عیالواری: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''عیالواری؛'''</big> سبک زندگی حمایتی در خانواده‌های سنتی و پرجمعیت. عیالواری ویژگی خانواده‌هایی است که دارای فرزندان و اعضای متعدد هستند. در خانواده‌های عیالوار وظیفۀ سرپرستی و مدیریت تأمین معاش و مخارج بر عهدۀ مرد بوده و روابط خانوادگی...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
عیالواری ویژگی خانواده‌هایی است که دارای فرزندان و اعضای متعدد هستند. در خانواده‌های عیالوار وظیفۀ سرپرستی و مدیریت تأمین معاش و مخارج بر عهدۀ مرد بوده و روابط خانوادگی به‌عنوان سرمایه‌های معنوی خانواده دارای اهمیت بسیار است. | عیالواری ویژگی خانواده‌هایی است که دارای فرزندان و اعضای متعدد هستند. در خانواده‌های عیالوار وظیفۀ سرپرستی و مدیریت تأمین معاش و مخارج بر عهدۀ مرد بوده و روابط خانوادگی به‌عنوان سرمایه‌های معنوی خانواده دارای اهمیت بسیار است. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
واژۀ عیال و عائله به زن، فرزندان و همۀ کسانی گفته می‌شود که تأمین هزینه و نفقه آنها بر عهده مرد خانواده است. در اصطلاح فارسی‌زبانان، عیالوار یا صاحب عیال، کسی است که نان‌خور بسیار داشته باشد. در فرهنگ اسلامی همۀ خلق، | واژۀ عیال و عائله به زن، فرزندان و همۀ کسانی گفته می‌شود که تأمین هزینه و [[نفقه]] آنها بر عهده مرد [[خانواده]] است. در اصطلاح فارسی‌زبانان، عیالوار یا صاحب عیال، کسی است که نان‌خور بسیار داشته باشد.<ref> [https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1?q=%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ عیالوار.]</ref> در فرهنگ اسلامی همۀ خلق، عیال (خانواده و نیازمند) خدا هستند و محبوب‌ترین افراد نزد خدا کسی است که به عیال خدا و از جمله به خانوادۀ خویش سودی برساند و در راستای برآوردن نیازهای آنان بکوشد.<ref> . مجلسی، بحارالانوار، 1375ش، ج71، ص361.</ref> | ||
==عیالواری در سبک زندگی ایرانی== | ==عیالواری در سبک زندگی ایرانی== | ||
عیالواری در گذشته میان خانواده‌های ایرانی امری پسندیده و مرسوم بوده و والدین از یک‌سو، مهم‌ترین انگیزه و دغدغۀ زندگی مشترک را فرزندآوری و تربیت فرزندان می‌دانستند و از سوی دیگر به نگهداری از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها متعهد بودند و یک خانوادۀ گسترده و بزرگ را تشکیل می‌دادند. حضور بزرگترها در خانواده به افزایش تعاملات خانوادگی، کسب تجربه، مشورت، انسجام و تحکیم بنیان خانواده اثرگذار است. این سبک زندگی امروزه نیز میان برخی خانواده‌های ایرانی رواج دارد. فرزندان در سبک زندگی عیالواری سرمایۀ مادی و معنوی تلقی شده و زوجین با انگیزه افزایش نیروی کار و گسترش فعالیت‌های مشارکتی در خانواده فرزندآوری می‌کردند. همچنین تولید نسل در خانوادۀ ایرانی، عاملی مؤثر در حفظ و احیای اعتقادات دینی و فرهنگی دانسته می‌شد. مردم اگرچه به‌لحاظ اقتصادی و امکانات از سطح بالایی برخوردار نبودند، اما باور داشتند که روزی فرزندان را خدا می‌رساند و بچه، روزی را با خود می‌آورد. قوت روابط خویشاوندی و آداب و رسوم رایج میان اقوام نیز عامل مهم دیگر برای گرایش به سبک زندگی عیالواری بود. | عیالواری در گذشته میان خانواده‌های ایرانی امری پسندیده و مرسوم بوده و والدین از یک‌سو، مهم‌ترین انگیزه و دغدغۀ زندگی مشترک را [[فرزندآوری]] و تربیت فرزندان می‌دانستند <ref> [https://farsnews.ir/news/14020407000740/%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%A8%7C-%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%B3%DB%B2%DB%B0-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%AC . «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس.]</ref> و از سوی دیگر به نگهداری از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها متعهد بودند و یک خانوادۀ گسترده و بزرگ را تشکیل می‌دادند. حضور بزرگترها در خانواده به افزایش تعاملات خانوادگی، کسب تجربه، مشورت، انسجام و تحکیم بنیان خانواده اثرگذار است.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/804913/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88% . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref> این سبک زندگی امروزه نیز میان برخی خانواده‌های ایرانی رواج دارد. فرزندان در سبک زندگی عیالواری سرمایۀ مادی و معنوی تلقی شده و زوجین با انگیزه افزایش نیروی کار و گسترش فعالیت‌های مشارکتی در خانواده فرزندآوری می‌کردند. همچنین تولید نسل در خانوادۀ ایرانی، عاملی مؤثر در حفظ و احیای اعتقادات دینی و فرهنگی دانسته می‌شد. مردم اگرچه به‌لحاظ اقتصادی و امکانات از سطح بالایی برخوردار نبودند،<ref> [https://www.sid.ir/paper/136282/fa دهداری و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی»، 1396ش، ص306-307.]</ref> اما باور داشتند که روزی فرزندان را خدا می‌رساند و بچه، روزی را با خود می‌آورد. <ref>[https://farsnews.ir/news/14020407000740/%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%A8%7C-%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%B3%DB%B2%DB%B0-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%AC . «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس.]</ref> قوت روابط خویشاوندی و آداب و رسوم رایج میان اقوام نیز عامل مهم دیگر برای گرایش به سبک زندگی عیالواری بود. <ref>[https://www.sid.ir/paper/136282/fa دهداری و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی»، 1396ش، ص307.]</ref>در دهۀ 1370ش، برنامه کنترل جمعیت با شعار «فرزند کمتر زندگی بهتر»، موجب وقفه‌ای جدی در فرزندآوری ایرانیان شد، دیدگاه عمومی را دربارۀ سبک زندگی عیالواری دگرگون کرد و خانواده‌ها را به‌سوی تک فرزندی سوق داد.<ref> [https://www.yjc.ir/fa/news/8707853/%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%DA%A9%D9%85%D8%AA%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1-%DA%86%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D9%81%DB%8C%D . مرندی، «ماجرای شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر چه بود؟»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> در سال‌های اخیر با هدف رشد و جوانی جمعیت کشور تدابیر جبرانی از سوی دولت در دستور کار قرار گرفته است.<ref>[https://farsnews.ir/news/14020407000740/%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%D8%AE%D9%88%D8%A8%7C-%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%B3%DB%B2%DB%B0-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%AC . «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس.]</ref> | ||
==عیالواری از دیدگاه فقهی== | ==عیالواری از دیدگاه فقهی== | ||
فقهای | فقهای [[مسلمان]]، عیال را شامل افرادی می‌دانند که تحت تکفل سرپرست خانواده قرار داشته و نان‌خور او هستند، خواه نفقه و خرجی آنها بر وی واجب باشد مانند همسر و فرزندان و یا واجب نباشد.<ref> . نجفی، جواهر الکلام، 1392ش، ج16، ص59.</ref> در احکام فقهی ملاک در عیال بودن، نان‌خور بودن است <ref> . خمینی، تحریرالوسیله، 1379ش، ج1، ص365.</ref> و سرپرست خانواده در صورتی که شرایط پرداخت فطریه را داشته باشد باید فطریۀ خود و کسانی که نان‌خور و عیال او هستند را بدهد. <ref> . اصفهانی، کتاب الزکاة: فی زکاة الابدان، مسالة۳. 1434ق، ج1، ص389. </ref> در پرداخت خمس نیز سرپرست خانوار هزینه‌های خود و عیال خود را از درآمد سالانه کم کرده و خمس مابقی درآمد را پرداخت می‌کند.<ref> . یزدی، العروة الوثقی، 1414ق، ج3، ص275.</ref> | ||
==مزایای سبک زندگی عیالواری== | ==مزایای سبک زندگی عیالواری== | ||
سبک زندگی عیالواری به‌دلیل مزایای بسیار در فرهنگ ایرانی همواره مورد توجه بوده است، از جمله: | سبک زندگی عیالواری به‌دلیل مزایای بسیار در فرهنگ ایرانی همواره مورد توجه بوده است، از جمله: | ||
# نقش‌آفرینی بزرگترها (مادربزرگ و پدربزرگ) در نگهداری و تربیت فرزندان؛ | #نقش‌آفرینی بزرگترها (مادربزرگ و پدربزرگ) در نگهداری و تربیت فرزندان؛ | ||
# تقسیم کار خانوادگی و بر عهده گرفتن وظایف مشخص توسط هر یک از اعضای خانواده که موجب آموزش مسئولیت‌پذیری به فرزندان از همان دوران کودکی، می‌شود؛ | #تقسیم کار خانوادگی و بر عهده گرفتن وظایف مشخص توسط هر یک از اعضای خانواده که موجب آموزش مسئولیت‌پذیری به فرزندان از همان دوران کودکی، می‌شود؛ | ||
# نقش‌آفرینی فرزندان دختر و پسر در اقتصاد | #نقش‌آفرینی فرزندان دختر و پسر در اقتصاد [[خانواده]]؛ | ||
# فعالیت‌های مشارکتی و هم‌افزا؛ | #فعالیت‌های مشارکتی و هم‌افزا؛ | ||
# ترویج فضایل اخلاقی مانند | #ترویج فضایل اخلاقی مانند [[صبر]]، [[قناعت]]، سازش، [[مسئولیت‌پذیری]] و رفتار حمایتی میان اعضای خانواده؛ | ||
# دوستی و روابط صمیمی میان اعضای خانواده و آگاهی از دغدغه‌های یکدیگر. | #دوستی و روابط صمیمی میان اعضای خانواده و آگاهی از دغدغه‌های یکدیگر.<ref> [https://www.sid.ir/paper/136282/fa دهداری و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی »، 1396ش، ص311-318.]</ref> | ||
==تغییر الگوی زندگی از عیالواری به فردگرایی== | ==تغییر الگوی زندگی از عیالواری به فردگرایی== | ||
خانواده ایرانی در گذشته از الگوی خانوادۀ پرجمعیت و عیالوار پیروی می‌کرد که به شکل همزیستی سه نسل یا بیشتر در کنار هم و در زیر یک سقف بود؛ اما امروزه سبک زندگی دگرگون شده و با گسترش فرهنگ بیگانه، افراد جامعه به خانوادۀ هسته‌ای و کم‌جمعیت با ساختاری کوچک و متشکل از زوجین و تعداد اندکی فرزند، تمایل دارند. در این الگو، تشکیل خانوادۀ پرجمعیت، ناسازگار با شرایط نامطلوب اقتصادی و دغدغه‌های مربوط به فرزندآوری و | خانواده ایرانی در گذشته از الگوی خانوادۀ پرجمعیت و عیالوار پیروی می‌کرد که به شکل همزیستی سه نسل یا بیشتر در کنار هم و در زیر یک سقف بود؛ اما امروزه سبک زندگی دگرگون شده و با گسترش فرهنگ بیگانه، افراد جامعه به خانوادۀ هسته‌ای و کم‌جمعیت با ساختاری کوچک و متشکل از زوجین و تعداد اندکی فرزند، تمایل دارند. در این الگو، تشکیل خانوادۀ پرجمعیت، ناسازگار با شرایط نامطلوب اقتصادی و دغدغه‌های مربوط به فرزندآوری و [[فرزندپروری]]، قلمداد می‌شود؛ این در حالی است که خانوادۀ کم‌جمعیت میان افراد متمول و ثروتمند، رواج بیشتری یافته است.<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/804913/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88% . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref> در همین راستا [[همزیستی]] زوجین با والدین مسن خود نیز به بهانۀ عدم توانایی آنها در پاسخ به نیازهای مراقبتی و اقتصادی و دخالت آنها در تربیت نوه‌ها و زندگی زوجین، کاهش یافته است. نتیجه این دگرگونی، افزایش خانواده‌های [[تک‌فرزندی|تک‌فرزند]] و كاهش جمعیت است. گسترش این نگرش در جامعه ایرانی، پیامدهای زیر را در پی داشته است: | ||
# کاهش مسئولیت‌پذیری افراد در قبال والدین مسن؛ | #کاهش مسئولیت‌پذیری افراد در قبال والدین مسن؛<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/804913/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88% . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref> | ||
# افزایش میانگین سن ازدواج؛ | #افزایش میانگین سن ازدواج؛ | ||
# افزایش فاصلۀ سنی میان زوجین و فرزندان؛ | #افزایش فاصلۀ سنی میان زوجین و فرزندان؛<ref> [https://www.beytoote.com/psychology/khanevde-m/yalvary3-byshvhry.html . «از عیالواری تا بی‌شوهری»، وب‌سایت بیتوته.]</ref> | ||
# گسترش خانواده‌های تک‌فرزندی در جامعه؛ | #گسترش خانواده‌های تک‌فرزندی در جامعه؛<ref> [https://www.payamekhanevadeh.ir/news/9302/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D9%81%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D9%88%DA%86%DA%A9 . «چالش‌های عاطفی و تربیتی در خانه‌های کوچک»، وب‌سایت پیام خانواده.]</ref> | ||
# افزایش مشکلات عاطفی و تربیتی حاصل از کاهش روابط اعضای خانواده؛ | #افزایش مشکلات عاطفی و تربیتی حاصل از کاهش روابط اعضای خانواده؛ | ||
# حذف صلۀ | #حذف [[صله رحم|صلۀ رحم]]؛ <ref> [https://www.tabnak.ir/fa/news/611303/%D8%B3%D8%B7%D8%AD-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DB%B1%DB%B5-%D8%AF%D9%82%DB%8C%D9%82%D9%87-%D8% . «سطح روابط در خانواده‌های»، وب‌سایت تابناک.]</ref> | ||
# افزایش آمار طلاق به‌دلیل کم‌بودن تعداد فرزندان؛ | #افزایش آمار [[طلاق]] به‌دلیل کم‌بودن تعداد فرزندان؛ | ||
# جایگزینی برداشت فردگرایانه از زندگی و خوشبختی به جای احساس تعلق به خانواده؛ | #جایگزینی برداشت فردگرایانه از زندگی و خوشبختی به جای احساس تعلق به خانواده؛ | ||
# تغییر جایگاه و نقش مادری و همسری؛ | #تغییر جایگاه و [[نقش مادری]] و همسری؛ | ||
# افزایش تمایل بانوان برای اشتغال بیرون از خانه. | #افزایش تمایل بانوان برای اشتغال بیرون از خانه.<ref>[https://www.beytoote.com/psychology/khanevde-m/yalvary3-byshvhry.html . «از عیالواری تا بی‌شوهری»، وب‌سایت بیتوته.]</ref> | ||
==چالش‌های عیالواری== | ==چالش‌های عیالواری== | ||
روی‌آوری به سبک زندگی عیالواری اگرچه در گذشته تاریخی ایرانیان همواره مورد توجه بوده و یکی از دلایل آن، هم‌افزایی برای تأمین نیازمندی‌های اقتصادی بوده است، اما گاهی ناترازی اقتصادی خانواده به چالشی بزرگ تبدیل می‌شد تا جایی که برخی مردان عیالوار در ایفای مسئولیت و مدیریت تأمین نیازهای خانواده، ناتوان شده و مسئولیت ادارۀ امور را به مادر خانواده می‌سپردند. از سوی دیگر در دوران معاصر با دگرگونی سبک زندگی و پیروی از الگوی خانوادۀ هسته‌ای، روی‌آوری به سبک زندگی عیالواری با چالش‌های نوپدیدی روبرو شده است، از جمله ناسازگاری سبک زندگی شهری و به‌ویژه معماری آن با عیالواری؛ گرایش روزافزون به زندگی فردی و کم‌رنگ شدن باورهای فرهنگی و دینی دربارۀ فرزندآوری و نگهداری از والدین مسن. | روی‌آوری به سبک زندگی عیالواری اگرچه در گذشته تاریخی ایرانیان همواره مورد توجه بوده و یکی از دلایل آن، هم‌افزایی برای تأمین نیازمندی‌های اقتصادی بوده است، اما گاهی ناترازی اقتصادی خانواده به چالشی بزرگ تبدیل می‌شد تا جایی که برخی مردان عیالوار در ایفای مسئولیت و مدیریت تأمین نیازهای خانواده، ناتوان شده و مسئولیت ادارۀ امور را به مادر خانواده می‌سپردند.<ref> [https://amordadnews.com/9328/ . «داستان کهن مرد عیالوار»، وب‌سایت اُ مرداد.]</ref> از سوی دیگر در دوران معاصر با دگرگونی سبک زندگی و پیروی از الگوی خانوادۀ هسته‌ای، روی‌آوری به سبک زندگی عیالواری با چالش‌های نوپدیدی روبرو شده است، از جمله ناسازگاری سبک زندگی شهری و به‌ویژه معماری آن با عیالواری؛<ref> [https://www.iribnews.ir/fa/news/3114429/%D8%AA%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A2%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF-%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C . «تأثیر زندگی آپارتمان‌نشینی بر فرزندآوری»، خبرگزاری صدا و سیما.]</ref> گرایش روزافزون به زندگی فردی<ref> [https://www.hamshahrionline.ir/news/804913/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88% . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref> و کم‌رنگ شدن باورهای فرهنگی و دینی دربارۀ فرزندآوری<ref> [https://cwfs.ihu.ac.ir/article_208189.html . آرام و عزیزی، «تحلیل عوامل افزایش و کاهش جمعیت بر اساس آموزه‌های قرآن و حدیث»، 1402ش، ص213-214.]</ref> و نگهداری از والدین مسن.<ref>[https://www.hamshahrionline.ir/news/804913/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%88-%D9%BE%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%DA%86%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88% . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* آرام، محمدرضا و عزیزی، سید مجتبی، «تحلیل عوامل افزایش و کاهش جمعیت بر اساس آموزه‌های قرآن و حدیث»، نشریۀ فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، شمارۀ 63، 1402ش. | *آرام، محمدرضا و عزیزی، سید مجتبی، «تحلیل عوامل افزایش و کاهش جمعیت بر اساس آموزه‌های قرآن و حدیث»، نشریۀ فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، شمارۀ 63، 1402ش. | ||
* «از عیالواری تا بی‌شوهری»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 30 تیر 1403ش. | *«از عیالواری تا بی‌شوهری»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 30 تیر 1403ش. | ||
* اصفهانی، ابوالحسن، کتاب الزکاة: فی زکاة الابدان، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ق. | *اصفهانی، ابوالحسن، کتاب الزکاة: فی زکاة الابدان، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ق. | ||
* «تأثیر زندگی آپارتمان‌نشینی بر فرزندآوری»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1400ش. | *«تأثیر زندگی آپارتمان‌نشینی بر فرزندآوری»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1400ش. | ||
* «چالش‌های عاطفی و تربیتی در خانه‌های کوچک»، وب‌سایت پیام خانواده، تاریخ درج مطلب: 11 بهمن 1401ش. | *«چالش‌های عاطفی و تربیتی در خانه‌های کوچک»، وب‌سایت پیام خانواده، تاریخ درج مطلب: 11 بهمن 1401ش. | ||
* «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 8 تیر 1402ش. | *«خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 8 تیر 1402ش. | ||
* خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379ش. | *خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379ش. | ||
* «داستان کهن مرد عیالوار»، وب‌سایت اُ مرداد، تاریخ درج مطلب: 28 دی 1397ش. | *«داستان کهن مرد عیالوار»، وب‌سایت اُ مرداد، تاریخ درج مطلب: 28 دی 1397ش. | ||
* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 31 تیر 1403ش. | *دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 31 تیر 1403ش. | ||
* دهداری، سمیه و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی»، نشریه مرتع، دوره 11، شماره 3، 1396ش | *دهداری، سمیه و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی»، نشریه مرتع، دوره 11، شماره 3، 1396ش | ||
* «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 15 آبان 1402ش. | *«زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 15 آبان 1402ش. | ||
* «سطح روابط در خانواده‌های ایرانی»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 13 مرداد 1395ش. | *«سطح روابط در خانواده‌های ایرانی»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 13 مرداد 1395ش. | ||
* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، قم، اسلامیه، چاپ سوم، 1375ش. | *مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، قم، اسلامیه، چاپ سوم، 1375ش. | ||
* مرندی، علیرضا، «ماجرای شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر چه بود؟»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 21 فروردین 1403ش. | *مرندی، علیرضا، «ماجرای شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر چه بود؟»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 21 فروردین 1403ش. | ||
* نجفی، محمد‌حسن، جواهر الکلام، قم، اسلامیه، چاپ ششم،1392ش. | *نجفی، محمد‌حسن، جواهر الکلام، قم، اسلامیه، چاپ ششم،1392ش. | ||
* یزدی، محمد‌کاظم، العروة الوثقی، قم، مکتبة الداوری، 1414ق. | *یزدی، محمد‌کاظم، العروة الوثقی، قم، مکتبة الداوری، 1414ق. | ||
[[رده: ویکی‌زندگی]] | [[رده: ویکی‌زندگی]] | ||
[[رده:خرده‌فرهنگ]] | |||
[[رده:ازدواج]] | |||
[[رده:اقتصاد خانواده]] | |||
[[رده:تربیت فرزند]] | |||
[[رده:روابط خانوادگی]] | |||
[[رده:آموزه‌های دینی]] | |||
[[رده:مهارت‌های زندگی]] | |||
[[رده:جمعیت]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۷
عیالواری؛ سبک زندگی حمایتی در خانواده‌های سنتی و پرجمعیت.
عیالواری ویژگی خانواده‌هایی است که دارای فرزندان و اعضای متعدد هستند. در خانواده‌های عیالوار وظیفۀ سرپرستی و مدیریت تأمین معاش و مخارج بر عهدۀ مرد بوده و روابط خانوادگی به‌عنوان سرمایه‌های معنوی خانواده دارای اهمیت بسیار است.
مفهوم‌شناسی
واژۀ عیال و عائله به زن، فرزندان و همۀ کسانی گفته می‌شود که تأمین هزینه و نفقه آنها بر عهده مرد خانواده است. در اصطلاح فارسی‌زبانان، عیالوار یا صاحب عیال، کسی است که نان‌خور بسیار داشته باشد.[۱] در فرهنگ اسلامی همۀ خلق، عیال (خانواده و نیازمند) خدا هستند و محبوب‌ترین افراد نزد خدا کسی است که به عیال خدا و از جمله به خانوادۀ خویش سودی برساند و در راستای برآوردن نیازهای آنان بکوشد.[۲]
عیالواری در سبک زندگی ایرانی
عیالواری در گذشته میان خانواده‌های ایرانی امری پسندیده و مرسوم بوده و والدین از یک‌سو، مهم‌ترین انگیزه و دغدغۀ زندگی مشترک را فرزندآوری و تربیت فرزندان می‌دانستند [۳] و از سوی دیگر به نگهداری از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها متعهد بودند و یک خانوادۀ گسترده و بزرگ را تشکیل می‌دادند. حضور بزرگترها در خانواده به افزایش تعاملات خانوادگی، کسب تجربه، مشورت، انسجام و تحکیم بنیان خانواده اثرگذار است.[۴] این سبک زندگی امروزه نیز میان برخی خانواده‌های ایرانی رواج دارد. فرزندان در سبک زندگی عیالواری سرمایۀ مادی و معنوی تلقی شده و زوجین با انگیزه افزایش نیروی کار و گسترش فعالیت‌های مشارکتی در خانواده فرزندآوری می‌کردند. همچنین تولید نسل در خانوادۀ ایرانی، عاملی مؤثر در حفظ و احیای اعتقادات دینی و فرهنگی دانسته می‌شد. مردم اگرچه به‌لحاظ اقتصادی و امکانات از سطح بالایی برخوردار نبودند،[۵] اما باور داشتند که روزی فرزندان را خدا می‌رساند و بچه، روزی را با خود می‌آورد. [۶] قوت روابط خویشاوندی و آداب و رسوم رایج میان اقوام نیز عامل مهم دیگر برای گرایش به سبک زندگی عیالواری بود. [۷]در دهۀ 1370ش، برنامه کنترل جمعیت با شعار «فرزند کمتر زندگی بهتر»، موجب وقفه‌ای جدی در فرزندآوری ایرانیان شد، دیدگاه عمومی را دربارۀ سبک زندگی عیالواری دگرگون کرد و خانواده‌ها را به‌سوی تک فرزندی سوق داد.[۸] در سال‌های اخیر با هدف رشد و جوانی جمعیت کشور تدابیر جبرانی از سوی دولت در دستور کار قرار گرفته است.[۹]
عیالواری از دیدگاه فقهی
فقهای مسلمان، عیال را شامل افرادی می‌دانند که تحت تکفل سرپرست خانواده قرار داشته و نان‌خور او هستند، خواه نفقه و خرجی آنها بر وی واجب باشد مانند همسر و فرزندان و یا واجب نباشد.[۱۰] در احکام فقهی ملاک در عیال بودن، نان‌خور بودن است [۱۱] و سرپرست خانواده در صورتی که شرایط پرداخت فطریه را داشته باشد باید فطریۀ خود و کسانی که نان‌خور و عیال او هستند را بدهد. [۱۲] در پرداخت خمس نیز سرپرست خانوار هزینه‌های خود و عیال خود را از درآمد سالانه کم کرده و خمس مابقی درآمد را پرداخت می‌کند.[۱۳]
مزایای سبک زندگی عیالواری
سبک زندگی عیالواری به‌دلیل مزایای بسیار در فرهنگ ایرانی همواره مورد توجه بوده است، از جمله:
- نقش‌آفرینی بزرگترها (مادربزرگ و پدربزرگ) در نگهداری و تربیت فرزندان؛
- تقسیم کار خانوادگی و بر عهده گرفتن وظایف مشخص توسط هر یک از اعضای خانواده که موجب آموزش مسئولیت‌پذیری به فرزندان از همان دوران کودکی، می‌شود؛
- نقش‌آفرینی فرزندان دختر و پسر در اقتصاد خانواده؛
- فعالیت‌های مشارکتی و هم‌افزا؛
- ترویج فضایل اخلاقی مانند صبر، قناعت، سازش، مسئولیت‌پذیری و رفتار حمایتی میان اعضای خانواده؛
- دوستی و روابط صمیمی میان اعضای خانواده و آگاهی از دغدغه‌های یکدیگر.[۱۴]
تغییر الگوی زندگی از عیالواری به فردگرایی
خانواده ایرانی در گذشته از الگوی خانوادۀ پرجمعیت و عیالوار پیروی می‌کرد که به شکل همزیستی سه نسل یا بیشتر در کنار هم و در زیر یک سقف بود؛ اما امروزه سبک زندگی دگرگون شده و با گسترش فرهنگ بیگانه، افراد جامعه به خانوادۀ هسته‌ای و کم‌جمعیت با ساختاری کوچک و متشکل از زوجین و تعداد اندکی فرزند، تمایل دارند. در این الگو، تشکیل خانوادۀ پرجمعیت، ناسازگار با شرایط نامطلوب اقتصادی و دغدغه‌های مربوط به فرزندآوری و فرزندپروری، قلمداد می‌شود؛ این در حالی است که خانوادۀ کم‌جمعیت میان افراد متمول و ثروتمند، رواج بیشتری یافته است.[۱۵] در همین راستا همزیستی زوجین با والدین مسن خود نیز به بهانۀ عدم توانایی آنها در پاسخ به نیازهای مراقبتی و اقتصادی و دخالت آنها در تربیت نوه‌ها و زندگی زوجین، کاهش یافته است. نتیجه این دگرگونی، افزایش خانواده‌های تک‌فرزند و كاهش جمعیت است. گسترش این نگرش در جامعه ایرانی، پیامدهای زیر را در پی داشته است:
- کاهش مسئولیت‌پذیری افراد در قبال والدین مسن؛[۱۶]
- افزایش میانگین سن ازدواج؛
- افزایش فاصلۀ سنی میان زوجین و فرزندان؛[۱۷]
- گسترش خانواده‌های تک‌فرزندی در جامعه؛[۱۸]
- افزایش مشکلات عاطفی و تربیتی حاصل از کاهش روابط اعضای خانواده؛
- حذف صلۀ رحم؛ [۱۹]
- افزایش آمار طلاق به‌دلیل کم‌بودن تعداد فرزندان؛
- جایگزینی برداشت فردگرایانه از زندگی و خوشبختی به جای احساس تعلق به خانواده؛
- تغییر جایگاه و نقش مادری و همسری؛
- افزایش تمایل بانوان برای اشتغال بیرون از خانه.[۲۰]
چالش‌های عیالواری
روی‌آوری به سبک زندگی عیالواری اگرچه در گذشته تاریخی ایرانیان همواره مورد توجه بوده و یکی از دلایل آن، هم‌افزایی برای تأمین نیازمندی‌های اقتصادی بوده است، اما گاهی ناترازی اقتصادی خانواده به چالشی بزرگ تبدیل می‌شد تا جایی که برخی مردان عیالوار در ایفای مسئولیت و مدیریت تأمین نیازهای خانواده، ناتوان شده و مسئولیت ادارۀ امور را به مادر خانواده می‌سپردند.[۲۱] از سوی دیگر در دوران معاصر با دگرگونی سبک زندگی و پیروی از الگوی خانوادۀ هسته‌ای، روی‌آوری به سبک زندگی عیالواری با چالش‌های نوپدیدی روبرو شده است، از جمله ناسازگاری سبک زندگی شهری و به‌ویژه معماری آن با عیالواری؛[۲۲] گرایش روزافزون به زندگی فردی[۲۳] و کم‌رنگ شدن باورهای فرهنگی و دینی دربارۀ فرزندآوری[۲۴] و نگهداری از والدین مسن.[۲۵]
پانویس
- ↑ . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ عیالوار.
- ↑ . مجلسی، بحارالانوار، 1375ش، ج71، ص361.
- ↑ . «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.
- ↑ دهداری و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی»، 1396ش، ص306-307.
- ↑ . «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس.
- ↑ دهداری و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی»، 1396ش، ص307.
- ↑ . مرندی، «ماجرای شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر چه بود؟»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ . «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . نجفی، جواهر الکلام، 1392ش، ج16، ص59.
- ↑ . خمینی، تحریرالوسیله، 1379ش، ج1، ص365.
- ↑ . اصفهانی، کتاب الزکاة: فی زکاة الابدان، مسالة۳. 1434ق، ج1، ص389.
- ↑ . یزدی، العروة الوثقی، 1414ق، ج3، ص275.
- ↑ دهداری و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی »، 1396ش، ص311-318.
- ↑ . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.
- ↑ . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.
- ↑ . «از عیالواری تا بی‌شوهری»، وب‌سایت بیتوته.
- ↑ . «چالش‌های عاطفی و تربیتی در خانه‌های کوچک»، وب‌سایت پیام خانواده.
- ↑ . «سطح روابط در خانواده‌های»، وب‌سایت تابناک.
- ↑ . «از عیالواری تا بی‌شوهری»، وب‌سایت بیتوته.
- ↑ . «داستان کهن مرد عیالوار»، وب‌سایت اُ مرداد.
- ↑ . «تأثیر زندگی آپارتمان‌نشینی بر فرزندآوری»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.
- ↑ . آرام و عزیزی، «تحلیل عوامل افزایش و کاهش جمعیت بر اساس آموزه‌های قرآن و حدیث»، 1402ش، ص213-214.
- ↑ . «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین.
منابع
- آرام، محمدرضا و عزیزی، سید مجتبی، «تحلیل عوامل افزایش و کاهش جمعیت بر اساس آموزه‌های قرآن و حدیث»، نشریۀ فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، شمارۀ 63، 1402ش.
- «از عیالواری تا بی‌شوهری»، وب‌سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 30 تیر 1403ش.
- اصفهانی، ابوالحسن، کتاب الزکاة: فی زکاة الابدان، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ق.
- «تأثیر زندگی آپارتمان‌نشینی بر فرزندآوری»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 8 خرداد 1400ش.
- «چالش‌های عاطفی و تربیتی در خانه‌های کوچک»، وب‌سایت پیام خانواده، تاریخ درج مطلب: 11 بهمن 1401ش.
- «خبر خوب| عیالواری ۳۲۰ هزار خانواده در طرح جوانی جمعیت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 8 تیر 1402ش.
- خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1379ش.
- «داستان کهن مرد عیالوار»، وب‌سایت اُ مرداد، تاریخ درج مطلب: 28 دی 1397ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 31 تیر 1403ش.
- دهداری، سمیه و همکاران، «بررسی دانش بومی زنان روستایی در تولید و مدیریت محصولات دامی»، نشریه مرتع، دوره 11، شماره 3، 1396ش
- «زندگی با مادربزرگ و پدربزرگ چطور است؟ | خانواده گسترده و تربیت فرزندان»، وب‌سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: 15 آبان 1402ش.
- «سطح روابط در خانواده‌های ایرانی»، وب‌سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: 13 مرداد 1395ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، قم، اسلامیه، چاپ سوم، 1375ش.
- مرندی، علیرضا، «ماجرای شعار فرزند کمتر، زندگی بهتر چه بود؟»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 21 فروردین 1403ش.
- نجفی، محمد‌حسن، جواهر الکلام، قم، اسلامیه، چاپ ششم،1392ش.
- یزدی، محمد‌کاظم، العروة الوثقی، قم، مکتبة الداوری، 1414ق.