت امام حسین

ملت امام حسین؛ شعار حماسی در توصیف پیوند انقلاب اسلامی ایران با قیام امام حسین.

ملت امام حسین، شعاری حماسی و مذهبی است که در سال‌های اخیر توسط «سردار قاسم سلیمانی» مطرح شد. این شعار بر پیوند عمیق و همه‌جانبۀ انقلاب اسلامی ایران و ارزش‌های نظام جمهوری اسلامی با قیام امام حسین و نهضت عاشورا تأکید می‌کند. به‌باور پژوهشگران، این پیوند در تمام دوران مبارزۀ انقلابی به رهبری امام خمینی از 15 خرداد 1342ش تا 22 بهمن 1357ش که انقلاب اسلامی پیروز شد و همچنین در دوران هشت سال دفاع مقدس وجود داشته است و تمام مراحل مبارزۀ انقلابی مردم ایران، بر اساس ارزش‌های عاشورایی الگوسازی شده است.

مفهوم‌شناسی

ملت امام حسین، توصیف حماسی و انقلابی و جمله‌ای بیان شده در سال‌های اخیر توسط سردار «قاسم سلیمانی» است؛ اما ریشه این عبارت، در اندیشه‌های امامین انقلاب از همان ابتدا بود. آنچنانی که امام خمینی فرمود: انقلاب اسلامی ایران پرتوی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است.این شعار استوار بودن سبک زندگی مردم انقلابی ایران بر دین‌مداری و عشق به امام حسین و اهل‌بیت را نشان می‌دهد که ولایت‌مداری، فرهنگ ایثار و مقاومت، زندگی حسینی و قدرتمند بودن، از ارکان مهم و برجستۀ آن است.

زمینه‌های اعتقادی و مکتبی

ملت امام حسین، شعار برخاسته از نهضت عاشورا است؛ قیام امام حسین در عاشورای سال 61ق و پیامدهای آن، مؤثرترین و ماندگارترین رویداد انقلابی بوده که منشأ تحولاتی بنیادین در تاریخ اسلام شده است. به‌همین دلیل، بسیاری از پژوهشگران، حفظ اسلام انقلابی و راستین و تداوم ارزش‌های دینی و نهضت‌های اصلاح‌طلبانه در تاریخ اسلام و همچنین انقلاب اسلامی ایران در 1357ش را مرهون قیام عاشورا می‌دانند. شعارهای برگرفته از قیام امام حسین گرچه در دوران انقلاب اسلامی همیشه وجود داشت اما شعار «ملت امام حسین» با این ساختار ویژه، در اوج رویارویی انقلاب اسلامی و محور مقاومت با سیاست‌های تهاجمی آمریکا و گروه داعش، توسط سردار قاسم سلیمانی مورد تأکید قرار گرفت و به‌عنوان شعار ملی و مذهبی بر زبان‌های مردم جاری شد.

ویژگی‌های ملت امام حسین

از منظر پژوهشگران، «ملت امام حسین» گرچه یک شعار انقلابی است، اما برگرفته از یک واقعیت و حقیقت بوده که ویژگی‌های ملموس آن عبارتند از:

1. ولایت‌مداری؛ امام حسین به کربلا آمد تا به مردم نشان دهد که مسیر ولایت و امامتِ جانشین پیامبر، مسیر کمال انسانی است و به‌همین دلیل، ولایت‌مداری و در کنار آن بصیرت‌افزایی از ویژگی‌های مهم رویداد عاشورا و ملت امام حسین به شمار می‌رود.
2. ذلت‌ناپذیری؛ از مهم‌ترین ویژگی‌های ملت امام حسین، ذلت‌ناپذیری در برابر قدرت دشمن بوده که در جملۀ معروف امام حسین منعکس شده است: «هَیهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة». این ویژگی در صحنه‌های مختلف انقلاب اسلامی به‌ویژه در 8 سال دفاع مقدس مردم ایران و دفاع از حرم در عراق و سوریه خود را نشان داد.
3. عدالت‌خواهی؛ به‌نظر بسیاری از پژوهشگران، دوران چهار دهه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با هیچ دورۀ‌ دیگری در گذشته از نظر عدالت‌طلبی و مبارزه با ستم قابل مقایسه نیست. در دوران حکومت پهلوی، خدمات و درآمدهای کشور، در اختیار گروه کوچکی از اصحاب قدرت، قرار می‌گرفت و مردم در پاسخ‌گویی به نیازهای اولیۀ زیرساختی و خدمت‌رسانی، ناتوان و محروم بودند؛ اما جمهوری اسلامی در شمار موفق‌ترین حاکمیت‌های جهان در جابه‌جایی خدمت و ثروت از مرکز به همه‌ جای کشور و از مناطق برخوردار به مناطق محروم بوده است.

نقش مکتب امام حسین در انقلاب اسلامی

بررسی ادبیات رایج در روند انقلاب اسلامی، شعارها، بیانیه‌ها و سخنرانی‌های انقلابیون و رهبران نهضت نشان می‌دهد که از میان عناصر مذهبی، فرهنگ عاشورا و قیام امام حسین در انقلاب اسلامی و تحقق شعار ملت امام حسین نقش مهم و اساسی داشته است.

الف) پیدایش انقلاب اسلامی

هدف و انگیزۀ مردم ایران از انقلاب اسلامی، نابودی ستم، استبداد و استکبار جهانی و برپایی حکومت عدل الهی و اجرای احکام اسلام به‌عنوان «معروف» و جلوگیری از وابستگی به اجانب و بیگانگان به‌عنوان «منکر» بود. این ارزش‌های دینی در انگیزه و هدف امام حسین از قیام عاشورا نیز مطرح بود.

همچنین به‌باور پژوهشگران، رهبری حسین‌گونۀ امام خمینی، از مهم‌ترین اثرگذاری‌های نهضت عاشورا در پیدایش انقلاب اسلامی بوده است. مردم ایران، ویژگی‌هایی مانند شجاعت، سازش‌ناپذیری، صلابت، شهامت و روح حماسی امام حسین را در شخصیت امام خمینی می‌دیدند؛ شعار «خمینی، خمینی، تو وارث حسینی»، نشان‌دهندۀ این امر است.

ب) شیوۀ مبارزه

زمان‌های عزاداری امام حسین و مکان‌های عزاداری مانند مسجدها، حسینیه‌ها و خیمه‌های عزاداری، مهم‌ترین زمان‌ها و مکان‌ها برای فعالیت نیروهای انقلاب و بیداری مردم از مفاسد حکومت و سازمان‌دهی آنها برای راه‌پیمایی و فعالیت‌های انقلابی به‌شمار می‌آمد. در سال‌های اوج‌گیری انقلاب اسلامی، در ایام محرم، به‌ویژه روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی، مبارزات انقلابی شدت پیدا می‌کرد.

همچنین در دوران انقلاب اسلامی، مردم ایران تحت تأثیر نهضت عاشورا، فرهنگ از خودگذشتگی امام حسین و اصحاب وی را الگوی مبارزاتی خود قرار دادند و در روند شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی، ایثار کردند و شعار ملت امام حسین را تحقق بخشیدند.

ج) پیروزی انقلاب اسلامی

مطالعۀ دوره‌های مختلف و مؤثر در پیروزی انقلاب اسلامی نشان می‌دهد که نقطۀ شروع آنها، ایام عزاداری امام حسین و با الهام از آموزه‌های نهضت عاشورا بوده است؛ قیام 15 خرداد که از زمنیه‌های اصلی پیروزی انقلاب اسلامی و نقطۀ عطفی در تاریخ آن محسوب می‌شود، به‌دنبال سخنرانی انتقادی امام خمینی در بعد از ظهر عاشورا؛ یعنی 13 خرداد 1342ش رخ داد. همچنین امام خمینی در مصاحبه‌ای در 14 آذر 1357ش در اهمیت و نقش محرم در مبارزۀ انقلابی گفته بود که محرم ماهی است که عدالت در مقابل ظلم و حق در مقابل باطل قیام کرده و به اثبات رسانده است که در طول تاریخ همیشه حق بر باطل پیروز شده است و امسال در ماه محرم، نهضت حق در مقابل باطل تقویت می‌شود. بعد از این مصاحبه، حضور میلیونی مردم در تظاهرات تاسوعا و عاشورای سال 1357ش که حکم همه‌پرسی علیه نظام شاهنشاهی را داشت، زمینۀ عملی شکست نظام شاهنشاهی فراهم شد و سی‌وشش روز پس از تظاهرات بزرگ عاشورایی، شاه از کشور گریخت و بیست‌وشش روز بعد در 22 بهمن 1357ش انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید.

د) بعد از پیروزی انقلاب

1. دوران دفاع مقدس

صدها نشانۀ مختلف از شعار ملت امام حسین وجود دارد که دفاع مقدس را به نهضت عاشورا پیوند عمیق می‌زند و جلوه‌های کربلا را در صحنه‌های مختلف آن نشان می‌دهد. برای مثال، در وصیت‌نامه‌ها، شعارها، سرودها، نوحه‌ها، تابلوهای جبهه، مجالس ختم شهیدان، روضه‌خوانی و مداحی، طراحی و نام‌گذاری سربند رزمندگان، نام و رمز عملیات مختلف، اسامی لشگرها و گردان‌ها و نام‌گذاری عملیات موفق سپاه و ارتش، عناصر فرهنگ و شعار عاشواریی وجود داشت. الگوگیری عموم رزمندگان از امام حسین و شهدای کربلا، در تشجیع، ایستادگی، مقاومت و انگیزۀ رزمندگان و تحقق شعار ملت امام حسین، تأثیر شگرفی داشته است.

2. حفظ و تداوم انقلاب اسلامی

یکی از عوامل اساسی حفظ و تداوم انقلاب اسلامی، قیام امام حسین و فرهنگ عاشورایی دانسته شده است. انقلاب اسلامی که در اهداف، زمینه‌ها و مراحل مختلف مبارزه و پیروزی به نهضت عاشورا پیوند ناگسستنی برقرار کرده بود، در تداوم نیز با فرهنگ عاشورایی ارتباط برقرار کرد و با حفظ روحیۀ ازخودگذشتگی، آزادگی و عزت نفس و مبارزه با ستم در عرصه‌های مختلف سیاست خارجی و داخلی ظاهر شده است.

ز) پیروزی بر داعش

به باور بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان، هدف اصلی داعش و گروه‌های تکفیری و پشتیبانان بین‌المللی آنها، از بین‌بردن امنیت داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان ملت امام حسین بود؛ اما شعار «ملت امام حسین» و پیوند انقلاب اسلامی ایران با قیام امام حسین در شکل‌گیری جبهۀ مقاومت، مبارزه و پیروزی بر داعش، دفاع از حرم امامان در عراق و حرم حضرت زینب در سوریه، نقش مؤثر داشت؛ زیرا هسته‌های مقابله و مبارزۀ جهادی با داعش بر اساس الگوگیری از ارزش‌های نهضت عاشورا مانند فرهنگ شهادت‌طلبی و ننگ‌بودن زیر بار ذلت رفتن، صورت گرفت و با ورود سردار قاسم سلیمانی به جبهۀ مقاومت و مدیریت عاشورایی میدان جنگ، داعش در عراق و سوریه، شکست خورد.

جلوه‌های مکتب امام حسین در سبک زندگی

1. اصلاح نگرش مردم نسبت به دین

پژوهشگران معتقدند همان‌گونه که مردم در زمان امام حسین دچار نوعی نگرش سطحی نسبت به دین شده بودند و امام حسین، به‌عنوان مظهر اسلام محمدی با قیام خود تفسیرها و برداشت‌های رایج از دین را رد کرد، امام خمینی نیز با پیروی از نهضت عاشورا، اصلاح اندیشه‌های دینی را الگوی نهضت اسلامی قرار داده و با رد مسئلۀ جدایی دین از سیاست، برداشت‌های غلط و رایج از دین را دگرگون کرد و اسلام را دین اجتماعی معرفی کرد.

2. نفی سازش با نظام سلطه

بر اساس گزارش‌های تاریخی، هنگامی که معاویه بر خلاف سیرۀ پیامبر اسلام از امام حسین برای خلافت موروثی خاندان بنی‌امیه و جانشینی فرزند خود یزید بیعت خواست، با مخالفت امام روبه‌رو شد و امام حسین گفت که چنین برداشتی از اسلام را تأیید نمی‌کند. امام خمینی نیز با پیروی از امام حسین، در مقابل نظام حکومتی شاهی ایستاد و سازش‌ناپذیری خود و مشروعیت اجتماعی و سیاسی نظام شاهنشاهی را زیر سؤال برد.

3. تشکیل حکومت اسلامی

بعضی از اندیشمندان مسلمان، مهم‌ترین انگیزۀ قیام امام حسین را ایجاد حکومت اسلامی دانسته‌اند؛ امام خمینی نیز با پیروی از سیرۀ امام حسین اجرای اصول اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اسلام را بدون تشکیل حکومت اسلامی، ممکن نمی‌دانست.

4. تبیین و احیای ارزش‌های اسلامی

به باور اندیشمندان مسلمان، دین اسلام دارای ارزش‌ها و هنجارهایی است که در صورت عملی شدن همۀ آنها، اعضای جامعۀ اسلامی از درون متحول می‌شود و هر یک از اعمال فردی و اجتماعی آنها، معنای خاص پیدا می‌کند. قیام امام حسین در سال 60 هجری، این ارزش‌ها را به نمایش گذاشت و در انقلاب اسلامی 1357ش در ایران نیز این ارزش‌ها در تاریخ ثبت شد که عبارتند از:

1. ایمان به جهاد در راه خدا؛
2. احیای روحیۀ شهادت‌طلبی؛
3. مقاومت، پشتکار و پایداری در راه مبارزه؛
4. احیای روحیۀ آزادگی و ذلت‌ناپذیری؛
5. شجاعت، شهامت و پرهیز از مصلحت‌اندیشی و راحت‌طلبی؛
6. احیای روحیه برادری و برابری؛
7. احیای امر به معروف و نهی از منکر؛
8. احیای جنبه‌های اخلاقی، مروت، ایثار و مواسات اسلامی؛
9. ایستادگی در برابر داعش و گروه‌های تکفیری به‌عنوان مفسران انحرافی اسلام.

منابع

• انصاری، حمید، «امام خمینی احیاگر فرهنگ عاشورا»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، تاریخ بازدید: 28 اردیبشهت 1402ش.
• «انقلاب اسلامي ايران پرتوي از عاشورا و انقلاب الهي آن است‌»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب:11 بهمن 1385ش.
• «برگزاری همایش نقش نهضت عاشورا در پیروزی بر سلفی‌گری»، پایگاه خبری و اطلاع‌رسانی وب‌دا، تاریخ درج مطلب: شنبه ١٧ مهر ١٣٩٥ش.
• حقانی، موسی، «تظاهرات تاسوعا و عاشورای 1357»، جام‌جم آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آبان ۱۳۹۳ش.
• «ذلت ناپذیری از پیام های عاشورا»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲۳ آبان ۱۳۹۲ش.
• «شاخصه‌های ملت امام حسین»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب: 12 شهریور 1401ش.
• «عاشورا و انقلاب اسلامی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 28 اردیبهشت 1402ش.
• «ما ملت امام حسینیم چطور شعار یک ملت شد؟»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد 1400ش.
• «ملت امام حسین»، وب‌سایت روزنامۀ فرهیختگان، تاریخ درج مطلب: 6 شهریور 1399ش.
• «نهضت عاشورا و جلوه‌های تجلی آن در دفاع مقدس»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: 16 شهریور 1399ش.
• «ولایت‌مداری از آموزه‌های مهم واقعه عاشورا است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۹ مرداد ۱۴۰۱ش.