روابط جنسی همسران
روابط جنسی همسران؛ اصول و آداب بهره‌برداری جنسی زن و شوهر از یکدیگر.
روابط جنسی همسران، در سبک زندگی اسلامی و ایرانی بر اصول و آداب شرعی و فطری استوار بوده و روشی براي تجربۀ احساس لذت مشروع و عشق و نشانه‌ای اطمینان‌بخش از تداوم رابطۀ همسران در چارچوب خانواده است. در آموزه‌های دینی این نوع روابط، ذیل نظام بندگی خدا و در خدمت سلامت فرد، خانواده و جامعه صورت‌بندی می‌شود. روابط جنسی همسران در چارچوب اصول دینی کارکردهای مختلف نهاد خانواده از جمله فرزندآوری و فرزندپروری، تربیت نسل پویا و کارآمد و تولید جمعیت کافی برای بقای جامعه را تسهیل می‌کند و باعث کاهش آسیب‌های خانوادگی و اجتماعی مانند روابط نامشروع جنسی، طلاق، اعتیاد و بی‌خانمانی می‌شود.
مفهوم‌شناسی
رابطۀ جنسی در فرهنگ دینی با عنوان‌های آميزش، نزديكى‌كردن، مقاربت و مجامعت آمده و در ابواب مختلف کتاب‌های فقهی با عنوان جماع، مواقعه و مباشرت مورد بحث قرار گرفته است.[۱] روابط جنسی همسران فرایندی است که در جریان آن زن و شوهر قانونی و شرعی میل جنسی خود را بروز می‌دهند و بعد از طی مراحل مهم از جمله ارتباط‌های کلامی و غیر کلامی، به کام‌جویی و بهره‌برداری جنسی از یکدیگر می‌پردازند.[۲] این رابطه ساختار کنشی را شکل می‌دهد که از فرستادن پیام‌های جنسی به‌وسیلۀ نوع نگاه، تغییر رفتار، گفتگو و تماس‌های ویژۀ تنانۀ زن و شوهر تا عمل آمیزش جنسی و رفتارهای بعد از آن را شامل می‌شود.[۳] روابط جنسی همسران بر کشش ویژه استوار است که از آن به «غریزۀ جنسی» یاد می‌شود. برخی اندیشمندان مسلمان از این گرایش به «آیت» و «عطیۀ الهی» تعبیر کرده‌اند که ارضای مشروع آن راهکار اصلی برای شکل‌گیری کانون خانواده و سلامت جامعه محسوب می‌شود.[۴]
اهمیت
روابط جنسی همسران در سبک زندگی اسلامی و ایرانی از مهم‌ترین اهداف و ارکان ازدواج و یکی از کارکردهای اصلی تشکیل خانواده محسوب می‌شود به‌گونه‌ای که اگر با ازدواج، این نیازها تأمین نشود و بیماری‌هایی در زن یا در مرد مانع این روابط در فضای خانواده شود، زن یا مرد مجاز است عقد ازدواج را فسخ کند.[۵] در آموزه‌های دینی این نوع رابطه تا آنجا اهمیت دارد که زن یا مرد نمی‌تواند حتی به بهانۀ عبادت، از آن سر باز زند.[۶] در قرآن کریم بر اهمیت روابط جنسی و نقش آن در ایجاد مودت، رحمت و بقای نوع انسانی تأکید شده و از آمیزش جنسی، ابزارهای جنسی، انحراف جنسی، احتلام، جنابت، نطفه، رحم، زایمان، حیض و نفاس بحث شده است که بر تنظیم و ساختاربندی این نوع روابط اثر می‌گذارد.[۷] پژوهشگران علوم روانی و اجتماعی نیز از روابط جنسی همسران به‌عنوان نیروی برانگیزاننده‌ای نام برده‌اند که می‌تواند باعث استحکام یا فروپاشی خانواده شود.[۸]
مبنای دینی روابط جنسی همسران
روابط جنسی همسران در سبک زندگی اسلامی و ایرانی، مبنای فطری و طبیعی دارد و بر نظام تکوین الهی استوار است؛ بر خلاف تفکر و فرهنگ مادی‌گرای غرب، هرگز اصل این نوع رابطه برایندی از زندگی فرهنگی و مولود عادت و رفتار اجتماعی نیست. به‌همین دلیل زنان و مردان به توانایی جنسی، قدرت باروری و ابزارهای جنسی اختصاصی مجهز شده‌اند.[۹] از طرف دیگر در انسان‌شناسی دینی، یکی از ابعاد غریزی زندگی انسان، لذت‌جویی است که در روابط جنسی همسران و فضای ازدواج تأمین می‌شود. بر خلاف برخی مکاتب فکری که غریزۀ جنسی و به تبع آن روابط جنسی همسران را نکوهش می‌کنند، در فرهنگ اسلامی ارضای این نیاز نه تنها محکوم و منفی تلقی نمیشود بلکه اسلام به آن هویت معنوی و قدسی می‌دهد و برای تأمین صحیح آن در فضای ازدواج و خانواده پاداش قایل می‌شود و گاهی در مسیر ایجاد نگرش مثبت به این روابط، پاداش آن را معادل جهاد در راه خدا یا موجب ریزش گناهان می‌شمارد.[۱۰]
اصول روابط جنسی مطلوب همسران
رضایت‌مندی
به نظر محققان روابط جنسی همسران زمانی به بهترین شکل نتیجه‌بخش است که هر دو همسر نسبت به دیگری پذیرا و با او مشارکت عاطفی داشته باشد؛ در چنین شرایطی هر دو همسر نسبت به هیجان‌ها و نیازهای خود و دیگری به لحاظ جسمی و احساسی پاسخ‌گو خواهند بود.[۱۱] این مسئله زمانی تحقق پیدا می‌کند که زن و مرد با رضایت و اختیار خود پیوند زناشویی را امضا کرده باشند. در روایتی از امام صادق نیز رضایت زن و مرد محور ازدواج و روابط جنسی مطلوب در فضای خانواده معرفی شده است.[۱۲]
پیش‌نوازی
پیش‌نوازی که در فرهنگ دینی و زبان روایات به «ملاعبه» تعبیر شده، به‌معنای بازی‌کردن دو نفره است. اما این واژه که در مسایل جنسی کاربرد فراوانی دارد، در روابط جنسی همسران معنایی ویژه می‌یابد و از جایگاهی مهم برخوردار است. بر اساس تحقیقات و آموزه‌های دینی زن، پیش و بیش از مجامعت، نیازمند عشق‌بازی یا ملاعبه است. زیرا آمیزش بدون مقدمه، می‌تواند مرد را به انزال برساند، اما نمی‌تواند زن را به ارگاسم کامل و رضایت مطلوب برساند. البته مرد نیز از این آمیزش، بهرۀ کامل را نمی‌برد؛ زیرا انزال مساوی با رسیدن به اوج لذت جنسی و گرفتن کام کامل نیست. به‌دلیل اهمیت این فرایند، در متون دینی مصداق‌های این لذت‌جویی مجاز، به‌صورت جزئی بیان شده است. [۱۳]رسول خدا نیز در این زمینه به شوهر توصیه کرده است که هنگام آمیزش همانند پرنده‌ها به طرف زن نرود (یعنی با عجله و شتاب اقدام نکند).[۱۴] همچنین آمیزش شوهر با زن خود بدون بازی را یک نوع جفا دانسته است.[۱۵] بوسیدن، برقراری ارتباط کلامی و بدنی و لمس‌کردن اندام‌های جنسی و غیرجنسی برای تحریک همدیگر، بخشی از فرایند پیش‌نوازی است.[۱۶]
پرهیز از حیای منفی
در خانوادۀ اسلامی زن و شوهر محرم اسرار یکدیگر محسوب می‌شوند و باید به یکدیگر اعتماد کنند؛ در صورتی که مشکل جنسی داشته باشند، برای یکدیگر بازگو کنند و گاهی نیازمند مشاور یا روان‌شناس بوده تا به آنها در حل مسایل کمک کنند. در فرهنگ اسلامی هیچ کس (حتی پدر و مادر) به اندازۀ زن و شوهر نزدیک نیست و فقط همسران می‌توانند از مشکلات جنسی یکدیگر با خبر باشند و هیچ‌گونه حیایی بین آن دو در این رابطه معنا ندارد. [۱۷]
تفاهم در روابط جنسی
زن و شوهر باید در ارضای نیاز جنسی به تفاهم و توافق نظر برسند و قبل از انجام مقاربت جنسی، آمادگی‌های روانی و جسمانی لازم را کسب کنند. ادراک متقابل و رعایت شرایط یکدیگر، باعث ارضای کامل، صحیح و دو جانبۀ غریزۀ جنسی همسران خواهد شد.[۱۸]
رعایت اخلاق جنسی
کارشناسان معتقدند که در روابط جنسی همسران، زن و شوهر باید به‌طور کامل مراقب گفتار و رفتار خود باشند و از ادای عباراتی که موجب تحقیر دیگری شود بپرهیزند؛ زیرا در غیر این صورت، وضعیت روانی یکدیگر را مختل می‌کند که بر کنش جنسی آنها تأثیر منفی خواهد گذاشت؛ به‌طوری که ممکن است موجب سردی شده و از ادامۀ آمیزش جنسی ممانعت به عمل آید. حتی گاه ممکن است باعث عصبانیت زوجین شده و خشونت را به دنبال داشته باشد. [۱۹]
عوامل بهبود روابط جنسی همسران
عوامل رفتاری
در فرهنگ اسلامی پوشش زیبا و مناسب، خودآرایی، رعایت پاکیزگی و اصول بهداشتی زن و شوهر برای ایجاد رضایت در یکدیگر، از جمله عوامل بهبود روابط جنسی همسران است. در این زمینه پیشوایان دینی نیز به مردان و زنان توصیه کرده‌اند که خود را برای یکدیگر بیارایند. برای مثال امام صادق حقوق مرد بر زن را در روابط جنسی استفاده از بهترین بوی خوش، پوشیدن لباس‌های زیبا و بهترین نوع آرایش و آماده‌کردن خود برای شوهر دانسته است.[۲۰] اسلام به مردان نیز توصیه کرده که خود را برای همسران بیارایند و آماده‌ساختن مرد و آرایش‌کردن وی باعث زیادشدن عفت زنان معرفی شده و تمیزی، خوشبویی، تراشیدن مو و آمیزش با همسر از اخلاق پیامبران دانسته شده است.[۲۱]
عوامل کلامی
یکی از عوامل مؤثر در روابط زناشویی این است که زن و شوهر از به کاربردن کلمات زشت و توهین‌آمیز دوری کنند؛ اما می‌توانند در ابراز محبت با سخنانی که باعث تحریک جنسی است، همراه با رعایت احترام یکدیگر، بهره‌مندی جنسی در روابط زناشویی را افزایش دهند.[۲۲] همچنین لحن زیبای کلام و استفاده از واژه‌های خوشایند و زمینه‌سازی مناسب برای ایجاد روابط جنسی مطلوب یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش بهره‌مندی‌جنسی در روابط زناشویی محسوب می‌شود. البته در دستورات اسلامی سخن‌گفتن هنگام آمیزش به میزان کم توصیه شده و اگر کلامی گفته می‌شود، باید در جهت ایجاد جاذبه بین زوجین باشد.[۲۳]
پیامدهای روابط جنسی همسران
روابط جنسی همسران در فضای خانواده و بر اساس اصول و آداب دینی پیامدهای مهمی به دنبال خواهد داشت که از آن جمله می‌توان به استحکام نظام خانواده، سلامت روانی و جسمانی زن و مرد و در مجموع سلامت اعضای خانواده، پیشگیری از بروز پرخاشگری و عصبانیت در زوجین، پیشگیری از بروز اختلالات و انحرافات جنسی، جلوگیری از نزاع و اختلاف خانوادگی و در نهایت کاهش آمار طلاق اشاره کرد. یکی از عوامل عمدۀ اشاره‌شده در پژوهش‌های گوناگون دربارۀ طلاق و از هم‌گسستگی خانواده‌ها، عدم رضایت مطلوب جنسی در کنش متقابل همسران است. طی بررسی‌های گوناگون روشن شده که یکی از عوامل اختلاف همسران هنگام مراجعه به مراکز مشاوره، نارضایتی جنسی زوجین و نرسیدن به اوج لذت جنسی بوده است. نتیجۀ مشاهدات در تجربیات بالینی و مشاوره‌ای نشان می‌دهد که باید به این مسأله به‌عنوان یک موضوع جدی در حل اختلافات زوجین توجه زیادی شود.[۲۴]
حقوق جنسی همسران
1. حق مرد
از حقوق مهم مرد در روابط جنسی همسران، حق تمکین جنسی است که بر اساس آن، زن بدون عذر شرعى و پزشکی نمی‌تواند از نزدیکى‌کردن شوهرجلوگیرى کند. موارد استثنا عبارتند از ضرر داشتن آمیزش، بودن زن یا شوهر درحالت احرام، روزۀ واجب، بودن زن در حالت حیض یا نفاس.[۲۵] به‌دلیل اهمیت روابط جنسی همسران و نقش آن در خانواده و جامعه، اگر زن یکی از هفت عیب زیر را داشته باشد مرد می‌تواند عقد را فسخ کند: دیوانگی، بیماری خوره یا جذام، بیماری برص، کوری، شَل‌بودن (به‌طوری که در راه رفتن این عیب آشکار باشد)، افضاشدن (یعنی مسیر ادرار و مدفوع او یکی باشد و امکان آمیزش جنسی وجود نداشته باشد) و وجود گوشت، استخوان یا غده‌ای که مانع آمیزش شود. [۲۶]
2. حق زن
در سبک زندگی اسلامی به میانه‌روی در آمیزش جنسی سفارش شده و به‌همین دلیل شوهر حق ندارد بیش از چهار ماه بدون عذر شرعى و قانونی، از نزدیکى با همسر خود اجتناب کند.[۲۷] در صورت اثبات دیوانگی مرد (البته فراموشی‌های سریع الزوال، بیهوشی‌های ناشی از هیجانات ناگهانی و نیز بیماری صرع جنون محسوب نمیشود)، نداشتن آلت مردانه، ناتوانی از نزدیکی جنسی و کشیده‌بودن بیضه‌ها، به زن حق فسخ عقد داده شده است.[۲۸]
زمان‌های ممنوعیت شرعی روابط جنسی همسران
1. ایام عادت ماهانه و مدت معینی پس از زایمان؛
2. روزهای ماه رمضان (از اذان صبح تا اذان مغرب)؛[۲۹]
3. در حالِ احرام (در ایام حج) نه تنها آمیزش جنسی، بلکه بوسیدن و لمس‌کردن و نظر کردن به شهوت، بلکه هر لذتی از همسر منع شده است.[۳۰]
اولین رابطۀ جنسی همسران (زفاف)
اولین رابطۀ جنسی میان همسران در سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی بسیار اهمیت دارد و به‌همین دلیل با آداب، رسوم و تشریفات دینی، فرهنگی و محلی زیاد مانند حجله‌آرایی، مهمانی و نیایش همراه است. در کتاب‌های فقهی نیز در ابواب نکاح، یک باب را به آن اختصاص داده‌اند و پیش‌نیازهای دینی اولین آمیزش جنسی همسران را بیان کرده‌اند. برای مثال میهمانی‌دادن به دوستان و خویشاوندان توصیه شده که موجب ایجاد شادی و نشاط می‌شود و از لحاظ روان‌شناختی تأثیر مهمی در روابط زناشویی خواهد گذاشت. با وضوبودن عروس و داماد در شب زفاف نیز سفارش شده، زیرا بر اساس آموزه‌های دینی وضو نور است و باعث نورانیت قلب همسران می‌شود و کدورت‌ها را از بین برده و در ایجاد آرامش هنگام رابطۀ جنسی عروس و داماد کمک می‌کند.[۳۱] این رابطه در مثل‌های فراوان زبان فارسی نیز بازتاب یافته است از جمله «شب زفاف کم از تخت (صبح) پادشاهی نیست، به شرط آنکه پسر را پدر کند داماد».[۳۲]
ارتقای روابط جنسی همسران
کارشناسان معتقدند که برای بهبود روابط جنسی همسران به‌منظور پیشگیری از بروز انحرافات اخلاقی و تأمین بهداشت روانی تمایلات جنسی، لازم است دوره‌های عمومی آموزش جنسی را همسو با فرهنگ ایرانی و مذهبی و عرف متداول جامعه، برای نوجوانان و جوانان طراحی کرده و در این راستا رسانه‌های گروهی، اصول سلامی روابط جنسی را ترویج کند. به‌ویژه سازمان‌ها و نهادهایی مانند آموزش و پرورش، وزارت علوم، بهداشت و درمان و نیز متولیان فرهنگی کشور که با طرح برنامه‌ها و تمهیدات لازم و نیز محتوای مشخص و تعیین مربیان ویژه، (با توجه به ظرافت خاص مباحث مذکور) اطلاع‌رسانی سالم را در قالب‌های مناسب و جذاب در این زمینه پیگیری کنند. [۳۳]
پانویس
- ↑ موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، فرهنگ فقه فارسي، ج1، ص161ش.
- ↑ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش، ص137؛ موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، فرهنگ فقه فارسي، ج1، ص161ش.
- ↑ قشنگ و دیگران، «تجارب آسیب‌شناختی و رضامندي دلبستگی‌محور در رابطه جنسی: یک پژوهش کیفی مبتنی بر دیدگاه همسران ایرانی»، 1400ش، ص170.
- ↑ مرویان حسینی، تربیت جنسی در اسلام، 1395ش، ص26-27.
- ↑ مرویان حسینی، «نقش تربیت جنسی در ارتقاء نهاد خانواده بر اساس آموزه هاي اسلامی»، 1394ش، ص224.
- ↑ سورۀ مائدۀ، آیۀ 87.؛ حر عاملی، وسائل الشعیه، 1043ق، ج14، ص8.
- ↑ سورۀ بقره، آیات 187، 222، 223، 237؛ سورۀ دهر، آیۀ 76؛ سورۀ مؤمنون، آیۀ 23.
- ↑ قشنگ و دیگران، «تجارب آسیب‌شناختی و رضامندي دلبستگی‌محور در رابطۀ جنسی: یک پژوهش کیفی مبتنی بر دیدگاه همسران ایرانی»، 1400ش، ص168.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، 1382ش، ج19، ص134.
- ↑ نوری، مسدرک الوسائل، بی‌تا، ج14، ص150.
- ↑ قشنگ و دیگران، «تجارب آسیب‌شناختی و رضامندي دلبستگی‌محور در رابطه جنسی: یک پژوهش کیفی مبتنی بر دیدگاه همسران ایرانی»، 1400ش، ص169.
- ↑ فلسفی، بزرگ‌سالان و جوانان، 1352ش، ص259؛ «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ [مرویان حسینی، تربیت جنسی در اسلام، 1395ش، ص169.
- ↑ کلینی، اصول کافی، 1363ش، ج5، ص497.
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعه، 1403ق، ج14 ص82 -83.
- ↑ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش، ص142؛ «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش، ص142؛ «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش، ص143.
- ↑ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش، ص142.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، 1403ق: ج14، ص26؛ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش،
- ↑ مرویان حسینی، تربیت جنسی در اسلام، 1395ش، ص169.
- ↑ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش، ص141.
- ↑ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش، ص142.
- ↑ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش، ص143.
- ↑ امام خمینى، رساله توضیح المسائل، 1379ش، ص٢٦٣.
- ↑ یزدی، «عیوب موجب فسخ نکاح»، 1383ش، در پرتال جامع علوم انسانی؛ امیری، «حقوق جنسی زن و شوهر در اسلام»، 1389ش، ص72. امام خمینى، تحریرالوسـیله، 1390ق، ج٤، ص15.
- ↑ امام خمینى، تحریرالوسـیله، 1390ق، ج٤، ص15.
- ↑ یزدی، «عیوب موجب فسخ نکاح»، 1383ش، در پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ یزدی، عروةالوثقی، 1409ق، ص801؛ «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ امام خمینی، تحریرالوسیله، 1390ق، ج1، ص419؛ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش، ص140.
- ↑ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، 1384ش، ص140.
- ↑ میرمطهری، «زفاف»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ کج‌باف، «رفتارشناسی جنسی در اندیشمه دینی»، 1384ش، ص136.
منابع
- قرآن کریم.
- امام خمینی، سیدروح‌اللّه، تحریرالوسیله، قم، اسماعلیان، 1390ش.
- امام خمینی، سیدروح‌اللّه، رسالۀ توضیح المسائل ، قم، نجات، ١٣٧٩ش.
- امیری، حسین، «حقوق جنسی زن و شوهر در اسلام»، مجلۀ معرفت، سال نوزدهم، شمارۀ 7، مهر 1389ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تهران، اسلامیه، 1367ش.
- «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 20 بهمن 1388ش.
- قشنگ، نیره و دیگران، «تجارب آسیب‌شناختی و رضامندي دلبستگی‌محور در رابطۀ جنسی: یک پژوهش کیفی مبتنی بر دیدگاه همسران ایرانی»، فصلنامۀ خانواده و پژوهش، سال هفدهم، شمارۀ 66، 1400ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1363ش.
- کج‌باف، محمدباقر، «رفتارشناسی جنسی در اندیشه دینی»، مجلۀ مطالعات راهبردی زنان، شمارۀ 27، بهار 1384ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، قم، صدرا، 1382ش.
- مرویان حسینی، سیدمحمود، تربیت جنسی در اسلام، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1395ش
- مرویان حسینی، سیدمحمود، «نقش تربیت جنسی در ارتقاء نهاد خانواده بر اساس آموزه‌هاي اسلامی»، مجموعه مقالات نهمین همایش ملی اشراق اندیشۀ مطهر، خانواده و تربیت جنسی، مشهد، دانشگاه فردوسی، 1394ش.
- موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، فرهنگ فقه فارسي، در وب‌سایت کتابخانه مدرسۀ فقاهت، تاریخ بازدید: 25 خرداد 1403ش.
- میرمطهری، آمنه، «زفاف»، وب‌سایت مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: دی 1398ش.
- نوری، حسین، مسدرک الوسائل، قم، مؤسسۀ اسماعلیان، بی‌تا.
- یزدی، محمدعلی، «عیوب موجب فسخ نکاح»، مجله فقه اهل بیت، شمارۀ 39-40، 1383ش.
- یزدی، محمدکاظم، عروةالوثقی، بیروت، اعلمی، 1409ق.