بند امیر بامیان
بند امیر بامیان؛ مجموعه آبی به‌هم‌پیوسته از شش دریاچه کوچک و بندهای طبیعی در ولایت بامیان افغانستان.
بند امیر، اولین پارک ملی افغانستان و از بهترین مناطق تاریخی گردشگری با جاذبه‌های کم‌نظیر در جهان است که نزد مردم محلی از قداست خاص مذهبی برخوردار است.[۱] نام این مجموعۀ آبی، برگرفته از لقب امیرالمؤمنین (که از القاب امام اول شیعیان است) و داستان ساختن بندها توسط او در باورهای محلی است. بسیاری از مردم افغانستان، علاوه بر تفریح و طبیعت‌گردی، قدمگاه منسوب به امام علی را در این مکان، زیارت می‌کنند.[۲]
معرفی
بند امیر در ولایت (استان) بامیان افغانستان از شرق با شهر بامیان حدود ۷۵ کیلومتر و از غرب با شهرستان یَکه‌اولَنگ حدود ۳۴ کیلومتر فاصله دارد.[۳] این مجموعۀ آبی با مساحت حدود 75000 هکتار و با ارتفاع 2909 متر از سطح دریا، با عرض َ12 ْ30 شمالی و طول َ30 ْ66 شرقی در میان رشته‌کوه‌های «هندوکش» و «بابا» واقع‌شده است. مجموعۀ طبیعی بند امیر شامل شش دریاچه طبیعی کوچک (جهیل) است که آب آن از چشمه‌ها و پیوستن چند رود کوچک تأمین می‌شود. اطراف و دیواره‌های بندها با سنگ‌های رسوبی احاطه شده است که نمایی بسیار زیبایی را خلق کرده‌اند.[۴] سدهای طبیعی، در چند نقطه، باعث تجمع آب و تشکیل دریاچه‌هایی شده[۵] که به‌ترتیب از غرب به شرق: بند ذوالفقار، بند پودینه (پونه)، بند پنیر، بند هَیبت، بند قنبر و بند غلامان، نامیده شده‌اند. این بندها به‌طور طبیعی در طول هم قرار گرفته و آب هرکدام به پایین‌دست خود سرازیر می‌شود که چندین آبشار زیبا را به وجود می‌آورد.[۶] ذوالفقار وسیع‌ترین دریاچۀ بند امیر، با مساحت ۴۹۰ هکتار است و بند غلامان کوچک‌ترین دریاچه، با طول ۸۰۰ متر است. بند هیبت، عمیق‌ترین دریاچه با عمق ۵۰ متر و طول بیش از ۳ کیلومتر و عرض ۴۶۰ متر است. بند پنیر نیز تقریباً دارای ۱۴۰ متر عرض، با دیواره‌های سنگ رسوبی و رنگ سفید پنیری است.[۷]
مزار (زیارتگاه) بند امیر
در کنار دریاچۀ بند هيبت، بنایی تاریخی با قدمت 100 سال وجود دارد که مشهور به «مزار بند امير» است. مردمی كه از نقاط مختلف افغانستان، از بند امیر بازدید می‌کنند، این بنای تاریخی را نیز به‌عنوان مکان مقدس و قدمگاه امام علی، زیارت می‌کنند و برآورده شدن حاجت و شفای بیماران را در آن‌جا آرزو می‌کنند.[۸]
تابلویی از جنس گچ پخته بر سردر این بنا نصب شده و عنوان «مسجد شريف امير» به‌صورت برجسته در آن، مكتوب شده است؛ اما بازدید کنندگان، توجهی به اين تابلو نداشته و معمولا احكام مسجد را دربارۀ این مکان، رعایت نمی‌کنند.[۹]
در قسمت غربی بند هیبت، چشمه‌ای به نام چشمه شفا وجود دارد که آب آن، بسیار سرد است.[۱۰] برخی بازدیدکنندگان، با انگیزۀ تبرک یا درمان، بدن خود را در این چشمه، ﻣﯽشویند.[۱۱]
گردشگری
بند امیر از سال ۱۳۳۹ش در سطح بین‌المللی به‌عنوان یک منطقۀ گردشگری شناخته شد و پیش از دورۀ جهاد علیه روس‌ها و جنگ‌های داخلی، منبع درآمد مطلوبی برای مردم محلی و دولت افغانستان بود.[۱۲] بعد از روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی در سال 1381ش، بند امیر دوباره توجه گردشگران بسیاری را به خود جلب کرد. این مجموعۀ آبی کم‌نظیر در سال ۱۳۸۸ش به‌عنوان نخستین پارک ملی افغانستان معرفی شد.[۱۳] بند امیر، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.[۱۴]
بازدیدکنندگان این منطقه، عموما در سه گروه زیر جای می‌گیرند:
- جهانگردان و گردشگرانی كه به‌منظور تحقيق در زمينۀ آب، سنگ‌ها، ماهي‌ها، پرندگان و حیوانات وحشی به این مکان مي‌آیند.
- گردشگرانی كه به‌منظور سپري كردن تعطيلات و برای تفريح و گردش به اين مکان مي‌آیند.
- مردمان محلی كه معمولاً با هدف زيارت قدمگاه امام علي و گرفتن حاجت می‌آیند.[۱۵] طبق آمار، بيشترين مراجعه‌کننده را این گروه تشكيل می‌دهند.[۱۶]
زمین‌شناسی
بند امیر در بستری از سنگ آهک و گِل رُس کرتاسه‌ای قرار دارد. بندها از «تراورتن» تشکیل شده که در دوره چهارم یخبندان زمین به وجود آمده است.[۱۷]
بند امیر، از سدهای طبیعی معروف جهان است و عمق دریاچۀ آن به بیش از 30 متر می‌رسد.[۱۸] آب بند امیر به‌رنگ آبی لاجوردی و بسیار زیبا است.[۱۹] آب موجود در مجموعۀ بند امیر، سرچشمۀ چندین رود در مناطق شمال افغانستان است؛ از جمله، آب هجده‌نهر بلخ از این بند سرچشمه می‌گیرد.[۲۰]
داستان بندها
شکوه و زیبایی بند امیر موجب شده که مردمان محلی، شکل‌گیری این دریاچه‌ها را چیزی شبیه معجزه بدانند و بنای آنها را به امام علی بن ابی‌طالب نسبت دهند.[۲۱]
داستان‌های مختلفی درباره نام‌گذاری و شکل‌گیری دریاچه‌های بند امیر، وجود دارد که با تفاوتی اندک، همگی به امام علی برمی‌گردد.[۲۲] نام‌گذاری دریاچه‌های بند امیر، برآمده از وقایع افسانه‌ای است که در دو روایت مشابه، نقل شده است.[۲۳]
پانویس
- ↑ «بند امیر افغانستان از نقاط تماشایی جهان»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 5 شهریور 1396ش.
- ↑ بهبودی، آثار باستاني افغانستان، ۱۳92ش، ص31.
- ↑ «بند امیر»، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۷۷ش، ج۴، ص۲۶۱.
- ↑ بهبودی، آثار باستاني افغانستان، 1392ش، ص31.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، «بند امیر»، ۱۳۷۷ش، ج۴، ص۲۶۱.
- ↑ بهبودی، آثار باستاني افغانستان، 1392ش، ص31.
- ↑ «بند امیر نخستین پارک ملی افغانستان از دریچه دوربین»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۴ش.
- ↑ بهبودی، آثار باستاني افغانستان، 1392ش، ص31.
- ↑ بهبودی، آثار باستاني افغانستان، 1392ش، ص31؛ «بند امیر بامیان»، شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ بازدید: 7 آبان 1401ش.
- ↑ «بند امیر افغانستان از نقاط تماشایی جهان»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 5 شهریور 1396ش.
- ↑ «پارک ملی بند امیر بهشت بامیان»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار: 24 اسفند 1394ش.
- ↑ بهبودی، آثار باستاني افغانستان، 1392ش، ص31.
- ↑ «دریاچه‌های آبی بند امیر در افغانستان»، سایت کجارو، تاریخ انتشار: 30 تیر 1396ش.
- ↑ «دریاچه‌های آبی بند امیر در افغانستان»، سایت کجارو، تاریخ انتشار: 30 تیر 1396ش.
- ↑ بهبودی، آثار باستاني افغانستان، 1392ش، ص31-32.
- ↑ «بند امیر بامیان» شبکه اطلاع رسانی افغانستان، تاریخ بازدید: 7 آبان 1401ش.
- ↑ «بند امیر»، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۷۷ش، ج۴، ص۲۶۱.
- ↑ «بند امیر افغانستان از نقاط تماشایی جهان»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 5/6/1396ش.
- ↑ «بند امیر»، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۷۷ش، ج۴، ص۲۶۱.
- ↑ «بند امیر افغانستان از نقاط تماشایی جهان»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 5/6/1396ش.
- ↑ «بند امیر»، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۷۷ش، ج۴، ص۲۶۱.
- ↑ لی، عجایب تاریخی افغانستان، ترجمه سید محمد حسینی، ۱۳۹۲ش، ص42-45.
- ↑ «بند امیر»، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۷۷ش، ج۴، ص۲۶۱.
منابع
- «بند امیر افغانستان از نقاط تماشایی جهان»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 5 شهریور 1396ش.
- «بند امیر بامیان»، شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ بازدید: 7 آبان 1401ش.
- «بند امیر نخستین پارک ملی افغانستان از دریچه دوربین»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۴ش.
- «بند امیر»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- «پارک ملی بند امیر بهشت بامیان»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار: 24 اسفند 1394ش.
- «دریاچه‌های آبی بند امیر در افغانستان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ انتشار: 30 تیر 1396ش.
- بهبودی، مرتضي، آثار باستاني افغانستان، اصفهان، نشر ديجيتالي، مركز تحقيقات رايانه‌اي قائميه اصفهان، ۱۳92ش.
- لی، جاناتان، عجایب تاریخی افغانستان، ترجمه سیدمحمد حسینی، کابل، رحمت، ۱۳۹۲ش.