بلاگر

بلاگر؛ تولیدکنندۀ محتوا در فضای مجازی با هدف اثرگذاری بر مخاطب.

بلاگرها، امروزه به یکی از جریان‌های تأثیرگذار اجتماعی تبدیل شده‌اند. آنها در حوزه‌های مد، زیبایی، طنز، غذا، فرزندپروری، علم و فناری هنر و اندیشه، بهداشت و مانند آن به تولید محتوا می‌پردازند. مهم‌ترین عامل جذابیت بلاگری کسب‌درآمد و اعتبار اجتماعی است؛ اما، در کنار تمامی این مزایا، حوزه بلاگ به‌دلیل فقدان قانون مشخص از یک سو و ضعف سواد‌ رسانه‌ای مخاطبین از سوی دیگر، آسیب‌های همچون ترویج سبک زندگی غربی، مصرف‌گرایی و سوءاستفاده از کودکان برای کسب‌وکار را در پی داشته است.

مفهوم‌شناسی

بلاگر (بلاگنویس) فردی است که به‌صورت منظم به ثبت ایده‌ها، نظرات یا تجربه‌های خود در فضای مجازی می‌پردازد تا دیگران آن را بخوانند. ریشه بلاگر از واژه weblog گرفته شده که ترکیبی از دو واژۀ web به معنای شبکه جهانی و log به معنای گزارش و یادداشت‌های روزانه است. امروزه بلاگرها بر اساس آگاهی، تجربه‌ها، سلایق و ارتباط مؤثر، به تولید محتوا می‌پردازند تا به شهرت یا درآمد برسند. چنین افرادی پس از مدتی در وب یا شبکه‌های اجتماعی، به الگو تبدیل شده و دیگران از دیدگاه‌ها، سلایق و پیشنهادات آنها پیروی می‌کنند. به‌ صفحه اینترنتی که به‌طور منظم محتوای آن به‌روز می‌شود، وبلاگ یا بلاگ گفته می‌شود؛ همچنین به محتوای بارگزاری شده، بلاگ‌‌پست، به بلاگ‌نویسی و داشتن بلاگ، بلاگینگ و به حوزه خلق‌شده در فضای اینترنت بلاگستان می‌گویند.

تاریخچه

الف) تاریخچۀ بلاگرها در جهان

نخستین وبلاگ جهان توسط جاستین هال (Justin Hall) در 1994م راه‌اندازی شد. هال در وبلاگ خود که همچنان فعال است، بر توسعۀ محتوا تأکی دارد. محتوای وبلاگ هال از داستان زندگی شخصی، خانواده، مکان‌ها، افراد و پیوند به وب‌سایت‌های مورد علاقه او تشکیل می‌شود. خیلی زود بلاگ‌های ‌دیگری با استفاده از الگوی هال راه‌اندازی شد. در 17 دسامبر 1997م یورن باگر نخستین بار واژه وبلاگ را به کار برد. با امکان درج نظرات در 1998م توسط پلتفرم Open Diary و به دنبال آن، راه‌اندازی سرویس رایگان وبلاگ‌نویسی در 1999م توسط پلتفرم پیتاس و بلاگر، وبلاگ‌نویسی گسترش یافت. در همین سال اصطلاح «وبلاگ» نیز توسط پیتر مورهولز به «بلاگ» خلاصه شد. سال 2002م از مهم‌ترین سال‌ها برای حوزه بلاگ با اتفاق‌های زیر است:

1. شکل‌گیری بحث و جدل در مورد حریم خصوصی و آزادی بیان در حوزه وبلاگ‌نویسی؛
2. شکل‌گیری پدیده «مامان بلاگرها» به‌منظور آموزش و حمایت خوانندگان؛
3. درآمدزایی بلاگرها از طریق پذیرش آگهی؛
4. شکل‌گیری بلاگ سازمانی از طریق ورود برخی شرکت‌ها؛
5. راه‌اندازی موتور جستجوگر بلاگ تکنوراتی که در پی آن، تعداد بلاگ‌ها از صدهزار صفحه در اواخر سال 2003م، به رقم سه‌میلیون صفحه تا ژوئیة 2004م و 112 میلیون صفحه در پایان 2007م رسید. ضمن اینکه تعداد کل بلاگ‌ها هر 5 ماه دو برابر می‌شد.

با خرید بلاگر توسط گوگل در 2003م و معرفی سرویس تبلیغات AdSense و راه‌اندازی دو پلتفرم تایپ‌پد و وردپرس در همین سال،‌ امکان درآمدزایی برای بلاگرها و شرکت‌ها تسهیل شد.

شکل‌گیری بلاگ سازمانی از طریق ورود برخی شرکت‌ها؛ راه‌اندازی یوتیوب در 2005م زمینه ورود ولاگرها را به حوزه بلاگ فراهم کرد. پس از آن، با راه‌اندازی توییتر در 2006م میکروبلاگ (با محدودیت 140 کاراکتر) ایجاد شد.

از نیمۀ دوم دهۀ 2000م، گسترش شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان ارتقای شکل بلاگ‌نویسی یا رقیب سرسخت، حوزۀ بلاگ‌نویسی را شدیدا تحت تأثیر قرار داد. عامل دوم، معرفی هوش مصنوعی در 2022م بود که چالش جدی برای بلاگرها در تولید محتوا به حساب می‌آیند.

ب) تاریخچۀ بلاگرها در ایران

7 سال پس از آغاز وبلاگ‌نویسی در غرب، در 16 شهریور 1380ش «بلاگ سلمان» توسط سلمان جریری ایجاد شد. او در وبلاگ خود واژه وب‌نوشت را پیشنهاد کرد. حسین درخشان دومین بلاگر ایرانی است که با نگارش مقاله شیوه بلاگ‌نویسی افراد زیادی را به بلاگ‌نویسی جذب کرد. در 23 خرداد 1381ش، پلتفرم وبلاگ‌نویسی ایرانی پرشین‌بلاگ راه‌اندازی شد. پس از آن، پلتفرم‌های بلاگ‌اسکای، بلاگفا، میهن‌بلاگ و مانند آن شروع به کار کردند.

با راه‌اندازی پلتفرم‌های بلاگ‌نویسی فارسی آمار بلاگرهای فارسی‌زبان به 15 هزار نفر رسید و در سال‌های 1383ش و 1384ش زبان فارسی در حوزۀ بلاگ‌نویسی جهان رتبه چهارم پس از زبان‌های انگلیسی، پرتقالی و لهستانی را به دست آورد. بلاگ‌نویسی در ایران به‌تدریج به ابزاری برای بیان عقاید و دیدگاه‌های سیاسی، اجتماعی، علمی، ادبی و هنری تبدیل شد. امروزه بلاگرها در ایران علاوه بر نوشتن از روزمرگی‌ها، علایق و دیدگاه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به تولید محتوا در حوزه بازاریابی و کسب درآمد در حوزه‌های مختلف اقتصادی روی آورده‌اند.

پلتفرم‌های بلاگ‌نویسی

• ایرانی: پلتفرم‌های بلاگ‌نویسی ایرانی به پلتفرم‌های عام و موضوعی تقسیم می‌شوند. برخی از مهم‌ترین پلتفرم‌های عام عبارتند از: پرشین‌بلاگ، بلاگفا، پارسی‌بلاگ، بلاگ‌اسکای، بلاگرز دات آی آر، رز بلاگ، و ویرگول. پلتفرم ویرگول که در 1396ش راه‌اندازی شد، ترکیبی از امکانات وبلاگ‌نویسی و شبکه‌های اجتماعی است.
• پلتفرم‌های غیر ایرانی: برخی از پلتفرم‌های بلاگ‌نویسی غیر ایرانی براساس دیدگاه فوربز در 2024م عبارت است از: وردپرس (WordPress)،‌ ویکس (Wix)، ویب‌لی (Weebly)، دراپال (Drupal)، اسکوئر اسپیس (Squarespace)، سی‌ ام اس هاب (CMS Hub) و میدیوم (Medium).

انواع بلاگرها

نیاز به راهنمایی و مشورت افراد در خرید، سفر، آموزش و سایر امور زندگی موجب شده است که بلاگرها به‌عنوان مشاور و الگو در تمامی عرصه‌های مهم جامعه فعالیت داشته باشند. بلاگر مد (فشن)، بلاگر غذا، بلاگر زیبایی و آرایشی (بیوتی)، بلاگر طنز (واینر)، بلاگر سبک زندگی (لایف‌استایل)، بلاگر شخصی و بلاگر فرزند‌پروری، از انواع فعالیت‌های بلاگری است. علاوه بر این حوزه‌ها، بلاگرها به‌صورت تقریبی در تمامی موضوعات مهم و اثرگذار اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی به فعالیت می‌پردازند.

وضعیت بلاگرها در ایران

جمعیت آماری

1) آمار بلاگرهای ایرانی در اینستاگرام: مرکز پژوهشی بتا، تعداد کاربران ایرانی اینستاگرام را در 1400ش 48 میلیون نفر اعلام کرده است. از این تعداد، 7 هزار حساب بیش از نیم‌میلیون دنبال‌کننده دارند که بلاگرها با 6 درصد، یعنی 420 صفحه، در جایگاه ششم قرار دارند.

2) آمار بلاگرهای ایرانی در سایر پلتفرم‌ها: براساس آمار تقریبی پلتفرم‌های وبلاگ‌نویسی، بیش از 7 میلیون وبلاگ فارسی ثبت شده است که براساس شاخص‌های جهانی، 10 درصد وبلاگ‌های ثبت‌شده فعال محسوب می‌شوند، یعنی حدود 700 هزار وبلاگ فعال فارسی در جهان وجود دارد که بخش عمده آن در ایران به‌روز می‌شوند؛ اما، این آمار مربوط به اوج فعالیت بلاگ‌نویسی در 1383ش و 1384ش، در ایران بوده است.

ب) قوانین بلاگری

در حوزه بلاگ، هیچ ماده قانونی راجع به الزام بلاگرها به اطمینان از صحت مطالبی که انتشار می‌دهند و همین طور حمایت از مخاطب، وجود ندارد.

ج) فعالیت گسترده زنان

امروزه زنان در حوزه‌های سبک‌زندگی با 39 درصد، آشپزی 16 درصد، صنعت مد 12 درصد، زیبایی 9 درصد، سفر 8 درصد، پوشاک 5 درصد و ورزشی 2 درصد فعالیت می‌کنند. مهم‌ترین دلایل گرایش زنان به بلاگری مشکلات اقتصادی، مشکلات فرهنگی-اجتماعی، تلاش برای کسب اعتبار اجتماعی، تلاش برای کسب موفقیت اقتصادی،‌ سرگرمی و لذت بردن فرزند از فضای مجازی و تلاش، عنوان شده است.

تأثیرات اجتماعی- فرهنگی بلاگری

تأثیرات بلاگرها در سه سطح دسته‌بندی می‌شود:

سطح فردی: جهت‌دهی نگرش‌ها، رفتارها و شیوة‌ زندگی، افزایش خرید محصولات، بهبود نگرش مصرف‌کنندگان نسبت به خرید آنلاین و تأثیر بر نگرش افراد در برقراری ارتباط با دیگران از طریق وبلاگ.

سطح خانواده: تغییر رابطه زن و شوهر و فرزندان و والدین، شیوه تربیت فرزند از طریق مامان‌بلاگرها؛ دکوراسیون منزل از طریق خانه شرین (سوییت‌هوم).

سطح جامعه: ارتباط بین افراد و محرم و نامحرم،‌ پوشش ظاهری به‌خصوص حجاب.

چشم انداز

دسترسی گسترده افراد به تکنولوژی‌های روزآمد از جمله تلفن همراه هوشمند و مشارکت افراد در شبکه‌های اجتماعی، نشان می‌دهد که بلاگ‌نویسی به‌لحاظ فنی به سمت ترکیب با شبکه‌های اجتماعی پیش می‌رود؛ اما به لحاظ محتوا چند ویژگی دارد:

گسترش بلاگرهای اقتصادی به‌دلیل نیاز شرکت‌ها به معرفی محصولات؛

تهدید بلاگرهای غیرخلاق توسط هوش مصنوعی در تولید محتوا؛

درآمدهای چندبرابری بلاگرهای خلاق و تصویب قانون مالیات بلاگرها.

عوامل جذابیت

برخی از جذابیت‌های بلاگری عبارتند از: کسب درآمد و اشتغال، کسب شهرت و اعتبار، جایگزین رسانه‌های رسمی، ارتباط با دیگران و بیان احساسات درونی. علاوه براین، حوزه بلاگ بستر جذابی برای خاطره‌نویسی، آموزش، تقویت نویسندگی، خدمات و راهنمایی‌های رایگان،‌ یادگیری زبان، سلامت، زیبایی و اوقات فراغت است.

تهدیدها و آسیب‌ها

تبلیغ مصرف‌گرایی در قالب نمایش مسکن و املاک، ماشین، تلفن همراه و پوشش ظاهری گران‌قیمت، آرایش بدن، ساعت، انگشتر، عینک دودی و طلا، تفریحات، مسافرت‌ها، حضور در کافی‌شاپ‌ها و رستوران‌های گران‌قیمت؛

ترویج فرهنگ نئولیبرالیستی برای زنان از طریق نمایش مدیریت بدن، کم‌توجهی به سیاست و سرنوشت جمعی، برپایی مراسم و مناسک مذهبی، موسیقی، کافه‌گردی و استفاده از کتاب برای دکوراسیون؛

القای حس ناامیدی به طبقه متوسط و پایین و القای حس پوچی و افسردگی به طبقات بالای اجتماعی؛

فقدان قانون مشخص و پیامدهای آن؛

تناقض معیارهای زندگی بومی اسلامی با الگوی بلاگری؛

عدم نمایش واقعیت زندگی و اغراق در بخش‌های نمایشی؛

شخصیت‌های ضد اجتماعی،‌ فرصت‌طلب و خودمحور؛

سؤاستفاده از فرزند در کسب‌وکار بلاگری.

قبح‌زدایی از طلاق و ترویج روابط نامتعارف؛

علاو بر این‌، اختلاف میان زن و شوهر،‌ کم‌کردن جرأت ازدواج، خسارت به صاحبان کسب‌وکار،‌ عدم تناسب هزینه‌های تبلیغاتی با خدمت ارائه‌شده، کسب درآمد و موفقیت به هر قیمت، کارشناسان بدون مدرک، ترویج اهمیت کسب درآمد به جای ارزش کار و تولید و ترویج سطحی‌نگری از دیگر آسیب‌هایی است که فعالیت‌ برخی از بلاگرها می‌تواند در پی داشته باشد.

راهکارها

براساس دیدگاه حقوقدانان، تصویب قانون در حوزه بلاگ، به‌عنوان راهکار جلوگیری از آسیب‌ها و تهدیدهای اجتماعی معرفی شده است. همچنین براساس پژوهش‌های عرصه رسانه آگاه‌شدن مخاطب از چگونگی فعالیت بلاگرهایی که پل‌ ارتباطی برندها و شرکت‌ها برای فروش محصولات به مردم هستند و آگاهی مخاطب از نمایش‌های اغراق‌آمیز بلاگرها که به ‌‌هدف جذب مشتری و کسب درآمد صورت می‌گیرد، در کاهش آسیب‌های فعالیت‌های بلاگری موثر دانسته شده است.

منابع

• «آخرین آمار کاربران ایرانی اینستاگرام»،‌ خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 7 تیر 1401ش.
• «از بقای بلاگرهای مجازی تا فنای زندگی‌های حقیقی»، خبرگزاری ایسنا،‌ تاریخ درج مطلب: 26 مرداد 1402ش.
• افشار، مریم، «تاثیر بلاگرهای زن ایرانی بر فرهنگ و سبک زندگی»، وبلاگ اندیشوران، تاریخ درج مطلب: 7 شهریور 1400ش.
• انوش، میلاد،‌ «بهترین موضوع‌ها برای ساخت وبلاگ»، وب‌سایت نوین وردپرس، تاریخ درج مطلب: 15 اسفند 1400ش.
• «ایران، بهشت بلاگر‌های بی‌قانون»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: 7 تیر 1402ش.
• «بلاگرها کیستند و چگونه کسب درآمد می‎کنند؟!»، خبرگزاری ایسنا،‌ تاریخ درج مطلب: 19 مرداد 1399ش.
• بهار،‌ مهری و حاجی‌محمدی، علی، «وبلاگ ايراني به‌مثابه رسانه جايگزين و شهروندي»،‌ مجلة جهانی رسانه، دروة چهار، شمارة 1، 1388ش.
• «پروژة تغییر سبک زندگی با برهنگی بلاگرها»، وب‌سایت عصرهامون، تاریخ درج مطلب: 25 تیر 1402ش.
• «تأثیر بلاگرهای زن ایرانی بر فرهنگ و سبک زندگی»، مجلة رهنما؛ رصدگر هوشمند شبکه‌های اجتماعی، ویژه‌نامة، بولتن آماری-تحلیلی، شماره 12، 1400ش.
• «تاریخچۀ بلاگ و بلاگ‌نویسی در ایرانی»، وب‌سایت انتشارات برایند بوک،‌ تاریخ بازدید: 3 فروردین 1403ش.
• «چرا بلاگرنماها مضر هستند؟»، خبرگزاری فارس نیوز، تاریخ درج مطلب: 26 شهریور 1400ش.
• حاجی حسینی، عفت و همکاران،‌ «ارائه مدل بازاریابی محتوای دیجیتال (مطالعه موردی: بلاگرهای اینستاگرام)»، مجلة تعامل انسان و اطلاعات،‌ جلد هفتم، شماره چهارم، 1399ش.
• حجتی، سیدمهدی، «در حوزة تبلیغات بلاگرها، سلبریتی‌ها و اینفلوئنسرها مقررات جامع و مانعی نداریم»،‌ خبرگزاری ایسنا،‌ تاریخ درج مطلب: 2 اسفند 1402ش.
• خانیکی، هادی و روحانی، ریحانه‌سادات،‌ «ارتباطات مجازي و سايبر سايكولوژي (مطالعة رابطه میان بهره‌مندي دانشجويان فني دانشگاه تهران از وبلاگ با نگرش آنان دربارة روابط مجازي)»،‌ مطالعات اجتماعی ایران، دورة پنجم،‌ شمارة 3، 1390ش.
• «راه‌های کسب درآمد از طریق بلاگری»،‌ وب‌سایت هم‌سایت،‌ تاریخ بازدید: 5 اردیبهشت 1403ش.
• رضایی، میترا، بررسی پست‌های فشن بلاگرهای ایرانی، با رویکرد اصول استایلینگ (اکسسوری)، پایان نامه کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی آپادانا، تهران، 1400ش.
• «سرویس‌دهنده‌های وبلاگ فارسی»، وب‌سایت ایران ایندکس،‌ تاریخ بازدید: 5 اردیبهشت 1403ش.
• شادلو، ندا و همکاران، «نمودهای مصرف‌گرایی تمایزطلبانه‌ و نمایشی در شبکۀ اجتماعی اینستاگرام»، فصلنامة رهپویة ارتباطات و فرهنگ، شماره سوم، 1401ش.
• «شروع‌ کار پرشین بلاگ»، وب‌سایت پرشین بلاگ، تاریخ بازید: 3 فروردین 1403ش.
• شرفی، محمد و مبارکی، احسان، «بررسی رابطه بین استفاده از ماهواره، اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی و نگرش به دوستی با جنس مخالف قبل از ازدواج (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه های شهر اراک)، مطالعات رسانه‌های نوین، شمارة 18، 1398ش.
• شریفی‌زاده،‌ علیرضا، «بلای بلاگری بر سر استاندارد زندگی»، مصاحبه‌گر، ساناز باقری زاده، روزنامة جام جم،‌ شماره 6299، 12 شهریور 1401ش.
• شکرچی‌زاده،‌ زهرا و ولی‌خانی، زهرا،‌ «نقش میانجی نگرش به تبلیغ و برند (مورد مطالعه: دنبال‌کنندگان صفحات پوشاک چرم در اينستاگرام)»، فصلنامة بازاریابی نوین، شمارة چهارم، پیاپی 43، 1400ش.
• صباغی‌نژاد، زیور و رفیعی‌نسب، فاطمه، وبلاگ‌نویسی: راهنمایی گام به گام، تهران، کتابدار، 1392ش.
• عاصی، سید مصطفی و مسگر خویی، مریم، «سبك‌شناسي وبلاگ‌نويسي به زبان فارسي»، مجلة زبان‌شناخت، شمارة دوم، 1389ش.
• غفاری، مجید، «ابعاد تاریک پشت پرده بلاگرها!»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 16 آبان 1400ش.
• قاسم‌زاده برکی، ‌سارا و همکاران، «بررسی انگیزه‌های سوء‌‌استفاده از کودکان، توسط مادران بلاگر و سلامت روانی فرزندان آنان در فضای مجازی»، فصلنامة پژوهش در سلامت روان‌شناختی،‌ دورة 14، شماره 2، 1399ش.
• قنبری باغستان،‌ عباس و جبارپور، فائزه، «اینستاگرام و تغییر سبک‌زندگی: مطالعة موردی صدف بیوتی»، فصلنامه جامعه، فرهنگ و رسانه،‌ شمارة 33، 1398ش.
• کاکویی، پارسا، «تاریخچة بلاگ‌نویسی در ایران»، وب‌سایت پارسا کاکویی، تاریخ درج مطلب: 4 دی 1399ش.
• گروه اجتماعی، «بلاگرها از آنچه می‌بینیم از ما دورترند»، روزنامة رسالت، شمارة 10674، تاریخ انتشار: 12 شهریور 1402ش.
• گودرزی، میثم،‌ «مالیات بر درآمد بلاگر و اینفلوئنسرها»،‌ وب‌سایت آقای مالیات، تاریخ بازدید: 7 اردیبهشت 1403ش.
• »مادر بلاگرها»، روزنامة جام‌جم، شمارة 6683، تاریخ درج مطلب: 24 دی 1402ش.
• محمدی، کوروش،‌ «تاثیر فضای مجازی بر روی زندگی های حقیقی؛ از بقای بلاگری تا فنای زندگی حقیقی»،‌ وب‌سایت‌ دانا، تاریخ درج مطلب: 24 مهر 1402ش.
• معمار، ساناز، «مصرف‌گرایی، هدیة اینفلوئنسرهای اینستاگرامی برای مردم»، وبلاگ ویرگول، تاریخ درج مطلب: 1396ش.
• نادری، نیلوفر، تأملی انتقادی بر برساخت سوژه بلاگر زندگی روزمره در شبکه‌های اجتماعی: مطالعه موردی اینستاگرام، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، 1399ش.
• «نمایش‌نامه‌های مجازی با تأثیرهای واقعی!»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 21 تیر 1401ش.
• "Blog post", Cambridge dictionary website, accessed on April 20, 2024.
• "Blogosphere", Merriam-webster dictionary website, accessed on April 20, 2024.
• Gunn, Dainna, "The History of Blogging: From 1997 Until Now", themeisle website, published on MARCH 13, 2024.
• Lio, Su-Houn and others, "WHY PEOPLE BLOG: AN EXPECTANCY THEORY ANALYSIS" Issues in Information Systems, Volume VIII, No. 22007.
• Main, Kelly, and Haan, Katherine "Best Blogging Platforms Of 2024", forbes website, on Mar 25, 2024.
• Nixon, Lucy, "Why Should You Start a Blog? Our Top 7 Reasons to Begin Today", Websites Builder Expert, on Jan 5, 2023.
• Rettberg, Jill Walker, Blogging, Polity Press, second edition, 2014.
• Sarnoff, Lena, "Top 20 most popular types of blogs in 2024", Wix blog, on Fab 25, 2024.
• Zantal Wiener, Amanda, "A Brief Timeline of the History of Blogging", HubSpot blog, on Oct 19, 2020.