لجاجت
لجاجت؛ پافشاری بر سخن یا رفتاری به‌منظور مخالفت با میل یا خواسته دیگران.
لجاجت، از جمله رذایل اخلاقی و نابهنجاری‌های رفتاری است که نداشتن مهارت‌های ارتباطی، موجب بروز این صفت ناپسند می‌شود. لجاجت، آسیب‌های گوناگونی را برای فرد در روابط خانوادگی و اجتماعی به دنبال دارد.
مفهوم‌شناسی
لجاجت در لغت به‌معنای یک‌دندگی و عناد است[۱] و در اصطلاح اصرار ورزیدن بر انجام کاری که از انجام آن نهی شده است؛ مانند لجاجت فرزند نسبت به پدر و مادر. در مواردی لجاجت همراه با عناد است.[۲] همچنین مفهوم لجبازی متفاوت از مصمم‌بودن است؛ فرد لجباز بدون داشتن دلیل منطقی و درست بر خواستۀ خود پافشاری می‌کند، حال آنکه فرد مصمم با قدرت و اطمینان خاطر برای رسیدن به هدف خود تلاش می‌کند.[۳]
لجاجت در آیات و روایات
از منظر قرآن، فرد لجوج از درک آیات الهی محروم است[۴] و با پافشاری بر سخن باطل خود آیات الهی را انکار کرده[۵] و غرق در گناه[۶] است. امام علی نیز دوری از لجاجت را از بهترین خصلت‌ها معرفی می‌کند.[۷]
لجاجت در روان‌شناسی
لجاجت یا اختلال گستاخی یا بی‌اعتنایی مقابله‌ای، الگوی رفتاری خصمانه‌ای است که با عصبانیت، پرخاشگری، مشاجره، کینه‌توزی و ایجاد مزاحمت همراه است. این اختلال علاوه بر وراثتی بودن در افرادی دیده می‌شود که در خانوادۀ آنها یکی از والدین به اختلال‌های اخلاقی و سلوکی، شخصیت ضد اجتماعی و یا افسردگی دچار است. در اختلال پارانوئید که فرد کینه‌توز و بدبین است و همچنین در کودکان بیش‌فعال نیز لجبازی دیده می‌شود. این اختلال رفتاری از 1 سالگی شروع و در 3 سالگی، به اوج می‌رسد. افراد در نوجوانی به علت نرسیدن به اهداف خود، این رویه را در پیش می‌گیرند و در بزرگ‌سالی برای جبهه گرفتن در برابر دیگران و در سالمندی برای کنترل زندگی از این حربه استفاده می‌کنند.[۸]
خصوصیات فرد لجباز
برخی از خصوصیات فرد لجباز به نقل از روان‌شناسان عبارتاند از:
1. خودرأی بودن؛
2. نداشتن اعتماد به نفس؛
3. نپذیرفتن نظر درست دیگران[۹]
4. فرافکن و دلیل‌تراش بودن؛
5. زیر پا گذاشتن مقررات؛
6. زودرنجی؛
7. افسردگی و اضطراب؛
8. داشتن توقع بی‌جا از دیگران؛
9. نداشتن خودباوری مثبت و نپذیرفتن خود واقعی.[۱۰]
عوامل فردی لجاجت
برخی از عوامل فردی لجاجت عبارتاند از:
1. انعطاف‌نا‌پذیری؛
2. نداشتن روحیۀ همدلی؛
3. جهل؛
4. زیاده‌روی در سرزنش کردن؛
5. حق‌به‌جانب انگاشتن خود؛
6. ترس؛
7. تجزیه و تحلیل بیش از اندازۀ مسائل؛
8. داشتن انتظار نابه‌جا از آینده؛
9. اعتماد بیش از حد به رأی و نظر خود.[۱۱]
آسیب‌های فردی لجاجت
لجبازی، آسیب‌هایی را برای انسان به دنبال دارد که زمینه‌ساز برخی از مشکلات در زندگی فردی و اجتماعی او می‌شود؛ مانند محروم‌شدن از موقعیت‌های فردی و اجتماعی مناسب همچون تحصیلات عالیه، شغل مناسب و تشکیل زندگی مشترک مطلوب. برخی از این آسیب‌ها عبارتاند از:
1. بروز مشکلات اجتماعی؛[۱۲]
2. درک نکردن واقعیات؛[۱۳]
3. انزوای اجتماعی و پراکندگی مردم از اطراف فرد.[۱۴]
عوامل لجاجت در خانواده
1. داشتن غرور؛
2. نداشتن گذشت؛
3. اختلاف سلیقه.[۱۵]
پیامدهای لجاجت در خانواده
برخی از پیامدهای لجاجت در خانواده عبارتاند از:
1. ضعف در تدبیر امور؛ هدف فرد از لجاجت، عمل کردن بر خلاف میل طرف مقابل بدون توجه به عواقب کار خود است؛ در چنین شرایطی فرد، قدرت تصمیم‌گیری درست را ندارد و اعمالی را انجام می‌دهد که خود نیز پسندیده نمی‌داند مانند توجه نکردن به نظافت شخصی؛[۱۶]
2. بسترسازی برای انجام زشتی‌ها؛[۱۷]
3. مشاجره؛[۱۸]
4. هلاکت؛[۱۹]
5. کاهش منزلت اجتماعی ؛[۲۰]
6. درک نکردن حقایق.[۲۱]
راهکارهای پیشگیری از لجاجت در خانواده
برخی از راهکارها برای پیشگیری از لجاجت در خانواده عبارتاند از:
1. شناخت عوامل لجاجت مانند آگاه کردن فرد لجباز از عواقب سوء یک‌دنده بودن؛
2. مقابلۀ عملی با مقتضای لجاجت با صبور بودن و حفظ ظاهر در برابر سرزنش‌های طرف مقابل؛
3. مشورت کردن با خانواده در امور مختلف زندگی؛
4. تقویت کیفی رابطۀ زناشویی با جدایی کوتاه‌مدت و مقطعی؛
5. حذف رفتار نامطلوب از راه تقویت نکردن رفتار مورد نظر مانند توجه نکردن و نادیده گرفتن خواسته‌های بی‌جا؛
6. تمرکز بر زمان حال و مکان مربوط در حین گفتگو و پرهیز از به‌میان آوردن موضوعات گذشته و صحبت کردن در زمینۀ آینده؛
7. افزایش آگاهی‌های لازم برای برقراری یک ارتباط مناسب؛
8. ایفای نقش طرف مقابل؛ در مواردی زن و شوهر زمانی که حرف‌های خودشان را از زبان همسر خود که در نقش او بازی می‌کند می‌شنوند نسبت به حل مشکلات دید تازه‌ای پیدا می‌کنند؛
9. توضیح منطقی تصمیم‌ها؛
10. استفاده از شوخی و نداشتن روحیۀ خشک و بی‌روح؛
11. ارزش و اعتبار بخشیدن به احساسات همسر و همدردی کردن با او در مواقعی که اظهار خستگی از وضع موجود می‌کند؛
12. بازگو کردن مفهوم و مضمون سخنان همسر برای گوشزد کردن واقعیات بدون بحث و درگیری.[۲۲]
عوامل اجتماعی لجاجت در آموزه‌های اسلامی
1. جریان نفاق و دشمنان نفوذی؛[۲۳]
2. تکبر و غرور باطل؛[۲۴]
3. تقلید کورکورانه و جناح‌بندی‌های سیاسی؛[۲۵]
پیامدهای اجتماعی لجاجت
از جمله پیامدهای اجتماعی لجاجت در جامعۀ مسلمان، مخدوش شدن چهرۀ سیاسی، از بین رفتن مقبولیت و القای ناکارآمدی نظام اسلامی است. آرامش و آسایش اجتماعی، از جمله اهداف هر نظام سیاسی است؛ هرگاه مسئولان و مدیران ناکارآمد در رأس امور قرار بگیرند و بر اساس عقلانیت عمل نکرده، و ملاک آنها گرایش‌های سیاسی و حزبی بر پایۀ عجب، تکبر و لجبازی باشد، نظام سیاسی در دید مردم ناکارآمد جلوه می‌کند. نتیجۀ چنین عملکردی، سلب اعتماد مردم و دلسرد شدن آنها نسبت به نظام اسلامی است.[۲۶]
درمان لجبازی
لجبازی از جمله اختلال‌های روان‌شناختی است. برخی از راهکارهای مناسب برای درمان آن عبارتاند از:
1. داشتن صبر و تحمل و درمان گام‌به‌گام؛
2. زیاده‌روی نکردن در ملامت و سرزنش دیگران؛
3. انتخاب زمان و مکان مناسب برای درمان؛
4. انتخاب فرد معتمد به‌عنوان میانجی بین فرد لجباز و طرف مقابل او؛
5. برطرف کردن سوءتفاهم‌های پیش آمده برای فرد لجباز نسبت به اطرافیان؛
6. پرهیز از به‌کار بردن لفظ «تو» و استفاده کردن از جملات جایگزین مانند «من احساس می‌کنم»، برای جلوگیری از تنش و نزاع؛
7. توجه داشتن به تفاوت‌های فردی در درمان؛
8. تبیین ضررها و آسیب‌های خانوادگی لجاجت در فضایی آرام و بدون تنش؛
9. اجتناب از مجادله و درگیری؛
10. محکوم نکردن فرد لجوج و به‌کاربردن رفتار کریمانه.
پانویس
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل واژۀ لجاجت.
- ↑ راغب، المفردات، 1412ق، ص736.
- ↑ «لجبازی جیست و چه دلایلی دارد؟ نحوۀ درمان لجبازی در سنین مختلف»، وب‌سایت هم‌اندیشان.
- ↑ سورۀ انعام، آیه 99.
- ↑ سورۀ بقره، آیه 26.
- ↑ سورۀ بقره آیۀ 206.
- ↑ آمدى، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، 1366ش، ص463.
- ↑ «راه‌حلی برای لجبازی آقایان»، وب‌سایت افکار نیوز.
- ↑ «دلیل لجبازی چیست»، وب‌سایت موفقیت خودساخته.
- ↑ «راه‌حلی برای لجبازی آقایان»، وب‌سایت افکار نیوز.
- ↑ «خصوصیات افراد لجباز»، وب‌سایت همیار عشق.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج13، ص272.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، 1403ق، ج69، ص119.
- ↑ مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، 1377ش، ج3، ص54.
- ↑ «راه‌حلی برای لجبازی آقایان»، وب‌سایت افکار نیوز.
- ↑ ليثى واسطى، عيون الحكم و المواعظ، 1376 ش، ص41.
- ↑ ليثى واسطى، عيون الحكم و المواعظ، 1376 ش، ص39.
- ↑ ليثى واسطى، عيون الحكم و المواعظ، 1376 ش، ص39.
- ↑ ليثى واسطى، عيون الحكم و المواعظ، 1376 ش، ص208.
- ↑ آمدى، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، 1366ش، ص464.
- ↑ سورۀ اعراف، آیات 14-16.
- ↑ حسین‌زاده، همسران سازگار: راهکارهای سازگاری، 1396ش، ص135-141.
- ↑ سورۀ مائده، آیه 82.
- ↑ سورۀ قصص، آیۀ 58.
- ↑ سورۀ مائده، آیه 104.
- ↑ «افراد لجوج در قرآن»، وب‌سایت هدانا.
منابع
- قرآن
- «افراد لجوج در قرآن (رابطه اشرافیگری مسئولین و لجاجت مقابل حق)»، وب‌سایت هدانا، تاریخ بازدید: 6 خرداد 1402ش.
- تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، قم، [بی‌نا]، چ1، 1366ش.
- حرّانی، حسن، تحف العقول، قم، جامعه مدرسین، 1404ق.
- حسین‌زاده، علی، همسران سازگار: راهکارهای سازگاری، قم، مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی، 1396ش.
- «خصوصیات افراد لجباز (درمان لجبازی همسر)»، وب‌سایت همیار عشق، تاریخ بازدید: 9 اردیبهشت 1402ش.
- «دلیل لجبازی چیست (خصوصیات افراد لجباز+ نحوه رفتار با لجبازها)»، وب‌سایت موفقیت خودساخته، تاریخ بازدید: 6 خرداد 1402ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 3 اسفند 1401ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالعلم الدارالشامة ، چ1، 1412ق.
- «راه‌حلی برای لجبازی آقایان»، وب‌سایت افکار نیوز، تاریخ بازدید: 7 خرداد 1402ش.
- کنث، دیویس، خانواده: راهنمای مفاهیم و فنون برای متخصص یاوری، ترجمۀ فرشاد بهاری، تهران، تزکیه، 1382ش.
- «لجاجت و درمان فرد لجباز»، وب‌سایت حوزه، تاریخ بازدید: 5 اردیبهشت 1402ش.
- «لجبازی جیست و چه دلایلی دارد؟ نحوۀ درمان لجبازی در سنین مختلف»، وب‌سایت هم‌اندیشان، تاریخ بازدید: 5 اردیبهشت 1402ش.
- ليثى واسطى، على بن محمد، عيون الحكم و المواعظ، قم، [بی‌نا]، چ1، 1376 ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، مصصح جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چ2، 1403ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب، چ1، 1377ش.
- نیون، دیوید، صد راز موفقیت در زندگی زناشویی، ترجمه نفیسه معتکف، تهران، درسا، 1383ش.
علی بیرانوند