پرسونه
پرسونه؛ نوعی آیین سوگواری مرسوم در مناطق لرنشین.
پُرسونه، نوعی رسم کهن و رایج در میان لر‌ها به‌خصوص استان لرستان در مراسم سوگواری است. وجود روابط خانوادگی صمیمی سبب شده بسیاری از خویشاوندان و دوستان به‌منظور رفع مشکلات و دغدغه‌های مالی خانوادۀ متوفی کمک‌های مالی را به‌صورت پرسونه برای تأمین مخارج مراسم ترحیم به آنها هدیه دهند. این امر در رفع مشکلات اقتصادی خانواده‌های کم بضاعت و حفظ عزت فردی و اجتماعی آنها مؤثر بوده و به‌نوعی حس همدردی و کمک‌رسانی اقوام و آشنایان را نسبت به یکدیگر در شرایط سخت مادی و روحی نشان می‌دهد.
مفهوم‌شناسی
برگزاری مراسم سوگواری و ترحیم متوفی در لرستان با مجموعه‌ای از آداب و رسوم همراه است. پُرسونه از جمله این آداب و سنن است که سبب تحکیم روابط اجتماعی و فرهنگی بین مردم این منطقه می‌شود.[۱] پرسونه نوعی رسم کهن در مراسم‌های سوگواری بوده و به‌معنای کمک مادی [۲] و مالی از طرف اقوام و خویشاوندان به خانوادۀ متوفی برای تأمین مخارج مراسم عزاداری شخص متوفی است. در گذشته این کمک‌ها و هدایا به‌صورت کالا‌های اساسی و مواد غذایی [۳]شامل روغن، گوسفند، قند، چای و برنج بوده است؛ اما با گذشت زمان پول جایگزین این کالاها شده است.[۴]
تاریخچه
پرسونه، سنتی دیرینه و قدیمی در لرستان [۵] و عشایر مناطق لرنشین است. [۶] در گذشته در این منطقه رسم عزاداری به یک یا دو روز ختم نمی‌شد؛ بلکه اقوام و آشنایان از نقاط مختلف به منزل متوفی آمده و چندین روز در کنار آنها به عزاداری می‌پرداختند.[۷] این امر سبب تحمیل هزینه‌های زیاد بر خانوادۀ عزادار می‌شد و بسیاری از آنها نمی‌توانستند هزینه‌های پذیرایی از مهمان‌های خود را تأمین کنند.[۸] به‌همین منظور خویشاوندان علاوه بر حضور در مراسم سوگواری، برای تأمین مخارج مراسم ترحیم به خانوادۀ متوفی کمک می‌کردند. در این رسم، مبلغ پرسونه تعیین نمی‌شود و تنها حس همدردی و کمک‌رسانی در شرایط سخت را میان اقوام لر نشان می‌دهد.[۹]
فلسفۀ شکل‌گیری
در لرستان و بسیاری از مناطق لرنشین به‌دلیل غالب بودن فضای عشیره‌ای و طایفه‌ای، ارتباطات گسترده و صمیمی با یکدیگر وجود دارد که سبب شده آنها از مشکلات یکدیگر باخبر باشند. [۱۰] در این مناطق هنگامی که شخصی فوت می‌کند در شب خاکسپاري اقوام و نزدیکان در خانۀ صاحبان عزا جمع شده و پس از صرف شام براي شادي روح متوفی، فاتحه‌اي قرائت کرده و مبلغي را به‌عنوان پرسونه به خانواده متوفي هدیه مي‌کنند.[۱۱]
کارکردها
اقتصادی پرسونه، کمک مالی به خانواده‌هایی است که به‌دلیل شرایط نامطلوب اقتصادی علاوه بر غم از دست‌دادن عزیز خود با مشکلات اقتصادی نیز رو‌به‌رو هستند.[۱۲] کمک مادی به این خانواده‌ها بخشی از مشکلات آنها را کاهش داده و سبب ترویج و تقویت حس همدردی [۱۳] و کمک‌رسانی به افراد و خانواده‌های عزادار نیز می‌شود.[۱۴]
فرهنگی کارشناسان معتقدند تنوع و تعدد آیین‌ها و آداب و رسوم، غنای فرهنگی یک جامعه را به‌دنبال دارد. پرسونه نیز به‌عنوان یک رسم بومی و منطقه‌ای سبب استحکام روابط اجتماعی افراد یک جامعه شده است. [۱۵]
اجتماعی پرسونه یک سنت نیک و نوعی حرکت و مشارکت جمعی است که سبب افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی میان افراد یک جامعه می‌شود. [۱۶] رسم پرسونه برگرفته از احادیث و روایات است و ریشۀ دینی دارد. روایات متعددی از پیامبر و اهل‌بیت در رابطه با طعام دادن به خانوادۀ مصیبت‌زده و کمک به آنها آمده است. این سنت حسنه سبب عزت فردی و اجتماعی برای خانوادۀ مصیبت‌زده شده و برادری دینی میان افراد یک جامعه را افزایش می‌دهد. چنین رسم‌ها و سنت‌هایی در شرایط حساس، کینه‌توزی را میان خانواده‌ها کاهش داده و حسن ظن را افزایش می‌دهد.[۱۷]
چالش‌ها
امروزه با گسترش سبک زندگی مدرن، رسم پرسونه نیز دچار آسیب‌هایی شده [۱۸] و کم‌کم به فراموشی سپرده شده است. [۱۹] کاهش روابط خانوادگی و دور‌همی‌های اقوام سبب شده آنها کمتر از مشکلات یکدیگر با خبر باشند. همچنین برخی خانواده‌ها به دلایل مختلفی مانند نشان دادن برتری مادی خود [۲۰] از پذیرش پرسونه، خودداری می‌کنند که این امر سبب می‌شود تا خانواده‌های کم بضاعت نیز به‌منظور حفظ حرمت و آبروداری از گرفتن پرسونه امتناع ورزند. [۲۱] تداوم این نگرش‌ها سبب از بین‌رفتن این سنت حسنۀ قدیمی شده است. [۲۲] این در حالی است که همچنان بسیاری از خانواده‌ها و طوایف، پرسونه را یک سنت پسندیده می‌دانند.[۲۳]
راهکارهای احیای رسم پرسونه
از جمله راهکارهای احیای رسم پرسونه، استفاده از افراد دارای نفوذ کلام و بزرگان طوایف است [۲۴] که با تأثیر‌گذاری بر سایر خویشاوندان و اقوام خود به حفظ و احیای این رسم کهن کمک کنند. [۲۵] همچنین فرهنگ‌سازی و هنجار شمردن این‌گونه رسوم از سوی رسانه‌های محلی [۲۶] و پرداختن به مزایا و محاسن سنت‌های بومی از دیگر راهکارهای تقویت سنت پرسونه در میان اقوام لر است. تبلیغ و ترویج این رسم در میان افراد جامعه، توسط قشر روحانی و کارشناسان مذهبی در محافل مذهبی و مردمی از دیگر راهکارهای احیای رسم پرسونه است.[۲۷]
پانویس
- ↑ . باقری، «آیین‌های مرگ و مویه در لرستان»، 1390ش، ص79-80.
- ↑ . علایی‌پور، «پرسونه سنتی پسندیده که در حال فراموشی است»، خبرگزاری برنا.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال.
- ↑ . «نگاهی به مراسم سوگواری در لرستان/ از «پرسونه» تا «سیاه‌برداران»»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن: ایکنا.
- ↑ . باقری، «آیین‌های مرگ و مویه در لرستان»، 1390ش، ص79-80.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «نگاهی به مراسم سوگواری در لرستان/ از «پرسونه» تا «سیاه‌برداران»»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن: ایکنا.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال.
- ↑ . باقری، «آیین‌های مرگ و مویه در لرستان»، 1390ش، ص79-80.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان »، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان »، خبرگزاری فارس.
- ↑ . علایی‌پور، «پرسونه سنتی پسندیده که در حال فراموشی است»، خبرگزاری برنا.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان »، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان »، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال.
- ↑ . باقری، «آیین‌های مرگ و مویه در لرستان»، 1390ش، ص79-80.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال.
- ↑ . علایی‌پور، «پرسونه سنتی پسندیده که در حال فراموشی است»، خبرگزاری برنا.
- ↑ . «نگاهی به مراسم سوگواری در لرستان/ از «پرسونه» تا «سیاه‌برداران»»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن: ایکنا.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان »، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال.
- ↑ . علایی‌پور، «پرسونه سنتی پسندیده که در حال فراموشی است»، خبرگزاری برنا.
- ↑ . «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال.
منابع
- باقری، رحمان، «آیین‌های مرگ و مویه در لرستان»، مجلۀ فرهنگ مردم ایران، شمارۀ 26، 1390ش.
- «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، وب‌سایت خبری- تحلیلی شعار سال، تاریخ درج مطلب: 5 شهریور 1398ش.
- «پرسونه، سنتی نیک و مرهمی بر دل داغ‌دیدگان»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 4 شهریور 1398ش.
- علایی‌پور، محسن، «پرسونه سنتی پسندیده که در حال فراموشی است»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 1 تیر 1401ش.
- «نگاهی به مراسم سوگواری در لرستان/ از «پرسونه» تا «سیاه‌برداران»»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن: ایکنا، تاریخ درج مطلب: 10 شهریور 1398ش.