آستانه اشرفیه
آستانه اشرفیه؛ شهرستانی در شرق گیلان با مرکزیت شهری به همین نام.
آستانه اشرفیه یکی از شهرستان‌های ساحلی استان گیلان به مرکزیت شهر آستانه اشرفیه است. این شهر به جهت وجود بارگاه امامزاده سید جلال‌الدین اشرف، به عنوان چهارمین مرکز مذهبی ایران شناخته شده است. این شهرستان از شمال به دریای خزر، از غرب به شهرستان رشت و از شرق و جنوب به شهرستان لاهیجان متصل است.[۱]
تقسیمات کشوری
براساس آخرین تقسیمات در سال 1366ش، در محدوده شهرستان آستانه اشرفیه 2 شهر به نام «آستانه اشرفیه» و «بندر کیاشهر» قرار دارد. این شهرستان از 2 بخش ( مرکزی و کیاشهر) و 6 دهستان (دهشال، کیسم، کورکاء، چهارده، دهکاه، دهسر) و بالغ بر 105 آبادی و روستا تشکیل شده است.[۲]
پیشینه تاریخی
«کوچان» نام قدیم آستانه اشرفیه است. در برخی منابع از کوچیان نیز نام برده شده[۳] که احتمالا نام دیگر کوچان است. کوچان بخشی از شهرستان لاهیجان قدیم بوده که بعدها بر اثر تغییرات از لاهیجان جدا شده است. پس از به خاک سپردن آقا سید جلال‌الدین در کوچان، نام این شهر به آستانه اشرفیه تغییر کرد. این شهر در زبان گیلکی به «پیله آستانه» یا «پیله أسسؤنه» به معنای آستانه یا زیارتگاه بزرگ معروف بوده است.[۴]
سوغات
سوغات آستانه اشرفیه شامل دو بخش صنایع دستی و محصولات کشاورزی متنوع است. صنایع دستی، شامل انواع بامبوبافی، مرواربافی، حصیر، گلیم و سبد¬بافی است. در بخش کشاورزی نیز آستانه اشرفیه به جهت آب و هوای مناسب، دارای محصولات متنوعی از قبیل برنج و بادام زمینی است. پرورش کرم ابریشم و تولید برخی محصولات جالیزی و صیفی‌جات نظیر فلفل سبز، کدو تنبل و گوجه سبز نیز در روستاهای این شهرستان بسیار رونق و طرفدار دارد. بادام زمینی، برنج و ابریشم آستانه اشرفیه، از شهرت ملی و جهانی برخوردار است.[۵]
آثار تاریخی و باستانی
مهم‌ترین اثر تاریخی و باستانی در آستانه اشرفیه، بقعه امامزاده سید جلال‌الدین اشرف است. آقا سید حسن یا سید ابراهیم معروف به سلطان سید جلال‌الدین اشرف را فرزند امام موسی کاظم می‌دانند. به روایتی، تاریخ بنای بارگاه این امامزاده را سال 311ق و بانی بقعه را گوهرشاد خانم، دختر کیارستم، دانسته‌اند؛[۶] اما این روایت را دیگر اسناد تاریخی تائید نکرده‌اند. این بقعه دارای رواق‌های متعدد، سقف آیینه‌کاری شده، گنبدی بزرگ، کاشی‌کاری‌های ظریف و ضریح مطلا است.
بقعه آقا سیدمحمد، فرزند امام جعفر صادق، بقعه آقا سیدحسن فرزند امام موسی کاظم در روستای سیاه‌کوچه، بقعه آقا سیدمحمد فرزند امام موسی کاظم در کماچال، بقعه آقا پیرمزار در نیاکوی آستانه از دیگر بناهای تاریخی و مذهبی در شهرستان آستانه اشرفیه است. نام 48 بقعه در روستاهای این شهرستان، در سازمان اوقاف ثبت گردیده است.[۷]
اماکن گردشگری در آستانه اشرفیه
- آرامگاه دکتر محمد معین؛ دکتر محمد معین، ادیب و لغت¬شناس و از چهره¬های فاخر فرهنگ و زبان فارسی است. وی فرهنگ‌نامه‌ای را تدوین کرده که از معتبرترین لغت‌نامه‌های زبان فارسی به‌شمار می‌آید. مقبره او در کناره غربی حشمت‌رود آستانه قرار دارد.
- پارک ساحلی سفیدرود؛ پارک ساحلی در حاشیه سفیدرود در کنار پل فلزی شهر، مشهور به پل کورپی/کرپی قراردارد که دارای آب و هوای مناسب و مناظری چشم‌نواز است.
- پارک جنگلی بندر کیاشهر؛ این پارک جنگلی یکی از پارک‌های طبیعی شناخته شده گیلان و ایران است. که در امتداد خیابان منتهی به مرداب و ساحل دریا واقع شده است. به جهت دارا بودن طبیعت بکر و امکانات رفاهی، از موقعیت ویژه توریستی برخوردار است.
- تونل صفرا بسته؛[۸] این تونل طبیعی که پوشیده از درختان توسکا و برخوردار از مناظر زیبا همراه با آواز دلنواز پرندگان است، در فاصله 10 کیلومتری جاده آستانه به بندر کیاشهر قرار دارد.
آداب و رسوم
در مراسم پنج‌شنبه بازار، روستاییان هر هفته به شهر می‌آیند تا محصولات خانگی و تولیدات روستایی خود را به صورت مبادله کالا، بفروشند.[۹] آیین سنتی دیگر این شهرستان، مراسم عَلَم‌بندی است که با شروع ماه محرم و آغاز عزاداری به مناسبت شهادت امام حسین، در نقاط مختلف آستانه اشرفیه، از روز اول تا ششم محرم برگزار می‌شود.
آیین سمنوپزی، حنابندان، دندان‌فشان (گاز فروشان)، کُشتی گیله‌مردی و بندبازی (ریسمان‌بازی)، از دیگر آداب و رسوم رایج در آستانه اشرفیه بوده که در مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شد.[۱۰]
پانویس
- ↑ «شهرستان آستانه اشرفیه» وب‌سایت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 5 تیر 1398ش.
- ↑ فقیه محمدی جلالی، سیمای کوچان، 1388ش، ج1، ص43-47.
- ↑ کاشانی، تاریخ اولجایتو، 1348ش، ج1، ص60.
- ↑ مهدوی لاهیجی، جغرافیای گیلان، ص126.
- ↑ فقیه محمدی جلالی، سیمای کوچان، 1388ش، ج1، ص157-182.
- ↑ گلزاری، سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان، 1355ش، ج1، ص163.
- ↑ فقیه محمدی جلالی، سیمای کوچان، 1388ش، ج2، ص34-162.
- ↑ فقیه محمدی جلالی، سیمای کوچان، 1388ش، ج2، ص41-44.
- ↑ پاینده، آیین‌ها و باورداشت‌های گیل و دیلم، 1350ش،ج1، ص232.
- ↑ فقیه محمدی جلالی، سیمای کوچان، 1388ش، ج1، ص114-125.
منابع
- پاینده، محمود، آیین‌ها و باورداشت‌های گیل و دیلم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350ش.
- کاشانی، عبدالله بن محمد، تاریخ اولجایتو، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1348ش.
- گلزاری، مسعود، سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1355ش.
- فقیه محمدی جلالی، محمدمهدی، سیمای کوچان، قم، بخشایش، 1388ش.
- مهدوی لاهیجی، مهدی، جغرافیای گیلان، نجف، [بی‌نا]، 1330ش.
- «شهرستان آستانه اشرفیه» وب‌سایت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 5 تیر 1397ش.