مدل فشن

مدل فشن؛ افراد نمایش‌دهنده و تبلیغ‌کنندۀ طرح‌های لباس‌ها و ملزومات آن.

مدل‌ فشن، با پوشیدن و نمایش‌دادن طراحی‌‌ها و محصولات برندها به معرفی و تبلیغ آنها در نمایشگاهای مد، ژورنال‌های تخصصی مد، صفحات اجتماعی و وب‌سایت‌ها می‌پردازند. مدل‌ها نقش اساسی در بازاریابی طرح‌ها و برندهای جدید و ترویج مد و شیوۀ پوشش و آرایش افراد دارند. صنعت مدلینگ در ایران به‌صورت کلی و به‌خصوص در حوزۀ زنان با چالش‌هایی چون خلأ قانونی، فقدان رویکرد حقوقی مشخص و پیچیده‌بودن ارائۀ الگوی مشخص مدل در حوزۀ زنان، روبرو است. این صنعت فرصت‌های متعددی مانند رشد فشن اسلامی و گسترس بستر شبکه‌های اجتماعی برای فعالیت مدل‌ها را نیز در خود دارد.

مفهوم‌شناسی

اصطلاح ترکیبی مدل فشن از دو واژه مدل به‌معنای شخصی که برای نمایش لباس یا کالا استخدام می‌شود و فشن به معنای سبکی خاصی از پوشش در زمان یا مکان خاص و کسب‌وکار تولید و فروش لباس به شیوه‌های جدید، گرفته شده است. متأثر از این فضای مفهومی اصطلاح مدل فشن به افرادی گفته می‌شود که برای پوشیدن و به نمایش‌گذاشتن طرح‌های‌ لباس‌ها و لوازم جانبی مانند کفش، اکسسوری و حتی آرایش و مدل مو، استخدام می‌شوند. آنها این محصولات و خدمات را از طریق عکس‌ها، حضور در نمایش زنده مد (fashion show) و حضور در رویدادهای تبلیغاتی به نمایش می‌گذارند.

تاریخچه

پیشینۀ مدلینگ در جهان را به تأسیس نخستین خانۀ مد توسط چالرز فردریک ورث (Charles Frederick Worth) در ۱۸۵۳م برگردانده‌اند. ورث برای نخستین بار از همسر خود خواست که به‌جای مانکن‌ها طرح‌های او را بپوشد. این حوزهْ در اواسط قرن بیستم میلادی به‌عنوان یک حرفه شناخته شد و انتشار مجلات تجاری معروف دنیای مد مانند ووگ (Vogue) و هارپرز بازار (Harper’s Bazaar) به گسترش آن کمک کردند. از اواخر ۱۹۵۰م آژانس‌های مدلینگ برای معرفی مدل‌ها به شرکت‌های مختلف پوشاک تأسیس شدند و در ۱۹۶۰م این آژانس‌ها گسترش یافتند. در دو دهۀ ۱۹۷۰م و ۱۹۸۰م با وضع استاندارد‌هایی برای حرفۀ مدلینگ، آغاز دوران طلایی سوپر مدل‌ها و شناخته‌‌شدن مدل به‌عنوان یک شغل، عرصه مدلینگ بسیار رونق یافت. از دهۀ ۱۹۹۰م، فعالیت‌های مدل‌ها بسیار گسترده و تخصصی شد و ابعاد مختلف سنی و نژادی را پوشش می‌داد. این صنعت پس از گسترش اینترنت در دهه ۲۰۰۰م و ظهور رسانه‌های اجتماعی دچار تحولاتی عمیق شده است. ظهور شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و پینترست ضمن کاهش وابستگی مدل‌ها به آژانس‌ها و ایجاد بستر جدیدی برای مدل‌ها، زمینه را برای شکل‌های دیگر مدلینگ مانند مدل‌های بلاگر و اینفلوئنسر نیز فراهم ساخته است. علاوه براین مدل‌های باحجاب (به دلیل منافع اقتصادی) و مدل‌های سایبورگ (موجودی با اجزای میکانیکی و ارگانیکی) نیز وارد این عرصه شده‌اند.

تاریخچۀ مدل‌ها در ایران

پس از آشنایی اولیۀ مردم ایران با مد و فشن در دورۀ قاجار و پهلوی اول در اثر سفرهای شاه و درباریان و کشف حجاب در دورۀ پهلوی دوم،‌ مد و فشن غربی در ایران بیشتر گسترش یافت. تلویزیون،‌ روزنامه‌ها و مجلات زن روز و اطلاعات بانوان، به‌صورت پیوسته مدل‌های خارجی و ایرانی را به نمایش می‌گذاشتند. در این دوره رویدادهای بین‌المللی مد و فشن نیز در جزیرۀ کیش برگزار می‌شد، به‌طوری که رسانه‌های خارجی نیز آنها را پوشش می‌دادند. هم‌چنین مزون‌های متعددی در تهران و شهرهای دیگر ایجاد شدند که نقش زیادی در ترویج مد و فشن غربی داشتند. یکی از نخستین و مهم‌ترین مزون‌های این دوره و برگزارکنندۀ نخستین نمایش زندۀ مد بانوان (فشن‌شو)، خیاط‌خانه زینت‌ جهانشاه بود. جهانشاه پس از فراگیری روش برش، دوخت و اداره بوتیک در سویس و پاریس و بازگشت به ایران این مزون را در 1322ش راه‌اندازی کرد. او برای آشنایی بانوان تهرانی با صنعت مد و پوشاک مدرن و جذب مشتری، برای اولین بار نخستین فشن‌شو ویژه بانوان تهران را با استفاده از خانم‌ها و دختران دوست و آشنا دایر کرد. به‌صورت کلی، پیش از انقلاب اسلامی مد و فشن و مدل‌های فشن متأثر از اروپایی و غربی‌ها بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تأکید بر حجاب و پوشش اسلامی به‌عنوان یکی از اصول اساسی جامعه، حوزه صنعت مد دچار تغییر اساسی شد. رویدادهای مد و فشن نیز پس از تعطیلی در دورۀ جنگ تحمیلی عراق بر ایران، با تشکیل کارگروه سازماندهی مد و لباس کشور در 1387ش در قالب جشنواره‌‌های مختلف ملی و بین‌المللی و هفته‌های مد در بخش زنان، مردان، کودک و نوجوان برگزار می‌شود؛ اما حوزه مدلینگ به‌خصوص مدلینگ زنان با دو دیدگاه متضاد روبرو بوده است. برخی مدلینگ زنان را مصداق تبرج دانسته و استفاده از زیبایی‌های جنسیتی برای مدلینگ را مخالف حجاب اسلامی به شمار می‌آورند و بر همین اساس تلاش برای اصلاح این حوزه به‌عنوان مدلینگ اسلامی را مثل شراب اسلامی غیر ممکن می‌دانند. برخی دیگر با حفظ ضوابط و شرایط مدعی‌اند که مد اسلامی یکی از اشکال مد است و برای اصلاح روند مدلینگ جهانی باید هم به مدل‌ها آموزش ویژه مطابق با ارزش‌های فرهنگی داده شود و هم ذهنیت منفی مردم نسبت به آن اصلاح شود. در این راستا سه مؤسسه مدینو، ویولت و به‌پوشی مجوز رسمی فعالیت از سوی کارگروه ساماندهی مد و لباس دریافت کرده‌اند و مؤسسه به‌بوشی با ابتکار قابل توجه به جای واژه مد از به‌پوشی و به‌جای مدل از واژه به‌پوش استفاده می‌کند. این مؤسسات ضمن برگزاری دوره‌های آموزشی در هفته مد تهران اقدام به برگزاری فشن‌شو در بهار 1393ش با مدل‌‌های زنانه کردند که با واکنش‌های منفی زیادی روبرو شد و سرانجام در 1395ش فعالیت این مؤسسات، غیر قانونی اعلام شد. فعالیت مدلینگ از 1396ش با گسترش شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص اینستاگرام، در شکل بلاگر و اینفلوئنسر بیش از گذشته گسترش یافته و سلبریتی‌های سینما، موسیقی و ورزش نیز به‌جای مدل‌ها فعالیت می‌کنند.

چشم انداز

به‌گفتۀ کارشناسان این حوزه، آیندۀ صنعت مدلینگ با ورود فن‌آوری‌های نوین و گسترش فضای مجازی دچار تحول اساسی شده است. امروزه مدل‌ها می‌توانند از طریق پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، پینترست، یوتیوب و تیک‌تاک به‌عنوان بلاگر مدل فعالیت کنند و تبلیغات دیجیتال و همکاری با برندها به‌صورت آنلاین بخش عادی از فعالیت‌ مدل‌ها به‌حساب می‌آید. علاوه براین، اینفلوئنسرهای مجازی و مدل دیجیتال، گسترش سکوهای دیجیتال برای نمایش زندۀ لباس، لباس‌های مجازی و امکان پرو کردن لباس با مدل‌سازی دیجیتال، چاپ سه‌بعدی و مهم‌تر از همه ورود هوش مصنوعی در تمامی بخش‌های صنعت مد، در آغاز راه است و در آینده گسترش خواهند یافت.

شیوه فعالیت و ضرورت‌ها

مدل‌‌‌های فشن با برند‌ها، طراحان مد، عکاسان و هنرمندان کار می‌کنند. آنها با پوشیدن لباس‌های مد روز و سایر محصولات و خدمات، به تبلیغ آنها در نمایش‌های مد، ژورنال‌های تخصصی مد، کاتالوگ‌ها، صفحات اجتماعی و وب‌سایت‌ها می‌پردازند. آنها همچنین تلاش می‌کنند که تولید کننده و طراح به بهترین تناسب برای سبک‌های جدیدشان، دست یابند. با این حال، مدلینگ تنها پوشیدن لباس و ژست گرفتن نیست، مدل‌ها باید همواره برای حفظ و بهبود تناسب ظاهرشان رژیم‌های غذایی داشته و تمرینات ویژه‌ انجام ‌دهند. علاوه‌براین، مدل‌ها باید دارای مهارت‌های ارتباطی لازم باشند تا بتوانند با افراد و بخش‌های مختلف این حوزه کار کنند.

انواع مدل‌ فشن

حوزه فعالیت مدلینگ و به‌تبع آن مدل‌ها به‌ انواع متعدد دسته‌بندی‌ می‌شود، ازجمله: مدل‌های عکس مجلات، مدل‌های نمایش‌های زنده روی باند نمایش، مدل‌های اندازه‌های بزرگ، مدل‌ اعضای بدن مانند دست‌ها، پاها، چشم،‌ لب و مو، مدل‌های با جذابیت‌ ظاهری، مدل‌های لباس زیر، مدل‌های لباس‌های شنا، مدل‌های تناسب اندام،‌ مدل‌های تبلیغات تلویزیونی، اینفلوئنسرها و بلاگرهای شبکه‌های اجتماعی، مدل‌های تبلیغاتی و مدل‌های کاتالوگی با ظاهری شبیه افراد عادی.

فشن شو

فشن‌شو (Fashion Show) یا نمایش مد یکی از بخش‌های اساسی صنعت فشن و حوزه فعالیت مدل‌های فشن است. فشن شو، رویدادی است که یک طراح و یا برند با هدف معرفی و عرضه آخرین و جدیدترین طراحی‌های خود برگزار می‌کند. افراد حاضر در یک فشن شو شامل عکاسان،‌ مدل‌ها،‌ روزنامه‌نگاران مد، بازیگران، خواننده‌ها،‌ ورزش‌کاران،‌ اینفلوئنسرها، استایلیست‌ها، خریداران و مجموعۀ تیم طراحی و برند می‌شود. در این رویداد مدل‌ها بر روی سکوی نمایش در برابر افراد حاضر به‌شیوه خاصی راه می‌روند یا به اصطلاح کت‌واک (catwalk) می‌کنند.

مدل فشن در ایران

وضعیت مدلینگ در ایران نسبت به دیگر کشورها تفاوت اساسی دارد. محور فعالیت‌های مدلینگ در ایران بر فتومدلینگ تمرکز دارد و به‌لحاظ برگزاری فشن‌شو تنها آقایان و کودکان می‌توانند به‌صورت قانونی فعالیت کنند. به‌گفتۀ برخی از فعالان این حوزه، مدلینگ به‌عنوان یک صنعت در ایران در حال رشد بوده و آژانس‌های متعددی شکل‌گرفته است. استاندارد قد براساس مدل‌های اروپایی در ایران ۱۸۵ سانتی است.

چالش‌ها

به‌گفتۀ کارشناسان حقوقی و حوزۀ مد و صنعت، چالش‌های فعالیت مدلینگ در ایران به‌خصوص در مورد زنان عبارتند از: فقدان رویکرد مشخص نظام حقوقی ایران در برابر مدلینگ زنان، خلأ قانونی، ظهور آن به شکل یک مسئله اجتماعی، محدودیت‌های حضور بانوان در این هنر- صنعت، فقدان قانون در خصوص فعالیت‌ مدل‌ها به‌صورت عام، ساعات کاری، سلامتی و بهداشت و حدود سنی،‌ پیچیده و دشواربودن معرفی الگو برای مدل زنان همسو با ارزش‌های اسلامی و بومی، وارداتی بودن لباس‌های مجلسی زنان به‌دلیل عدم آشنایی با مد داخلی که ناشی از محدودیت فعالیت مدل‌ها است،‌ آسیب‌دیدن صنعت مد و پوشاک. علاوه‌ بر این، مدلینگ شغل خشن، طاقت‌فرسا و استرس‌زا و با ساعات کاری نامشخص و زیاد بوده و بسیاری ا‌ز مدل‌ها دوره‌های بیکاری را تجربه‌ می‌کنند. موفقیت و پول‌سازی در آن بسیار دشوار بوده و مدل‌ها به‌لحاظ سنی تاریخ انقضا دارند.

فرصت‌ها

کارشناسان صنعت مد و پوشاک مدعی‌اند که با توجه به تقاضای فزاینده برای مد اسلامی به‌خصوص در حوزۀ زنان، مدل‌های فشن اسلامی می‌توانند با حفظ رعایت قوانین و ارزش‌های اسلامی و بومی فعالیت کنند. مدلینگ آنلاین در شبکه‌های اجتماعی از دیگر فرصت‌های رو به‌رشد در ایران است که ظرفیت‌های فوق العاده‌ای دارد. این فرصت‌ها نیازمند تدوین و اصلاح قوانین و ضوابط فعلی و برنامه‌ریزی فرهنگی برای رشد و ارتقای فرهنگ در این حوزه است.

منابع

• احتشامی، بهار، «فشن شو چیست؟ معرفی انواع فشن شو و اصطلاحات مهم آن»، وب‌سایت کمد، تاریخ درج مطلب: 28 آوریل 2024.
• ادیبی‌مهر گوگانی، محمد و همکاران، رویکرد فقه اسلامی به مدلینگ، مجلۀ نامۀ الهیات، سال یازدهم، شماره ۴۵، ۱۳۹۷ش.
• افتخاری، اعظم، و اندجی گرمارودی، علی، «چشم‌انداز آیندۀ صنعت مد با به‌ کارگیری فناوری تولید افزایشی (چاپ سه‌بعدی)، جلوۀ هنر، شمارۀ ۳۰، ۱۴۰۰ش.
• «اولین طراح مد در ایران» مجلة آنلاین پشت‌بام، تاریخ درج مطلب: 11 اردیبهشت 1399ش.
• «بررسی کامل تاریخچة مد و فشن در ایران»، وب‌سایت روچی، تاریخ درج مطلب: 15 بهمن 1401ش.
• «تاریخچة مد و پوشاک در ایران» وب‌سایت گرانجیسم، تاریخ مراجعه: 25 مهر 1403ش.
• «تاریخچۀ مدلینگ در جهان»، وب‌سایت آرون پرتو ایرانیان، تاریخ درج مطلب: ۵ خرداد ۱۴۰۳ش.
• «تعریف مد؛ فشن و فشن مدلینگ چیست و مدل کیست؟»، وب‌سایت مجله پامیشا، تاریخ مراجعه: 20 مهر 1403ش.
• تنگستانی،‌ محمد‌قاسم و ورمزیار،  فائزه، «مدلینگ زنان در نظام حقوقی ایران»، مجلۀ پژوهشهای حقوقی، شمارۀ ۵۶، ۱۴۰۲ش.
• جمشیدی، زهرا، «رسانه‌ها سلبریتی‌ها را به خورد مردم می‌دهند، مدلینگ اسلامی مثل «شراب اسلامی» است» فرهیختگان آنلاین، مصاحبه با دکتر احمدی نادری، تاریخ درج مطلب: 20 مهر 1396ش.
• «راه‌های ورود به حرفۀ مدلینگ و مدل‌شدن در ایران، ترکیه، دبی»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۶ مرداد ۱۳۹۸ش.
• عبدالله، زهرا، «مدلینگ در ایران و مقتضیات جامعه معاصر»، وب‌سایت پژوهشگاه فرهنگ، هنر و اندیشه، تاریخ درج مطلب: ۲۵ اسفند ۱۳۹۷ش.
• «فشن مدلینگ چیست»، وب‌سایت ایران مدلینگ، مجلة فشن، تاریخ درج مطلب: 7 آذر 1402ش.
• «لباس‌های ایرانی برند مشهور فرانسوی در خیابان امیریه»،  همشهری آنلاین، تاریخ درج‌ مطلب: 20 اردیبهشت 1402ش.
• «مدل شدن در ایران، عرصه چالش و کشمکش»، وب‌سایت برترین، تاریخ درج مطلب: ۲۷ بهمن ۱۳۹۵ش.
• «مدلینگ اسلامی از برچسب تا واقعیت!»، وب‌سایت صبح قزین، تاریخ درج مطلب: 5 آبان 1399ش.
• «مدلینگ در ایران»،‌ خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۳ تیر ۱۴۰۳ش.
• «معرفی 8 تا از برترین همایش‌های مد و لباس در ایران که نمی دانستید!»، وب‌سایت میم‌استایل، تاریخ درج مطلب: 16 مرداد 1403ش.
• میرزایی، مونا، «بررسی تغییرات لباس و پوشاک در دوره پهلوی دوم»،‌ وب‌سایت کمد، تاریخ درج مطلب: 14 ژانویه 2023.
• میرزایی‌زاده، طهورا، «چالش‌های فرهنگی مدلینگ از سال ۹۳ بررسی نشده؛ جای خالی متر و معیاری برای سنجش تبلیغات مزون‌ها»، خبر‌گزاری دانشجو، تاریخ درج مطب: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
• «نوآوری در مد؛ ۲۲ فناوری برتر که آینده صنعت مد را شکل می‌دهند»، وب‌سایت نساجی، تاریخ دستیابی: ۲۶ مهر ۱۴۰۳ش.
• «همه چیز دربارة مدلینگ»،  وب‌سایت مدل آکادمی، تاریخ درج مطلب: 29 اردبهشت 1399ش.
• "fashion", Britannica Dictionary website, accessed on: Oct 8, 2024.
• "How to Become a Fashion Model: 9 Tips for Becoming a Model" Master Class website, updated on: Sep 8, 2022.
• "model", merriam webster dictionary website, accessed on: Oct 8, 2024.
• "Models", Occupational Outlook Handbook, Bureau of Labor Statistics website. U.S. Department of Labor, accessed on: Oc

t 8, 2024.