میرحسین صادقی پروانی

میرحسین صادقی پروانی

میرحسین صادقی پروانی؛ از علمای شیعه در افغانستان.

میرحسین صادقی پروانی، عالم دینی، شخصیت فرهنگی و فعال سیاسی معاصر شیعیان افغانستان است که در تحولات چنددهۀ اخیر این کشور، نقش داشت. وی بعد از کسب علوم دینی در مراکز حوزوی کابل، نجف و قم با الهام از آموزه‌های دینی، مبارزه با استبداد داخلی را آغاز کرد و بعد از تجاوز شوروی سابق به افغانستان در صف مجاهدان قرار گرفت. صادقی پروانی در نظام جمهوری اسلامی افغانستان نیز عضویت مجلس سنای افغانستان را در کارنامۀ خود دارد.

از کودکی تا جوانی

میرحسین صادقی ترکمنی مشهور به صادقی پروانی عالم و فعال سیاسی و فرهنگی شیعه (هزاره) در 1312ش در «درۀ ترکمن» از توابع ولایت پروان افغانستان به دنیا آمد. وی در کشورهای عراق و ایران مدتی به تحصیل علوم دینی مشغول بوده، سپس به افغانستان بازگشت و به فعالیت‌های علمی، فرهنگی و سیاسی اشتغال ورزید. پروانی از چهره‌های میانه‌رو و خیراندیش علمای مجاهد افغانستان محسوب می‌شد. پروانی در زمان حاکمیت اول طالبان، به مدت 5 سال در ایران زندگی کرد و سپس دوباره به کابل برگشته و ضمن فعالیت‌های علمی و فرهنگی، با حضور در مجلس سنای افغانستان، به فعالیت‌های سیاسی خویش ادامه داد.

فراگیری علوم دینی

میرحسین پروانی تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود «درۀ ترکمن» آغاز کرد، سپس با عزیمت به کابل، از محضر آیت‌الله حجت و شیخ محمدعلی، بهرۀ علمی برد. وی سپس برای کسب علوم دینی راهی کشور عراق شد و در محضر سید محمدباقر صدر، سید ابوالقاسم خویی، سید محسن حکیم، مسلم ملکوتی، کاظم تبریزی و اسدالله مدنی تلمذ کرد. صادقی پروانی مکرر به ایران سفر کرده و از محضر مراجعی چون بروجردی و امام خمینی نیز بهرۀ علمی برده است. او بعد از حدود 15 سال تحصیل علوم دینی به افغانستان بازگشت و برای فعالیت‌های علمی و فرهنگی در شهر کابل اقامت کرد.

سیرۀ اخلاقی

تساهل و مدارا در فعالیت‌های سیاسی و شوخ‌طبعی در تعامل اجتماعی از ویژگی‌های اخلاقی صادقی پروانی بوده است.

فعالیت‌های علمی و فرهنگی

صادقی پروانی وکالت امام خمینی برای جمع‌آوری وجوهات شرعیه و مصرف آن را در افغانستان، در کارنامۀ فعالیت‌های فرهنگی خود دارد. وی در 1370ش ضمن ملاقات با آیت‌الله خامنه‌ای، نمایندگی و وکالت تام‌الاختیار وی را نیز در امور افغانستان به‌عهده گرفت. او همچنین از 1370ش تا آخر عمر عضو مجمع جهانی اهل‌بیت بود. پروانی در زمان تهاجم شوروی به افغانستان و ورود افکار ماتریالیستی و مارکسیستی به این کشور، مراکز مذهبی تحت نظر خود را به پایگاه مبارزه با جریان‌های فکری مهاجم و خلاف دین تبدیل کرده و به تنویر افکار جوانان پرداخت. صادقی پروانی از فرایند استقرار مرجعیت آیت‌الله محقق کابلی میان مردم افغانستان حمایت کرد و باورمند بود که نیازمندی‌های فکری، فرهنگی و اجتماعی مردم افغانستان می‌طلبد تا در داخل افغانستان و از میان علمای افغانستانی مرجع تقلید وجود داشته باشد. وی رمز شکوفایی و موفقیت جامعۀ تشیع در افغانستان را وحدت و هماهنگی آنها در تمامی ابعاد می‌دانست.

پروانی مدارس متعددی در ولایت‌های پروان و میدان وردک برای فراگیری علوم دینی تأسیس کرد. وی در 1350ش مسجد امام صادق را در چنداول کابل بنا نهاد که بعدها مرکز تجمع جوانان شیعه و سنی در مبارزه با تهاجم فرهنگی شد. تأسیس شورای علمای ولایات نیز از ابتکارات صادقی پروانی بوده است که علمای شیعه را از تمام ولایات افغانستان گردهم آورده و در انسجام‌بخشی جامعه از طریق علما تلاش‌های بسیاری کرد.

صادقی پروانی بعد از بازگشت به افغانستان، در حوزۀ علمیۀ کابل به تدریس علوم اسلامی پرداخت و در کنار آن فعالیت‌های تبلیغی و نشر معارف اهل‌بیت را نیز در دستور کار خود قرار داد. تدریس فلسفه و علوم تفسیری از ابتکارات صادقی پروانی در حوزۀ علمیۀ کابل بود، او تلاش‌های بسیاری برای تنویر ذهن جوانان دانشجو و طلبه در زمان اوج تهاجم فرهنگی شرق و غرب داشته است.

فعالیت‌های سیاسی

صادقی پروانی به‌دلیل فعالیت‌های موثر و طولانی، به «خواجه خضر انقلاب اسلامی افغانستان» میان سیاسیون این کشور مشهور شده بود. وی گروه «روحانیت نوین» را با حضور طلاب و دانشجویان تأسیس کرد که بعدها به «حزب حسینی» تغییر نام داد؛ حزب حسینی، نشریه‌ای با نام خود و سپس به نام «فلق» منتشر کرد که باعث نگرانی محمدداوود خان رئیس‌جمهور وقت شد و آن را «حرکت مغولی» خواند. بعد از سرنگونی داوود خان و روی‌کار آمدن نظام کمونیستی در افغانستان، در حالی‌که بسیاری از علما براثر ارعاب حزب خلق مجبور به همکاری با دولت و ملاقات با رهبران حزب حاکم شدند، پروانی و سید احمد عالم، حاضر به همکاری و ملاقات با مسئولین حکومتی نشدند.

صادقی پروانی در سال 1354ش به کشورهای عربستان، لبنان، ایران، سوریه و عراق سفر کرد و با شخصیت‌های سیاسی و انقلابی این کشورها و فعالان سیاسی افغانستان در کشورهای مذکور ملاقات کرد. صادقی پروانی در این سفرها ضمن تبادل نظر پیرامون اوضاع جهان اسلام، با رایزنی جلال‌الدین فارسی، با جنبش امل لبنان توافق آموزش نظامی کرد و بعد از بازگشت به افغانستان، تعدادی از طلاب و دانشجویان داوطلب را به‌منظور آموزش نظامی به لبنان فرستاد. صادقی پروانی در 1359ش پایگاه توحید را در پروان تأسیس کرد. وی بعد از کودتای کمونیستی در افغانستان و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، در کنار شخصیت‌هایی مثل شهید مزاری، سازمان نصر را تأسیس کرد. با وجود جوّ حزب‌گرایی در آن دوران، صادقی پروانی اما با اتخاذ رویکرد وحدت‌گرا میان شیعیان، در تأسیس حزب وحدت اسلامی افغانستان تلاش‌های موثری داشت و از موسسان این حزب بود. پروانی عضو برجستۀ شورای نظارت حزب وحدت اسلامی افغانستان بود. وی بعد از شکست طالبان در دور اول و نشست بُن، به‌عنوان معاون ریاست ادارۀ انتقالی، در فرایند انتقال قدرت از مجاهدین به حامد کرزی نقش فعال داشت. او در نشست لویه‌جرگۀ اضطراری و نشست عمومی تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان نیز عضویت داشت. صادقی پروانی از 1388ش تا زمان وفات دو دوره عضو مجلس سنای افغانستان بود. او بعد از شهادت عبدالعلی مزاری، در حفظ وحدت و انسجام میان سران حزب وحدت نقش برجسته‌ای داشت.

رویکرد فکری

صادقی پروانی در زمان حضور در نجف و قم، با آثار و اندیشۀ بزرگان جهان اسلام مانند محمود شلتوت، محمد عبده، میرزای نائینی، عبدالرحمن کواکبی، سید ابوالاعلی مودودی، امام خمینی، حسین‌علی منتظری، مرتضی مطهری، مصطفی خمینی و سید محمود طالقانی آشنا شده و براساس گزارش خود وی، دقت و امعان نظر او در این آثار بعدها در شکل‌گیری شخصیت علمی، سیاسی و انقلابی وی موثر بوده است. پروانی به‌دلیل تأثیرپذیری از دو طیف از اندیشمندان شیعه و سنی، ابتدا نظریۀ اسلام سیاسی و احیای حکومت اسلامی و در مرحلۀ بعد نظریۀ ولایت فقیه را پذیرا شد.

درگذشت

صادقی پروانی در 11 اسفند 1395ش در سن 83 سالگی بر اثر بیماری در شهر کابل درگذشت. پیکر او با حضور مقام‌های سیاسی، علما و اقشار مختلف مردم در صحن مسجد قبا در شهرک امید سبز کابل به خاک سپرده شد.

منابع

• «آیت‌الله حاج شیخ میرحسین صادقی پروانی»، وب‌سایت مجمع جهانی اهل‌بیت، تاریخ درج مطلب: 4 شهریور 1401ش.
• بخش فرهنگی جامعۀ روحانیت، مرجعیت رمز بقاء تشیع: نگاهی به شخصیت علمی و جهادی آیت‌الله محقق کابلی، بی‌جا، جامعۀ روحانیت، 1374ش.
• صالحی مالستانی، حسین، «بر مدار مرجعیت امام/بررسی زندگی و زمانه وکلای امام خمینی در افغانستان»، پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: 11 آذر 1402ش.
• کاظمی، سید آصف، «نظریۀ پخش و تأثیر حوزۀ علمیه قم بر معرفت سیاسی افغانستان»، نشریۀ جریان‌شناسی دینی معرفتی در عرصۀ بین‌الملل، شمارۀ2، 1392ش.
• مصباح‌زاده، محمدباقر، شیعیان افغانستان؛ گروه‌ها و گرفتاری‌ها، کابل، بی‌نا، 1392ش.
• «مجمع جهانی اهل‌بیت درگذشت آیت‌الله میرحسین صادقی پروانی را به ملت افغانستان تسلیت گفت»، وب‌سایت شفقنا افغانستان، تاریخ درج مطلب: 14 اسفند 1395ش.
• ناصری داوودی، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، 1390ش.
• همرهان مجمع؛ یادنامۀ شهدا و مرحومین مجمع جهانی اهل بیت، قم، مجمع جهانی اهل‌بیت، 1401ش.