سفره برکت (آیین)

سفره برکت (آیین)؛ آیین سنتی مذهبی در روز ششم شهادت امام حسین در شهر برزُک کاشان.

سفره برکت، آیین سنتی مذهبی است که هر ساله در 16 محرم در شهر بَرزُک از توابع شهرستان کاشان برگزار می‌شود. این آیین قدمتی بیش از 200 سال دارد و در فهرست میراث ناملموس فرهنگی کشور به ثبت رسیده است. منطقۀ برزک کاشان هر سال به این مناسبت، میزبان تعداد زیادی از گردشگران مذهبی است.

شهر بَرزُک

شهر برزک با قدمتی پنج‌هزار ساله در 45 کیلومتری شهرستان کاشان از توبع استان اصفهان قرار دارد و جمعیتی حدود 5000 نفر دارد. گویش مردم این منطقه راژی است. نام این شهر در گذشته‌های دور «وَرزاک» برگرفته از کشاورزی و کوه بلند بوده است که این نام احتمالا به زبان راژی باشد. منطقۀ برزک، هفت محله دارد به نام‌های؛ سرگاوُل، سردُل، مصلی، درب مسجد جامع، درب زیارت، کاردان و باغستان که نام هریک، نشانی از تاریخ هر محله دارد. این شهر در دره‌ای کوهستانی و میان دل کویر، با طبیعتی سرسبز، محصولات کشاورزی و مزارع بزرگ گل محمدی و اجرای مراسم گلاب‌گیری، سالانه گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می‌کند. شهر برزک حدود هشتاد درصد از گلاب شهر کاشان را تولید می‌کند و به‌همین دلیل به‌عنوان قطب تولید گل و گلاب کشور شناخته می‌شود. گلاب‌های تولید شده علاوه بر مصرف داخل به خارج از کشور نیز صادر می‌شود. دیگر محصولات کشاورزی برزک عبارتند از؛ گردو، بادام، انگور، شاه‌توت و آلو که از آنها محصولات دیگری چون لواشک، میوۀ خشک، جوز قند، آجیل و کشمش و از خشک کردن میوه‌ها محصولاتی با نام ترشاله، اَلگاله و سیباله به‌دست می‌آورند. کشاورزی پویا و محصولات مرغوب این منطقه سبب شده تا از محصولات آن در مراسم‌های مذهبی به‌عنوان نذر استفاده کنند و شکرگذاری مردم این شهر در پیشگاه الهی، این‌گونه نمود پیدا کند.

صنایع دستی شهر برزک شامل گلیم‌بافی، جوال، گاله، پارچه‌بافی، گلدوزی، نخ‌ریسی، گیوه‌بافی و قالی‌بافی است و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی زیادی نیز در این شهر وجود دارد که در جذب گردشگران به این منطقه مؤثر است. جاهای دیدنی این شهر عبارتند از: تپه تاریخی قلعه و غار کشف شده در آن، جاده تفریحی توریستی سعدآباد که کل چشم‌انداز روستا و طبیعت بکر آن مشاهده می‌شود، چشمه احمدآباد، حمام محل سرگاول متعلق به دوره صفویه، امام‌زاده احمد (چهل اختران)، امام‌زاده سراج‌الدین بن موسی بن جعفر که قدمتی 500 ساله دارد، موزه مردم‌شناسی، آب انبار سردُل، خانه‌های قدیمی کاردان و موسوی متعلق به دوران زندیه، آسیاب خاتونی، آسیاب آبی سعدآباد با قدمت 200 ساله که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، بافت قدیم برزک و اقامتگاه بوم‌گردی خانه روحانی که متعلق به دوره صفویه است.

مراسم سفره برکت

مراسم سنتی مذهبی سفره برکت در روز ششم شهادت امام حسین در برزک برگزار می‌شود. مردم این منطقه محصولات کشاورزی و باغی خود را شامل گردو، بادام، فندق، توت خشک، سنجد، کشمش، برگۀ زردآلو و دیگر محصولات باغی را به‌منظور تبرک به سفره برکت می‌برند. آنها محصولات خود را که برای برآورده شدن حاجات خود نذر کرده‌اند، درون بشقاب‌ها و کاسه‌هایی (که معمولا هفت کاسه است) ریخته و کاسه‌ها را در مجمعه‌های مسی می‌گذارند. سپس سینی‌ها را بر سر گذاشته و آنها را به مسجد موسی بن جعفر در محلۀ مصلی می‌برند و بر سر سفره‌ای که به طول 10 الی 15 متر در آنجا پهن شده، می‌چینند. این کار توسط زنان این منطقه انجام می‌گیرد. خادمین مسجد نیز سفره را با گل و شمع و تنقلات آورده شده، تزئین می‌کنند و سپس آیین سفره برکت را آغاز می‌کنند. در ابتدای مراسم، سوره یاسین خوانده می‌شود و در ادامه سخنرانی و روضه‌خوانی برگزار می‌شود. در پایان مراسم، محصولات آورده شده، بسته‌بندی می‌شوند و بین افراد شرکت‌کننده در مراسم توزیع می‌شود.

از رسوم مردم این منطقه این است که آنها برای درگذشتگان خود در روز ششم مراسمی برگزار می‌کنند و به همین منظور برای امام حسین نیز این مراسم را روز ششم پس از شهادتش برپا می‌کنند. این مراسم در گذشته به‌صورت محدودتر و کوچک‌تری فقط در محله مصلی برگزار می‌شد، اما امروزه این مراسم گسترده‌تر و پررونق‌تر شده و باشکوه‌ بیشتری در محله‌های دیگر این شهر نیز برگزار می‌شود. آنها معتقدند این نذر و این سفره به مال و محصولات‌شان برکت می‌دهد و نوعی سنت برکت‌خواهی به‌شمار می‌رود. آنها بهترین محصولات کشاورزی خود را که حاصل دسترنج‌شان است به نذر پیوند می‌زنند و از این طریق هم مراسم بزرگداشتی برای امام حسین می‌گیرند و هم برای زندگی و محصولات کشاورزی خود طلب خیر و برکت می‌کنند و حاجات خود را می‌طلبند. به عقیدۀ مردم این شهر، آیین سنتی-مذهبی سفره برکت و برگزاری آیین‌های عاشورایی نقش مهمی در وحدت و یکدلی مردم منطقه ایفا کرده است. قدمت این مراسم به بیش از دویست سال می‌رسد. آنها معتقدند این نذر و این سفره به مال و محصولات‌شان برکت می‌دهد این مراسم و آیین سنتی مذهبی در سال 1391ش در فهرست میراث ناملموس فرهنگی کشور به ثبت ملی رسیده است.

منابع

• «آیین سنتی مذهبی سفره برکت در برزک کاشان برگزار شد (+تصاویر)»، وب‌سایت اهل کاشانم، تاریخ درج مطلب: 16 شهریور 1399ش.
• «آیین ۵۰۰ ساله سفره برکت در برزک کاشان + فیلم»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 2 مرداد 1403ش.
• «برزک، بهشت پنهان»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: 7 مرداد 1403ش.
• «برگزاری آیین سنتی مذهبی سفره برکت در شهر برزک کاشان»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد 1401ش.
• «برگزاری آیین سنتی سفره برکت در شهر برزک از توابع کاشان»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 24 مرداد 1401ش.
• «برگزاری آیین سنتی مذهبی ششم امام حسین در سفره برکت در شهر برزک کاشان»، خبرگزاری موج، تاریخ درج مطلب: 1 مرداد 1403ش.
• «برگزاری آیین سنتی مذهبی سفره برکت»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 3 مرداد 1403ش.
• «تصاویر: مراسم سنتی سفره برکت»، پایگاه خبری تحلیلی سهند خبر، تاریخ درج مطلب: 2 مرداد 1403ش.
• «سفره برکت – 7 مرداد 1403»، وب‌سایت تلوبیون، تاریخ بازدید: 9 مرداد 1403ش.
• سمیع‌زاده، مائده، «جاهای دیدنی برزک | تاریخی و ماجراجویانه»، وب‌سایت اتاقک، تاریخ به‌روزرسانی: 2 فوریه 2023م.
• «مراسم سنتی سفره برکت»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 1 مرداد 1403ش.
• مشهدی نوش‌آبادی، محمد، «آثار، اسناد و کتیبه های تاریخی برزک»، در دو فصلنامه علمی کاشان‌شناسی، دوره 5، شماره 2، 1391ش.
• «معرفی روستای برزک در استان اصفهان»، وب‌سایت تلوبیون، تاریخ بازدید: 8 مرداد 1403ش.