ازدواج اینترنتی

ازدواج اینترنتی؛ گونه‌ای از ازدواج که از آشنایی تا مراحل دیگر آن در بستر اینترنت شکل می‌گیرد.

ازدواج اینترنتی پدیده‌ای نوظهور است که با گسترش فناوری اطلاعات و تغییر سبک زندگی افراد به وجود آمده است. این نوع ازدواج همزمان با مزایایی همچون افزایش دایرۀ انتخاب و صرفه‌جویی در زمان، با چالش‌هایی مانند عدم شناخت کامل طرف مقابل، احتمال کلاهبرداری، مشکلات قانونی و شرعی نیز همراه است. موفقیت در ازدواج‌های اینترنتی به عوامل متعددی از جمله شناخت عمیق طرفین، مشاورۀ قبل از ازدواج و رعایت اصول شرعی و قانونی بستگی دارد. این نوع ازدواج با واکنش‌های متفاوت اجتماعی، فرهنگی و حقوقی روبرو است.

مفهوم‌شناسی

ازدواج اینترنتی نوعی آشنایی و ایجاد رابطه است که عمدتاً از طریق فضای مجازی و ابزارهای دیجیتال صورت می‌گیرد. این پدیده همزمان با پیشرفت تکنولوژی و تغییرات اجتماعی شکل گرفته و از نظر فنی، اجتماعی و حقوقی، ابعاد مختلفی دارد. از نظر فنی، این نوع ازدواج با استفاده از فناوری‌های ارتباطی امکان‌پذیر شده است. از نظر اجتماعی، به‌عنوان یک شیوه در کنار شیوه‌های سنتی ازدواج قلمداد می‌شود و از نظر حقوقی، نیازمند قوانین و مقررات مشخصی برای تأیید و مدیریت آن است. از منظر شرعی این نوع ازدواج دارای چالش‌هایی مانند شروط نکاح، شاهدین و مراعات قواعد محرمیت است.

تاریخچه

با پیشرفت فناوری، اولین سایت‌های دوست‌یابی و ازدواج آنلاین در دهۀ ۱۹۹۰م در فرانسه و حومه‌های پاریس ظاهر شدند. در دهۀ ۲۰۰۰م، با ظهور شبکه‌های اجتماعی و استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، این سرویس‌ها پیشرفته‌تر شده و امروزه ازدواج اینترنتی به یکی از روش‌های رایج آشنایی و ازدواج در کشورهای مختلف تبدیل شده است.

ازدواج اینترنتی در ایران از اوایل دهۀ ۱۳۸۰ش پا به عرصه گذاشت و با واکنش‌های متفاوتی روبرو شد. نگرانی‌های جدی در خصوص تطابق این نوع آشنایی‌ها با اصول اخلاقی، شرعی و فرهنگی جامعه، همراه با چالش‌های احراز هویت و صحت اطلاعات، سبب شده است تا ازدواج اینترنتی در ایران با احتیاط مواجه شود. رشد فناوری اطلاعات و افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی، باعث گسترش این پدیده و ایجاد پلتفرم‌های داخلی شده است.

دلایل گرایش به ازدواج اینترنتی

رواج ازدواج اینترنتی نتیجۀ ترکیبی از عوامل اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیکی است. کاهش روش‌های سنتی معرفی همسر و نبود فرصت‌های آشنایی حضوری، افراد را به‌سوی پلتفرم‌های آنلاین سوق داده است. اثرپذیری از همسالان، دسترسی گسترده به اینترنت و آشنایی بیشتر نسل جوان با فناوری نیز در این روند مؤثر بوده‌اند.

افراد با پایگاه اجتماعی- اقتصادی بالاتر، گرایش بیشتری به این روش دارند. ازدواج اینترنتی به‌ویژه برای کسانی که کم‌رو و فاقد مهارت‌های اجتماعی هستند، جذابیت دارد. سرعت بالای ارتباطات در فضای اینترنت نیز جذابیت بیشتری برای آشنایی ایجاد کرده، اما این سرعت ممکن است به شکل‌گیری روابط سطحی و ناپایدار منجر شود.

مزایا

ازدواج اینترنتی با گسترش فناوری، فرصت‌های جدیدی را برای یافتن همسر مناسب فراهم کرده است. افزایش دایرۀ انتخاب و دسترسی به افراد با فرهنگ‌ها و دیدگاه‌های مختلف از سراسر جهان، یکی از مهم‌ترین مزایای این نوع ازدواج شمرده شده است. علاوه بر این، صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های مرتبط با آشنایی‌های سنتی، از دیگر مزایای آن است. همچنین، استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی در پلتفرم‌های همسریابی، دقت در تطبیق شخصیت‌ها و علایق افراد را افزایش می‌دهد.

علاوه بر این، افراد با محدودیت‌های اجتماعی یا شغلی که ممکن است در تعاملات حضوری محدودیت داشته باشند، از طریق این سرویس‌ها فرصت‌های بیشتری برای برقراری ارتباط و تشکیل خانواده پیدا می‌کنند. با این حال، متخصصان اجتماعی و روانشناسی، ضمن تأیید مزایای ازدواج اینترنتی، نسبت به برخی از چالش‌های آن مانند عدم امکان شناخت کامل طرف مقابل در فضای مجازی، افزایش احتمال کلاهبرداری، مشکلات قانونی و شرعی، هشدار می‌دهند.

معایب و چالش‌ها

ازدواج اینترنتی، با وجود مزایایی که دارد، با چالش‌ها و معایبی نیز همراه است. برخی از مهم‌ترین معایب و چالش‌های ازدواج اینترنتی عبارتند از:

احتمال کلاهبرداری و سوءاستفاده از طریق ایجاد هویت‌های جعلی و اطلاعات نادرست، عدم امکان شناخت کامل شخصیت طرف مقابل در فضای مجازی، مشکلات فرهنگی و اجتماعی ناشی از تفاوت‌های فرهنگی و باورها، تأثیر منفی بر روابط خانوادگی به دلیل مخالفت‌ها و عدم حمایت‌های اجتماعی.

همچنین پیچیدگی‌های حقوقی و قانونی در زمینه ثبت ازدواج، تقسیم اموال و حضانت فرزندان و مشکلات دیگری مانند افتادن در ورطۀ رابطۀ نامشروع، تعدد همسر، عقد زن شوهردار، ازدواج قبل از رسیدن به سن قانونی، ازدواج بدون اذن ولی و عدم مراعات حدود شرعی از دیگر معایب ازدواج اینترنتی است.

علاوه بر این، عدم امنیت روانی و وابستگی عاطفی از دیگر چالش‌هایی است که در ازدواج‌های اینترنتی مشاهده می‌شود. برای کاهش این چالش‌ها، رعایت دقیق قوانین و مقررات شرعی و قانونی و ثبت رسمی ازدواج و نیز مشاورۀ پیش از ازدواج از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

تأثیرات روانشناختی

ازدواج اینترنتی تأثیرات روانشناختی مشخصی بر افراد دارد. این نوع ازدواج همزمان با افزایش اعتماد به نفس و گسترش دایرۀ ارتباطات، منجر به احساس آزادی بیشتر در انتخاب همسر می‌شود. با این حال، ازدواج اینترنتی با چالش‌هایی مانند وابستگی عاطفی، انزوای اجتماعی و کاهش مهارت‌های ارتباط حضوری نیز همراه است.

مطالعات نشان می‌دهد که مشاورۀ روانشناسی نقش مؤثری در موفقیت ازدواج‌های اینترنتی دارد. مشاوران با ارائۀ راهکارهای عملی، به زوجین کمک می‌کنند تا درک عمیق‌تری از خود و طرف مقابل پیدا کنند و روابط سالم‌تری را تجربه کنند. همچنین، مشاوره به زوجین آموزش می‌دهد که چگونه با چالش‌های احتمالی ازدواج اینترنتی به صورت مؤثر برخورد کنند.

ابعاد اجتماعی و فرهنگی

ازدواج اینترنتی به‌عنوان یک پدیدۀ نوظهور، تحولات گسترده‌ای را در ساختار خانواده و جامعه رقم زده است. این نوع ازدواج با تغییر الگوهای سنتی آشنایی و ازدواج، چالش‌های فرهنگی و اجتماعی متعددی را به همراه داشته است. تنوع فرهنگی و مذهبی، نگرش‌های متفاوتی را نسبت به ازدواج اینترنتی شکل داده و تطبیق با این تفاوت‌ها، به ویژه در ازدواج‌های بین‌المللی، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.

نقش خانواده و دوستان در پذیرش یا عدم پذیرش این نوع ازدواج، به شدت تحت تأثیر ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی حاکم بر هر جامعه است. گسترش شبکه‌های اجتماعی و افزایش استفاده جوانان از این بسترها، بر نگرش‌ها و رفتارهای افراد در زمینۀ ازدواج اینترنتی تأثیر گذاشته و الگوهای جدیدی از روابط را شکل داده است.

ابعاد حقوقی

ابعاد حقوقی ازدواج اینترنتی بسیار گسترده و پیچیده است و با توجه به تفاوت قوانین هر کشور، این موضوع با چالش‌های حقوقی متعددی همراه است. وضعیت قانونی ازدواج‌های اینترنتی در کشورهای مختلف متفاوت بوده و برخی کشورها آن را به رسمیت شناخته و برخی دیگر با محدودیت‌هایی همراه کرده‌اند.

در ازدواج‌های اینترنتی بین‌المللی، مسائل حقوقی پیچیده‌تری از جمله تعیین صلاحیت دادگاه‌ها، اجرای احکام و اختلافات ناشی از تفاوت قوانین دو کشور مطرح می‌شود. تنظیم قراردادهای پیش از ازدواج به‌عنوان یک ابزار حقوقی، برخی از این اختلافات را پیش‌بینی و حل می‌کند. همچنین، با ثبت قانونی ازدواج اینترنتی، حمایت‌های قانونی از این زوج‌ها، از جمله تعیین قوانین مشخص برای طلاق، حضانت فرزندان و تقسیم اموال، انجام می‌شود.

ابعاد دینی

ازدواج اینترنتی از دیدگاه ادیان مختلف با نگرش‌های متفاوتی مواجه است. در اسلام، ازدواج به‌عنوان یک پیمان مقدس شناخته می‌شود که با رعایت شرایطی چون رضایت زوجین، رضایت پدر در صورت باکره بودن دختر، تعیین مهریه و حضور شاهدان معتبر انجام می‌گیرد. همچنین ارتباط با قصد ازدواج و بدون مفسده در فضای اینترنت اشکال شرعی ندارد. در نتیجه، در صورت رعایت این شرایط در ازدواج اینترنتی، این نوع ازدواج از نظر اکثر فقهای شیعه پذیرفته است.

در مسیحیت نیز، ازدواج به‌عنوان یک عهد مقدس بر پایه معیارهایی همچون صداقت و شرافت تعریف شده است و اگر این اصول در فضای مجازی قابل تحقق باشد، پذیرفته می‌شود. با این حال، چالش‌های اخلاقی نظیر هویت‌های نادرست، عدم شناخت عمیق، ارتباطات مجازی بدون تعامل واقعی و ارتباط نامحرم، با ارزش‌های دینی که بر صداقت، اعتماد و شفافیت تأکید دارند، در تضاد قرار می‌گیرد.

انواع پلتفرم‌ها و سایت‌های ازدواج اینترنتی

در ایران، پلتفرم‌ها و سایت‌های ازدواج اینترنتی متنوعی فعالیت می‌کنند که به‌منظور تسهیل آشنایی و ازدواج افراد طراحی شده‌اند. این سایت‌ها به‌طور معمول با ارائه پروفایل‌های کاربری، امکان ارتباط مستقیم یا واسطه‌ای را فراهم می‌کنند. برخی از این پلتفرم‌ها با نظارت‌های قانونی و دریافت مجوز از سازمان‌های مرتبط مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مرکز ملی فضای مجازی فعالیت می‌کنند.

پلتفرم‌ «همسان‌گزینی» وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی از جملۀ این پلتفرم‌ها است که با هدف ترویج ازدواج اسلامی و کاهش تجرد فعالیت دارد. با این حال، سایت‌های بسیاری بدون نظارت کافی و مجوزهای رسمی فعالیت کرده و خطرات متعددی مانند کلاهبرداری، سوء استفاده از اطلاعات شخصی، ایجاد روابط سمی و حتی ازدواج‌های اجباری و روابط ناسالم را به همراه دارند.

موفقیت و شکست ازدواج‌های اینترنتی

ازدواج‌های اینترنتی در ایران با آسیب‌ها و خطرات متعددی مواجه‌اند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که درصد قابل توجهی از این ازدواج‌ها به طلاق منجر می‌شود، به‌طوری‌که ۸۵ درصد از این نوع ازدواج‌ها در سه سال اول زندگی به جدایی ختم می‌شود. یکی از مهم‌ترین خطرات، فعالیت غیرقانونی بسیاری از پلتفرم‌های همسریابی است که به بستری برای کلاه‌برداری، هویت‌های جعلی، جمع‌آوری و فروش اطلاعات و روابط ناسالم تبدیل شده‌اند.

همچنین، عدم شناخت عمیق زوجین، عدم آموزش، نظارت ضعیف، ناپایداری ارتباط، خلأ مشورت لازم و اتکای بیش از حد به ارتباطات مجازی از دیگر عوامل افزایش ریسک شکست در این نوع ازدواج‌ها است.

امکان‌سنجی موفقیت ازدواج اینترنتی

مطالعات نشان می‌دهد که موفقیت در ازدواج‌های اینترنتی به رعایت دقیق اصولی همچون شناخت عمیق طرفین بستگی دارد. یکی از چالش‌های اصلی این نوع ازدواج‌ها، نبود آگاهی کافی از شخصیت و رفتارهای طرف مقابل است که ممکن است باعث سوءتفاهم‌ها و ناسازگاری در زندگی مشترک شود.

اختصاص زمان کافی برای شناخت و مواجهه با اختلافات رفتاری نقش اساسی در استحکام رابطه دارد. متخصصان، مشاورۀ پیش از ازدواج را برای آمادگی در مواجهه با چالش‌ها توصیه می‌کنند. همچنین، رعایت اصول اخلاقی و احکام شرعی و نیز مراعات قوانین حقوقی در تمامی مراحل ارتباط ضروری است.

منابع

• «ازدواج اینترنتی آری یا نه؟!»، وب‌سایت حوزه‌نت، تاریخ درج مطلب: 28 بهمن 1391ش.
• «ازدواج اینترنتی و عواقب آن»، وب‌سایت ویکی‌روان، تاریخ درج مطلب: 25 تیر 1397ش.
• «اهمیت مشاوره قبل از ازدواج»، وب‌سایت دانشگاه شهید بهشتی، تاریخ بازدید: 14 مهر 1403ش.
• «آیا شناخت همسر از طریق فضای مجازی و ازدواج اینترنتی از نظر شرعی جایز است؟ و آیا چنین ازدواجی پایدار و پا برجا می‌ماند؟»، وب‌سایت اسلام کوئست، تاریخ درج مطلب: 6 دی 1402ش.
• «سرانجام ازدواج‌های آنلاین؛ به نام ازدواج به کام طلاق»، مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 29 بهمن 1398ش.
• «علت رواج ازدواج اینترنتی چیست؟»،‌وب‌سایت صراط نیوز، تاریخ درج مطلب: 28 آذر 1394ش.
• «معایب و مزایای آشنایی اینترنتی برای ازدواج»، وب‌سایت خانواده و فضای مجازی، تاریخ بازدید: 11 مهر 1403ش.
• «همسر اینترنتی و ازدواج اینترنتی»، وب‌سایت حوزه‌نت، تاریخ درج مطلب: 23 مرداد 1396ش.
• ابراهیمی، مهدی، «ازدواج اینترنتی»، وب‌سایت مجموعۀ پل، تاریخ بازدید: 11 مهر 1403ش.
• ابراهیمی، مهدی، «ازدواج مجازی موفق»، وب‌سایت پل، تاریخ بازدید: 14 مهر 1403ش.
• براون، آلی، «آیا دوستیابی اینترنتی کتاب مقدسی است؟»، وب‌سایت threadsuk، تاریخ بازدید: 5 اکتبر 2024م.
• تاجیک اسماعیلی، سمیه و مقدسی، مجید، «رابطه میان نحوه و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی با ازدواج جوانان تهرانی»، در مجلۀ مطالعات علوم اجتماعی ایران، سال 14، شمارۀ 2، پیاپی 53، 1396ش.
• جمشیدوند، احمد، «ازدواج غیر حضوری، شرایط عقد نکاح با فرد در خارج از کشور»، وب‌سایت مشاورۀ حقوقی وکیل‌وند، تاریخ بازدید: 14 مهر 1403ش.
• دستجردی نگین، برات و آرزو، عرفان، «بررسی عوامل موثر در گرایش به ازدواج اینترنتی در بین دانشجویان (با رویکرد آسیب‌شناسانه به ازدواج اینترنتی)»، در نشریۀ مطالعات بین رشته‌ای و فرهنگ (رسانه و فرهنگ)، دورۀ 2، شمارۀ 2، 1391ش.
• دی کیلر، جاناتان، «ازدواج در خارج از کشور: به رسمیت شناختن ازدواج‌های بین‌المللی به صورت قانونی»، وب‌سایت Law N Guilt، تاریخ بازدید: 5 اکتبر 2024م.
• رازقی، نادر و همکاران، «بررسی جامعه‌شناختی نگرش جوانان نسبت به ازدواج در فضای مجازی»، در مجلۀ جامعه‌شناسی کاربردی، شمارۀ 1، سال 28، شمارۀ پیاپی 65، 1394ش.
• سیفی، زینب، «بررسی ابعاد پدیدۀ «ازدواج مجازی»(۱) شبکه‌های اجتماعی، مُعرف‌های جدید ازدواج»، خبرگزاری بسیج، تاریخ درج مطلب: 23 خرداد 1402ش.
• شعاع کاظمی، مهرانگیز، «85 درصد ازدواج‌های اینترنتی منجر به طلاق می‌شود»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 3 تیر 1392ش.
• شفیعی، مرضیه و کسایی، هادی، «ازدواج اینترنتی از دیدگاه فقه و حقوق اسلامی»، در مجلۀ نامۀ الهیات، شمارۀ 67، دورۀ 17، 1403ش.
• صادقی، محمد، مذاکرات پیش از عقد در نکاح؛ از ماهیت تا تأثیر حقوقی»، در مجلۀ فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، سال 23، شمارۀ 69، 1397ش.
• کدخدایی، محمدرضا، «پیامدهای حقوقی و کیفری ازدواج اینترنتی»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: 8 اسفند 1391ش.
• مرتضی، عادل و صفا، جاوید، «بررسی شرایط شکلی ازدواج بین‌المللی در حقوق ایران، پاکستان و انگلستان»، در نشریۀ تحقیقات حقوقی، دورۀ 25، شمارۀ 97، 1401ش.
• نصری، پریسا، «ازدواج اینترنتی چیست؟»، وب‌سایت کوچ موفق بانوان، تاریخ درج مطلب: 12 آذر 1402ش.