ازدواج دختران روستایی
ازدواج دختران روستایی، پیوند زناشویی دختران روستایی در محیط‌های روستایی.
ازدواج دختران روستایی همواره تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بوده و سنت‌ها و نقش خانواده در آن پررنگ بوده است. با این حال، تحولات اجتماعی و فرهنگی مانند افزایش تحصیلات، مهاجرت و تغییر نگرش‌ها باعث تغییراتی در الگوهای ازدواج شده‌اند؛ از جمله افزایش سن ازدواج دختران روستایی و کاهش تمایل به ازدواج به‌هنگام. همچنین، چالش‌های ازدواج اجباری و کودک‌همسری نیازمند بررسی و سیاست‌گذاری‌های مناسب برای بهبود وضعیت ازدواج دختران روستایی است.
مفهوم‌شناسی
ازدواج دختران روستایی به پیوند زناشویی دخترانی اشاره دارد که در جوامع روستایی زندگی می‌کنند و ازدواج آنان تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خاص این مناطق قرار دارد. در این ازدواج‌ها، سنت‌ها و رسوم محلی نقش پررنگی ایفا می‌کنند و تصمیم‌گیری‌ها اغلب با توجه به ارزش‌های خانوادگی و اجتماعی صورت می‌گیرد.[۱]
پیشینۀ تاریخی
ازدواج در جوامع روستایی از دیرباز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی و فرهنگی شکل‌گرفته و نقش کلیدی در ساختار اجتماعی و اقتصادی این جوامع ایفا کرده است. در گذشته، ازدواج‌ها اغلب بر اساس توافق خانواده‌ها، پیروی از سنت‌ها و رسوم محلی و حفظ منافع اقتصادی و اجتماعی صورت می‌گرفت. در بسیاری از روستاها، ازدواج‌ها به‌منظور تقویت پیوندهای خانوادگی و قبیله‌ای انجام می‌شد و نقش دختران در خانواده بیشتر به‌عنوان همسر و مادر تعریف می‌شد.[۲] در دهه‌های اخیر عواملی مانند صنعتی‌شدن،[۳] مهاجرت،[۴] افزایش سطح تحصیلات[۵] افزایش هزینه‌های ازدواج،[۶] تغییر در ارزش‌ها [۷] و تغییرات در ساختار خانواده [۸] بر سن ازدواج، انتخاب همسر و نقش زنان در خانواده تأثیر گذاشته‌اند.
اهمیت
ازدواج دختران به دلیل تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گسترده‌ای که بر جوامع روستایی دارد، دارای اهمیت است. ازدواج دختران روستایی، پدیده‌ای پیچیده و چندوجهی است که ریشه در سنت‌ها، باورها و ساختارهای اجتماعی و اقتصادی جوامع روستایی دارد. این پدیده در طول زمان دستخوش تحولات بسیاری شده است. در گذشته، ازدواج در سنین پایین و تحت تأثیر عوامل اجتماعی و اقتصادی صورت می‌گرفت؛[۹] اما با تغییرات اجتماعی و فرهنگی، شاهد افزایش سن ازدواج و تغییرات دیگری در الگوهای ازدواج هستیم. این تغییرات، در کنار چالش‌هایی مانند تضاد بین ارزش‌های سنتی و مدرن، کاهش فرصت‌های ازدواج و مشکلات اقتصادی، بر تصمیم‌گیری دختران روستایی در مورد ازدواج تأثیر گذاشته است.[۱۰]
جایگاه دختران در جامعۀ روستایی
در جوامع روستایی ایران، جایگاه دختران به‌شدت تحت تأثیر سنت‌ها و نقش‌های اجتماعی تعریف شده است. از یک سو، آنها به‌عنوان عضوی از خانواده به ایفای نقش‌های سنتی همچون کار در مزرعه و خانه مشغول‌اند، اما از سوی دیگر، در بحث ازدواج، قدرت تصمیم‌گیری محدودی دارند و بیشتر تابع نظرات خانواده، به‌ویژه پدران و بزرگان خانواده هستند.[۱۱] در این فرهنگ‌ها، ازدواج به جای انتخاب شخصی فرد، بیشتر به‌عنوان پیوند بین خانواده‌ها تلقی می‌شود. با این حال، تغییرات اجتماعی و اقتصادی دهه‌های اخیر موجب شده که برخی از این باورها به چالش کشیده شود و دختران بیشتری به دنبال تحصیل و استقلال اقتصادی باشند، که این خود منجر به افزایش سن ازدواج یا کاهش تمایل به ازدواج‌های سنتی شده است.[۱۲]
زمینه‌ها و عوامل مؤثر در ازدواج دختران روستایی
عوامل مختلفی در ازدواج دختران روستایی تأثیر دارد، از جمله:
عوامل فرهنگی و اجتماعی
آداب‌ورسوم سنتی ازدواج
ازدواج دختران روستایی در ایران با آداب و رسوم خاص فرهنگی همراه است که نشان‌دهندۀ هویت اجتماعی و خانوادگی است. این رسوم شامل مراحل متنوعی همچون خواستگاری، نامزدی و مراسم عروسی می‌شود، که با همکاری اعضای خانواده و جامعۀ روستایی برگزار می‌شود. این مشارکت نه‌تنها پیوند میان خانواده‌ها را تقویت می‌کند، بلکه به تقویت همبستگی اجتماعی نیز منجر می‌شود.[۱۳] با این حال، با تغییرات مدرن و مهاجرت به شهرها، بسیاری از این سنت‌ها دچار تحول یا حتی فراموشی شده‌اند. به‌عنوان مثال، رسوم طولانی‌مدت و هزینه‌بر مراسم عروسی[۱۴] در برخی مناطق به‌عنوان عاملی برای کاهش تمایل به ازدواج عمل کرده و بار مالی زیادی بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند و موجب افزایش سن ازدواج دختران روستایی می‌شود.[۱۵] همچنین رسم همیاری داماد در کارهای کشاوری خانوادۀ عروس[۱۶] اگرچه همبستگی اجتماعی را تقویت می‌کند، اما گاهی سخت‌گیری‌ها، تمایل به ازدواج را کاهش می‌دهد.[۱۷]
نقش خانواده و بزرگان خانواده
در جوامع روستایی ایران، خانواده و به‌ویژه بزرگان خانواده، نقش محوری در ازدواج دختران دارند. این بزرگان با هدایت فرآیند خواستگاری و تصمیم‌گیری، همبستگی اجتماعی را تقویت می‌کنند و سنت‌ها را زنده نگه می‌دارند؛ اما این نفوذ قوی گاهی اوقات به فشارهای فرهنگی و اقتصادی منجر می‌شود. انتظارات بالای خانواده‌ها برای برگزاری مراسم‌های پرخرج و تأکید بر سنت‌های خاص، باعث کاهش تمایل جوانان به ازدواج و افزایش نگرانی‌های اقتصادی شده است.[۱۸]
نگرش‌ها به ازدواج دختران روستایی
نگرش خانواده‌ها و دختران روستایی به ازدواج، یکی از عوامل اصلی ازدواج دختران در این جوامع است. در گذشته، ازدواج به‌هنگام به‌عنوان یک سنت و ضرورت اقتصادی پذیرفته می‌شد، اما با افزایش تحصیلات و دسترسی به رسانه‌ها، نگرش‌ها تغییر کرده و انتظارات از ازدواج افزایش یافته است. دختران روستایی نیز خواهان تحصیلات بالاتر و استقلال بیشتری هستند که این امر به تأخیر در ازدواج منجر شده است. این تغییرات، ضمن ایجاد فرصت‌های جدید برای زنان، چالش‌هایی را نیز به همراه داشته و نیازمند برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری مناسب است.[۱۹]
ابعاد اقتصادی
فقر و محرومیت
در جوامع روستایی، فقر یکی از عوامل کلیدی در ازدواج زودهنگام دختران است. خانواده‌ها به دلیل فشارهای اقتصادی و عدم توانایی تأمین نیازهای اولیه، ازدواج را به‌عنوان راهی برای کاهش هزینه‌های زندگی و تأمین آینده دختران می‌بینند. این ازدواج‌های زودهنگام اغلب فرصت‌های تحصیلی و شغلی دختران را محدود کرده و منجر به ترک تحصیل و عدم دسترسی به شغل‌های مناسب شده است.[۲۰] از سوی دیگر، هزینه‌های بالای مراسم ازدواج و فشارهای سنتی بر خانواده‌ها، تمایل به ازدواج را در شرایط اقتصادی نامناسب کاهش داده و موجب افزایش سن ازدواج دختران روستایی شده است.[۲۱] با این حال، برخی رسوم مانند کمک به زوج‌های جوان برای شروع زندگی جدید و پرهیز از تجمل‌گرایی این فشارها را تعدیل می‌کند.[۲۲]
تحصیلات و اشتغال
از منظر کارشناسان، افزایش تمایل به تحصیل میان دختران روستایی، هرچند یک دستاورد اجتماعی است، اما سن ازدواج دختران را افزایش داده است. تحصیلات بالاتر، زمینه‌ساز استقلال مالی و شغلی دختران می‌شود، اما انتظارات آنها از زندگی زناشویی و همسر آینده را افزایش می‌دهد و انتخاب شریک زندگی را برای آنها دشوارتر می‌سازد. در این چارچوب، دختران تحصیل‌کرده، شریک زندگی با سطح تحصیلات و دیدگاه‌های مشابه خود را در مناطق روستایی کمتر می‌یابند و این خود موجب افزایش سن ازدواج دختران روستایی است.[۲۳]
مهاجرت و ازدواج
مهاجرت پسران جوان به شهرها با هدف دستیابی به فرصت‌های شغلی و تحصیلی بهتر، از مسایل مهم ازدواج دختران روستایی است. با کاهش تعداد مردان واجد شرایط در روستاها و تغییر نگرش پسران نسبت به ازدواج پس از مواجهه با سبک زندگی شهری، گزینه‌های ازدواج برای دختران روستایی محدودتر شده و سن ازدواج آنها افزایش می‌یابد. [۲۴] همچنین، مهاجرت دختران به شهرها برای تحصیل و کار، آنها را با فرصت‌های جدیدی مواجه می‌کند که باعث تغییر اولویت‌ها و کاهش تمایل به ازدواج به‌هنگام می‌شود.[۲۵]
چالش‌های ازدواج دختران روستایی
ازدواج زودهنگام
ازدواج در سنین پایین ممکن است با رضایت ضمنی خانواده‌ها و خود دختران انجام شود، اما با نبود آمادگی جسمی و روانی، این دختران در معرض آسیب‌های مختلف قرار می‌گیرند. فقر، نگرانی‌های اقتصادی خانواده‌ها، فشارهای اجتماعی برای حفظ آبرو و انتظارات فرهنگی از جمله دلایل اصلی این ازدواج‌ها هستند. ازدواج زودهنگام عواقب جدی از جمله ترک تحصیل، محدودیت فرصت‌های شغلی، خشونت خانگی و مشکلات روانی برای دختران به همراه دارد که نیازمند اقدامات قانونی، آموزش خانواده‌ها، ایجاد فرصت‌های برابر و تغییر نگرش‌های فرهنگی است.[۲۶] با وجود اینکه قانون مدنی ایران سن قانونی ازدواج دختران را ۱۳ سال و پسران را ۱۵ سال تعیین کرده است،[۲۷] اما برخی دختران زیر ۱۳ سال، با برخورداری از آمادگی‌های لازم از نظر جسمانی و روانی، شرایط مناسبی برای ازدواج دارند و در این موارد، موضوع ازدواج کودکان به‌عنوان یک معضل تلقی نمی‌شود.[۲۸]
افزایش سن ازدواج
افزایش سن ازدواج در دختران روستایی پدیده‌ای چندوجهی است که تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و جمعیت‌شناختی رخ می‌دهد. تغییرات در نگرش‌ها نسبت به ازدواج،[۲۹] افزایش سطح تحصیلات،[۳۰] بهبود وضعیت اقتصادی زنان،[۳۱] افزایش هزینه‌های ازدواج،[۳۲] کاهش نرخ باروری[۳۳] و مهاجرت‌ها[۳۴] بر این روند تأثیرگذار هستند. دختران روستایی با افزایش تحصیلات و دسترسی به رسانه‌ها، به دنبال استقلال مالی و شغلی می‌روند که این روند به افزایش انتظارات آنها از همسر آینده و دشوارتر شدن انتخاب شریک زندگی انجامیده است.[۳۵] همچنین افزایش هزینه‌های ازدواج و مهاجرت پسران به شهرها باعث کاهش فرصت‌های ازدواج شده و این امر به‌طور مستقیم به افزایش سن ازدواج در این جوامع منجر می‌شود. تغییر در ساختار خانواده‌ها و توجه بیشتر به تحصیل و اشتغال نیز از دیگر دلایل مهم این پدیده به شمار می‌آید.[۳۶]
ازدواج اجباری
ازدواج اجباری به ازدواجی گفته می‌شود که در آن فرد، به‌ویژه دختران جوان، بدون رضایت و تحت فشار خانواده، جامعه یا شرایط اقتصادی مجبور به ازدواج می‌شوند. این فشارها ممکن است در هر سِنی و صرف‌نظر از آمادگی فرد برای ازدواج اعمال شود. این نوع ازدواج اغلب با پیامدهای منفی چون ترک تحصیل، خشونت خانگی و مشکلات روانی همراه است. عدم آمادگی جسمی و روانی دختران و نقض حق انتخاب آنها، این پدیده را به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اجتماعی در جوامع روستایی تبدیل کرده است. برای مقابله با این معضل، متخصصان بر تقویت قوانین حمایتی، آموزش عمومی و توسعه زیرساخت‌های آموزشی و شغلی تأکید دارند تا فشارهای اقتصادی و اجتماعی کاهش یابد و دختران بتوانند با آزادی بیشتری در مورد آینده خود تصمیم بگیرند.[۳۷]
پانویس
- ↑ ابراهیمی، «آداب و رسوم ازدواج در میان مردم روستای امزاجرد»، وب‌سایت انسان‌شناسی و فرهنگ.
- ↑ «گذری بر شیوۀ ازدواج در دوران قاجار»، وب‌سایت صبح قزوین.
- ↑ آقایی و طاهری بنچناری، «نگرش جوانان به تاثير عوامل اقتصادي اجتماعي و فرهنگي موثر در بالا رفتن سن ازدواج»، 1392ش، ص89.
- ↑ چیذری، «دختران روستایی از قافله ازدواج جاماندند»، وب‌سایت روزنامۀ جوان.
- ↑ کاظمی‌پور، «تحول سن ازدواج زنان در ایران و عوامل جمعیتی مؤثر بر آن»، ۱۳۸۳ش، ص121.
- ↑ رحمانی‌پور و همکاران، «عوامل تأثیرگذار بر افزایش سن ازدواج جوانان»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ شهابی، «تحليل عوامل موثر بر ارزش‌ها‌ي خانوادگي جوانان روستايي»، 1385ش، ص179-181.
- ↑ امجدیان، «ساختار خانواده (خانواده هسته‌ای)»، وب‌سایت پرتال تخصصی مددکاری اجتماعی ایران.
- ↑ علاسوند، «سن ازدواج از ديد اسلام»، وب‌سایت راسخون.
- ↑ رحمانی‌پور و همکاران، «عوامل تأثیرگذار بر افزایش سن ازدواج جوانان»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «فقر در روستاهای هرمزگان/ بی‌اطلاعی دختران از سن همسر آینده»، وب‌سایت عصر ایران.
- ↑ «تحلیل تغییر سبک زندگی دختران روستا با نگاهی بر نظریات برساخت‌گرایی و پدیدارشناسی و ساختارگرایی»، وب‌سایت سامانۀ ملی ازدواج؛ ابراهیمی، «آداب و رسوم ازدواج در میان مردم روستای امزاجرد»، وب‌سایت انسان‌شناسی و فرهنگ.
- ↑ «آداب و رسوم ازدواج در ایران/ بخش اول»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ امینی، «تجمل‌گرایی؛ یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت.
- ↑ سهرابی، «مسابقۀ هزینه‌ها برای عروسی»، وب‌سایت تبیان.
- ↑ «آداب و رسوم زیبای اقوام ایرانی برای ازدواج»، وب‌سایت آسمونی.
- ↑ طالبی، «فرهنگ ازدواج و ازدواج در فرهنگ مختلف»، وب‌سایت حوزه‌نت.
- ↑ «آداب و رسوم ازدواج در ایران/ بخش اول»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی؛ طالبی، «فرهنگ ازدواج و ازدواج در فرهنگ مختلف»، وب‌سایت حوزه‌نت.
- ↑ شهابی، «تحليل عوامل موثر بر ارزش‌ها‌ي خانوادگي جوانان روستايي»، 1385ش، ص179-181؛ کاظمی‌پور، «تحول سن ازدواج زنان در ایران و عوامل جمعیتی مؤثر بر آن»، ۱۳۸۳ش، ص121.
- ↑ حسینی‌فر و اکبری، «بررسی پیامدهای اجتماعی ازدواج زودهنگام بر روند آموزش دختران»، 1398ش، ص123-124.
- ↑ رحمانی‌پور و همکاران، «عوامل تأثیرگذار بر افزایش سن ازدواج جوانان»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ امینی، «تجمل‌گرایی؛ یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت.
- ↑ کاظمی‌پور، «تحول سن ازدواج زنان در ایران و عوامل جمعیتی مؤثر بر آن»، ۱۳۸۳ش، ص121.
- ↑ چیذری، «دختران روستایی از قافله ازدواج جاماندند»، وب‌سایت روزنامۀ جوان.
- ↑ زهرانژاد، «مهاجرت زنان تحصيلكرده به شهرها»، وب‌سایت روزنامه اعتماد.
- ↑ بهرامی و همکاران، «مطالعه داده‌بنیاد ازدواج زودهنگام دختران شهرستان پلدختر»، 1401ش، ص502-505؛ حسن‌میری، «سرنوشت تلخ ازدواج زودهنگام دختران روستایی»، وب‌سایت ایانا.
- ↑ شریعتی و همکاران، «بررسی فقهی_حقوقی سن ازدواج در حقوق ایران»، ۱۳۹۹ش، ص۱۷-۱۹.
- ↑ فتایی و همکاران، مطالعه زمینه‌ها و پیامدهای کودک همسری در استان لرستان، 1401ش، ص137-140.
- ↑ شهابی، تحليل عوامل موثر بر ارزش‌ها‌ي خانوادگي جوانان روستايي: مطالعه موردي استان اصفهان، 1385ش، ص179-181.
- ↑ کاظمی‌پور، «تحول سن ازدواج زنان در ایران و عوامل جمعیتی مؤثر بر آن»، ۱۳۸۳ش، ص121.
- ↑ آقایی و طاهری بنچناری، نگرش جوانان به تاثير عوامل اقتصادي اجتماعي و فرهنگي موثر در بالا رفتن سن ازدواج، 1392ش، ص89.
- ↑ رحمانی‌پور و همکاران، «عوامل تأثیرگذار بر افزایش سن ازدواج جوانان»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ تاج‌بخش و پویافر، واکاوی علل تغییر الگوی سنی ازدواج روستاییان، 1400ش، ص152 و 167.
- ↑ زهرانژاد، «مهاجرت زنان تحصيلكرده به شهرها»، وب‌سایت روزنامه اعتماد.
- ↑ کاظمی‌پور، «تحول سن ازدواج زنان در ایران و عوامل جمعیتی مؤثر بر آن»، ۱۳۸۳ش، ص121.
- ↑ کاظمی‌پور، «تحول سن ازدواج زنان در ایران و عوامل جمعیتی مؤثر بر آن»، ۱۳۸۳ش، ص117.
- ↑ «ازدواج اجباری یا تحمیلی چیست و راه‌های مقابله با آن»، وب‌سایت از وکیل بپرس؛ «ازدواج اجباری»، وب‌سایت مشاورۀ روانشناسی مصاحب.
منابع
- ابراهیمی، انسیه، «آداب و رسوم ازدواج در میان مردم روستای امزاجرد»، وب‌سایت انسان‌شناسی و فرهنگ، تاریخ درج مطلب: 7 تیر 1400ش.
- امینی، ابراهیم، «تجمل‌گرایی؛ یکی از موانع ازدواج»، وب‌سایت دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت، تاریخ درج مطلب: 4 اردیبهشت 1401ش.
- «ازدواج اجباری یا تحمیلی چیست و راه‌های مقابله با آن»، وب‌سایت از وکیل بپرس، تاریخ درج مطلب: 16 اسفند 1402ش.
- «ازدواج اجباری»، وب‌سایت مشاورۀ روانشناسی مصاحب، تاریخ بازدید: 19 شهریور 1403ش.
- آقایی، سیدسعید و طاهری بنچناری، رویا، «نگرش جوانان به تأثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مؤثر در بالا رفتن سن ازدواج»، در فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی ایران، سال سوم، شماره هشتم، بهار 1392ش.
- «آداب و رسوم ازدواج در ایران/ بخش اول»، وب‌سایت مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 20 خرداد 1403ش.
- «آداب و رسوم زیبای اقوام ایرانی برای ازدواج»، وب‌سایت آسمونی، تاریخ بازدید: 19 شهریور 1403ش.
- بهرامی، ولی و همکاران، «مطالعه داده بنیاد ازدواج زودهنگام دختران شهرستان پلدختر (مورد مطالعه: روستای زیودار)»، در مجلۀ راهبرد اجتماعی فرهنگی، دورۀ 11، شمارۀ 4، شمارۀ پیاپی 45، اسفند 1401ش.
- حسن‌میری، فهیمه، «سرنوشت تلخ ازدواج زودهنگام دختران روستایی»، وب‌سایت ایانا، تاریخ درج مطلب: 26 دی 1395ش.
- حسینی‌فر، مریم‌السادات و اکبری، زهرا، «بررسی پیامدهای اجتماعی ازدواج زودهنگام بر روند آموزش دختران (مطالعه موردی: شهر اسفرورین)»، در نشریۀ پژوهش در آموزش مطالعات اجتماعی، دورۀ 1، شمارۀ 2، اسفند 1398ش.
- «تحلیل تغییر سبک زندگی دختران روستا با نگاهی بر نظریات برساخت‌گرایی و پدیدارشناسی و ساختارگرایی»، وب‌سایت سامانۀ ملی ازدواج، تاریخ درج مطلب: 14 اردیبهشت 1403ش.
- «فقر در روستاهای هرمزگان/ بی‌اطلاعی دختران از سن همسر آینده»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 18 اردیبهشت 1398ش.
- فتایی، مهری و همکاران، «مطالعه زمینه‌ها و پیامدهای کودک همسری در استان لرستان»، در پژوهشنامۀ مددکاری اجتماعی، دورۀ 9، شمارۀ 32، تابستان 1401ش.
- «گذری بر شیوۀ ازدواج در دوران قاجار»، وب‌سایت صبح قزوین، تاریخ بازدید: 18 شهریور 1403ش.
- زهرانژاد، بهرام، «مهاجرت زنان تحصیل‌کرده به شهرها»، وب‌سایت روزنامۀ اعتماد، تاریخ درج مطلب: 19 دی 1401ش.
- شریعتی، الهام و همکاران، «بررسی فقهی_حقوقی سن ازدواج در حقوق ایران»، در فصلنامه مطالعات زن و خانواده، پژوهشکده زنان، دانشگاه الزهرا (س)، دورۀ 8، شمارۀ 3، 1399ش.
- شهابی، سیامک، تحلیل عوامل مؤثر بر ارزش‌های خانوادگی جوانان روستایی: مطالعه موردی استان اصفهان»، در فصلنامه روستا و توسعه، دورۀ 9، شمارۀ 3، سال 1385ش.
- سهرابی، هنگامه، «مسابقۀ هزینه‌ها برای عروسی»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 13 آذر 1389ش.
- طالبی، فیروز، «فرهنگ ازدواج و ازدواج در فرهنگ مختلف»، وب‌سایت حوزه‌نت، تاریخ درج مطلب: 15 اردیبهشت 1397ش.
- کاظمی‌پور، شهلا، «تحول سن ازدواج زنان در ایران و عوامل جمعیتی مؤثر بر آن»، در مجلۀ پژوهش زنان، شمارۀ 3، پیاپی 10، 1383ش.
- چیذری، زهرا، «دختران روستایی از قافله ازدواج جاماندند»، وب‌سایت روزنامۀ جوان، تاریخ درج مطلب: 14 اسفند 1402ش.
- رحمانی‌پور، ریحانه و همکاران، «عوامل تأثیرگذار بر افزایش سن ازدواج جوانان»، وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ درج مطلب: 11 خرداد 1401ش.
- علاسوند، فریبا، «سن ازدواج از دید اسلام»، وب‌سایت راسخون، تاریخ درج مطلب: 29 خرداد 1396ش.