بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''احمدشاه ابدالی؛'''</big> بنیان‌گذار سلسلۀ پادشاهی ابدالی‌ها در افغانستان. | <big>'''احمدشاه ابدالی؛'''</big> بنیان‌گذار سلسلۀ پادشاهی ابدالی‌ها در افغانستان. | ||
احمدشاه ابدالی، سرسلسلۀ پادشاهی ابدالی‌ها در افغانستان است و نزد قوم پشتون محبوبیت زیادی دارد؛ زیرا وی را بنیان‌گذار دولت مدرن در افغانستان می‌دانند. | احمدشاه ابدالی، سرسلسلۀ پادشاهی ابدالی‌ها در افغانستان است و نزد [[قوم پشتون]] محبوبیت زیادی دارد؛ زیرا وی را بنیان‌گذار دولت مدرن در افغانستان می‌دانند. | ||
==نام‌گذاری== | ==وجه نام‌گذاری به ابدالی== | ||
احمد به‌دلیل تعلق خاندانی به قبایل «اَبداِلی» به «احمدشاه ابدالی» شهرت دارد. پس از آنکه در مجلس انتخاب وی به‌عنوان پادشاه، یک عالم دین وی را «پادشاه دُوران» و «دُرِ دُران» خواند، در محاورات سیاسی و اسناد مکتوب، خود او «احمدشاه دُرانی» و قبیلۀ وی نیز «قبیلۀ دُرانی» خوانده شده است.<ref> | احمد به‌دلیل تعلق خاندانی به قبایل «اَبداِلی» به «احمدشاه ابدالی» شهرت دارد. پس از آنکه در مجلس انتخاب وی در [[قندهار]] به‌عنوان پادشاه، یک عالم دین وی را «پادشاه دُوران» و «دُرِ دُران» خواند، در محاورات سیاسی و اسناد مکتوب، خود او «احمدشاه دُرانی» و قبیلۀ وی نیز «قبیلۀ دُرانی» خوانده شده است.<ref>«[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=956 از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین.]</ref> | ||
==کودکی و نوجوانی== | ==کودکی و نوجوانی احمدشاه ابدالی== | ||
محل تولد احمد را ملتان،<ref>سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> و برخی دیگر هرات دانستهاند که سپس همراه مادر به فراه رفته است.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> برخی تاریخ تولد وی را در 1722م<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> و برخی هم در بین سال‌های 1726 – 1728م، دانستهاند. احمد قبل از تولد یا در دوران | محل تولد احمد را ملتان،<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228008/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> و برخی دیگر هرات دانستهاند که سپس همراه مادر به فراه رفته است.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> برخی تاریخ تولد وی را در 1722م<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> و برخی هم در بین سال‌های 1726 – 1728م، دانستهاند. احمد قبل از تولد یا در دوران [[کودکی]]، پدر خود را از دست داد و تحت سرپرستی مادر خود قرار گرفت. وی مدتی بعد به برادر بزرگ خود «ذوالفقار»، حاکم [[هرات]] پیوست اما در امور سیاسی این شهر دخالتی نکرد.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228008/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref> | ||
==جوانی== | ==جوانی احمدشاه ابدالی== | ||
در زمان حملۀ نادر افشار به هرات و فراه، ذوالفقار با برادران خود علی‌مردان و احمد، به دربار حسین‌خان غلجائی حاکم قندهار پناهنده شدند اما حسین‌خان آنها را به‌زندان انداخت. بعد از حملۀ نادر در 1738م به قندهار و براندازی حکومت غلجائی، آنها را از بند رها و به مازندران تبعید کرد.<ref>موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص136. </ref> ذوالفقار در مازندران مسموم شد و احمد در آنجا باقی ماند تا این که به | در زمان حملۀ نادر افشار به هرات و فراه، ذوالفقار با برادران خود علی‌مردان و احمد، به دربار حسین‌خان غلجائی حاکم قندهار پناهنده شدند اما حسین‌خان آنها را به‌زندان انداخت. بعد از حملۀ نادر در 1738م به قندهار و براندازی حکومت غلجائی، آنها را از بند رها و به [[مازندران]] تبعید کرد.<ref> [http://ensani.ir/fa/article/431493/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%8F%D8%B1%D9%91%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص136.] </ref> ذوالفقار در مازندران مسموم شد و احمد در آنجا باقی ماند تا این که به دربار نادرشاه راه پیدا کرد و در نهایت وارد سپاه نادر شد.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> | ||
==زمینه‌ها و بستر اجتماعی== | ==زمینه‌ها و بستر اجتماعی احمدشاه ابدالی== | ||
===1. شرایط خانوادگی=== | ===1. شرایط خانوادگی=== | ||
احمد از طرف پدر به‌خانوادۀ سدوزائی قبیلۀ ابدالی و از طرف مادر به‌خانوادۀ الکوزائی ابدالی مربوط می‌شود.<ref>سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.</ref> تولد و دوران کودکی او با از دست دادن پدر و هرج و مرج‌های سیاسی، نظامی و جنجال‌های طایفه‌ای و فئودالی، هم‌زمان بود که در تکوین شخصیت و آیندۀ سیاسی وی اثرگذار بود.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> | احمد از طرف پدر به‌خانوادۀ سدوزائی قبیلۀ ابدالی و از طرف مادر به‌خانوادۀ الکوزائی ابدالی به‌عنوان دو قبیله مهم [[قوم پشتون]] مربوط می‌شود.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228008/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی].</ref> تولد و دوران [[کودکی]] او با از دست دادن پدر و هرج و مرج‌های سیاسی، نظامی و جنجال‌های طایفه‌ای و فئودالی، هم‌زمان بود که در تکوین شخصیت و آیندۀ سیاسی وی اثرگذار بود.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> | ||
===2. فضای اجتماعی=== | ===2. فضای اجتماعی=== | ||
دورۀ جوانی او با عزت و فرماندهی آغاز و در این مدت او با اقشار مختلف جامعه محشور شد. طعم تلخ یتیمی، اسارت، تبعید و مشاهدۀ افول و عروج | دورۀ جوانی او با عزت و فرماندهی آغاز و در این مدت او با اقشار مختلف جامعه محشور شد. طعم تلخ یتیمی، اسارت، تبعید و مشاهدۀ افول و عروج دولت‌های افغانی و نادری در هرات، [[قندهار]] و [[ایران]]، او را به‌پختگی رساند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> | ||
==ویژگی‌های شخصیتی== | ==ویژگی‌های شخصیتی احمدشاه ابدالی== | ||
احمدشاه، باسواد بود و به زبان پشتو شعر میسرود. به شعرا، ادیبان و قشر روحانی احترام می‌گذاشت.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> وی از عیاشی و | احمدشاه، باسواد بود و به [[زبان پشتو]] شعر میسرود. به شعرا، ادیبان و قشر روحانی احترام می‌گذاشت.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> وی از عیاشی و [[تجمل‌گرایی]] به‌دور بود<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص357.</ref> و در [[سوار‌کاری]] و نظامی‌گری مهارت داشت. او را زیرک و باتدبیر و در عین حال خشن و بی‌رحم،<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.</ref> متعصب، قوم‌گرا، دارای اندیشۀ زن‌ستیزانه<ref>[https://www.khorasanzameen.net/php/read.php?id=956 «از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین.]</ref> و انحصارطلب توصیف کرده‌اند؛<ref> [http://ensani.ir/fa/article/431493/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%8F%D8%B1%D9%91%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 موسوی دالینی، واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن، 1394ش،ص149.]</ref> اما برخی از مورخان احمدشاه را فرد زاهد، حلیم و خوش[[اخلاق]] دانستهاند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> | ||
==فعالیت‌های سیاسی== | ==فعالیت‌های سیاسی احمدشاه ابدالی== | ||
باکشته شدن نادر افشار در ژوئن 1747م، احمد که 25 سال عمر داشت، با به‌دست آوردن مُهر نادر، به سوی قندهار حرکت و با ورود | باکشته شدن نادر افشار در ژوئن 1747م، احمد که 25 سال عمر داشت، با به‌دست آوردن مُهر نادر، به سوی قندهار حرکت و با ورود به‌قندهار زمینۀ پادشاهی خود را فراهم کرد.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/431493/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%8F%D8%B1%D9%91%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 موسوی دالینی، واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن، 1394ش، ص137.]</ref> سابقۀ احمدشاه و نیروهای تحت امر او در سپاه نادرشاه<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.</ref> و دست‌یابی به منابع مالی کافی و توپ‌خانۀ نادری، دست‌یابی به مالیات [[کابل]] و پشاور(260 میلیو روپیه)<ref>[http://ensani.ir/fa/article/431493/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%8F%D8%B1%D9%91%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 موسوی دالینی، واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن، 1394ش، ص139.]</ref> و وضعیت نامطلوب سیاسی و اجتماعی ناشی از نظام ملوک‌الطوایفی که توده‌های جامعه را آمادۀ پذیرش یک دولت مرکزی مقتدر و باثبات کرده بود، دلایل انتخاب احمدشاه ذکر شده است.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص355.</ref> | ||
==فعالیت‌های نظامی== | ==فعالیت‌های نظامی احمدشاه ابدالی== | ||
احمدشاه در سپاه نادر از پاسداری شاه تا مرحلۀ نائبی قوای پاسداران افغان که تعداد آنها به چهارهزار نفر می‌رسید، ارتقاء یافت.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> | احمدشاه در سپاه نادر از پاسداری شاه تا مرحلۀ نائبی قوای پاسداران افغان که تعداد آنها به چهارهزار نفر می‌رسید، ارتقاء یافت.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.</ref> احمدشاه در لشکر‌کشی‌های نادر افشار شرکت کرد<ref>[http://ensani.ir/fa/article/431493/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%8F%D8%B1%D9%91%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 موسوی دالینی، واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن، 1394ش،ص136].</ref> و در شب کشته‌شدن نادر، در دفاع از حرم نادر تلاش‌های زیادی کرد که به پاس آن، الماس کوه نور و دیگر جواهرات را از جانب زن نادرشاه دریافت می‌کند.<ref>کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص10.</ref> وی پس از به‌قدرت رسیدن، ارتشی تشکیل داد و در کنار ارتش قومی، اقدام به تشکیل چند دسته سپاه دائمی کرد که از خزانۀ دولت حقوق دریافت می‌کردند.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص77-78.</ref> | ||
==پیامدهای پادشاهی احمدشاه== | ==پیامدهای پادشاهی احمدشاه ابدالی== | ||
===1. ایجاد امپراطوری پشتونی (قبیله‌ای)=== | ===1. ایجاد امپراطوری پشتونی (قبیله‌ای)=== | ||
احمدشاه ابدالی بخش بزرگی از [[خراسان]] را تحت حاکمیت خود درآورد و با محوریت قندهار و رویکرد قبیله‌ای،<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76-77.</ref> امپراطوری افغانی (پشتونی) را به‌وجود آورد.<ref>س[https://www.cgie.org.ir/fa/article/228008/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.]</ref> | |||
===2. ایجاد طبقۀ اشراف اداری و قبیله‌ای=== | ===2. ایجاد طبقۀ اشراف اداری و قبیله‌ای=== | ||
نظام اداری حکومت احمدشاه، هرچند از نظر شکلی ترکیبی از ادارۀ مغولی و ایرانی | نظام اداری حکومت احمدشاه، هرچند از نظر شکلی ترکیبی از ادارۀ مغولی و ایرانی بود، اما در عمل زیر سلطۀ نظام قبیله‌ای و فئودالی افغانی (پشتونی) بود.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص93-94.</ref> | ||
===3. ایجاد طبقۀ اشراف زمیندار از قبیلۀ درانی=== | ===3. ایجاد طبقۀ اشراف زمیندار از قبیلۀ درانی=== | ||
احمد، در کنار القاب و مقام دولتی، زمین قندهار را در میان قبیلۀ ابدالی تقسیم کرد و بخشی از آن را به سرداران این قبایل به‌عنوان جاگیر داد و بعد از فتح | احمد، در کنار القاب و مقام دولتی، زمین قندهار را در میان قبیلۀ ابدالی تقسیم کرد و بخشی از آن را به سرداران این قبایل به‌عنوان جاگیر داد و بعد از فتح [[کابل]]، پیشاور و کشمیر، زمین بیشتری به آنها بخشید.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص95.</ref> | ||
===4. ایجاد شکاف طبقاتی با وضع مالیات نابرابر=== | ===4. ایجاد شکاف طبقاتی با وضع مالیات نابرابر=== | ||
در حکومت احمدشاه، در کنار معافیت مالیات سرانه، مواشی، درخت و میوه، مالیات زمین پشتون ها در اطراف قندهار و مناطق مجاور، تخفیف | در حکومت احمدشاه، در کنار معافیت مالیات سرانه، مواشی، درخت و میوه، مالیات زمین پشتون ها در اطراف قندهار و مناطق مجاور، تخفیف یافت، اما مالیات دهقانان اقوام غیر پشتون چون [[تاجیک‌های افغانستان|تاجیک]]، [[قوم هزاره|هزاره]]، [[قوم ازبک|ازبک]] و [[نورستان|نورستانی‌ها]]<nowiki/>ا، افزوده و تحصیل آن به سرداران پشتون سپرده شد که توانستند به‌تدریج املاک آنها را تملک نمایند.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص95-96.</ref> | ||
===5. اعطای امتیاز به روحانیون قبیله=== | ===5. اعطای امتیاز به روحانیون قبیله=== | ||
احمدشاه ابدالی، با سپردن تمام محاکم و [[مساجد]] به قشر روحانی، آنها را نیز از خود راضی نگه‌داشت و حتی برخی او را پدر و غازی می‌خواند.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، بهار 1391ش، ص357.</ref> | |||
==سیاست خارجی احمدشاه ابدالی== | ==سیاست خارجی احمدشاه ابدالی== | ||
===1. روابط احمدشاه با ایران=== | ===1. روابط احمدشاه با ایران=== | ||
کریم خان زند، در مورد خراسان حالت بی‌طرفی اختیار کرد و برخی براین نظراند که میان کریم خان زند و احمدشاه ابدالی، توافقاتی صورت گرفته است. شاهرخ نوۀ نادر افشار بعد از شکست در جنگ هرات، و محاصرۀ شهر مشهد توسط احمدشاه، (جنگ دوم) در یک توافق‌نامۀ صلح، قبول کرد که خطبه و سکه به‌نام احمدشاه | کریم خان زند، در مورد [[خراسان]] حالت بی‌طرفی اختیار کرد و برخی براین نظراند که میان کریم خان زند و احمدشاه ابدالی، توافقاتی صورت گرفته است. شاهرخ نوۀ نادر افشار بعد از شکست در جنگ هرات، و محاصرۀ شهر [[مشهد]] توسط احمدشاه، (جنگ دوم) در یک توافق‌نامۀ صلح، قبول کرد که خطبه و سکه به‌نام احمدشاه و مهر فرامین، ارقام و احکام به‌نام شاهرخ باشد.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/431493/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C-%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%8F%D8%B1%D9%91%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%86 موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص147.]</ref> | ||
===2. روابط احمدشاه با هند=== | ===2. روابط احمدشاه ابدالی با هند=== | ||
احمدشاه پس از به‌قدرت رسیدن، اولین حملۀ نظامی را | احمدشاه ابدالی پس از به‌قدرت رسیدن، اولین حملۀ نظامی را به سمت [[کابل]] و [[پیشاور]] انجام داد که در آن زمان جزء امپراطوری هند به‌شمار می‌رفت. وی هشت بار بر قلمرو امپراطوری [[هند]] حمله کرده است که خونین‌ترین آن جنگ پانی‌پت به‌حساب می‌آید.<ref>کاتب، سراج‌التواریخ، ،1331ش، ج اول، ص10-27.</ref> | ||
===3. روابط احمدشاه با آسیای میانه=== | ===3. روابط احمدشاه ابدالی با آسیای میانه=== | ||
احمدشاه ، دوبار بهسمت ترکستان در آسیای میانه لشکر کشیده است که در حملۀ اول به‌سرکردگی شاه‌ولی خان، ولایات ترکستان را تصرف کرد و در حملۀ دوم، در کنار سرکوب شورشیان شمال، با شاه بخارا صلح کرده، با تعیین حدفاصل دو کشور، خرقۀ منصوب به پیامبر اسلام را به قندهار آورد.<ref>کاتب، | احمدشاه ، دوبار بهسمت ترکستان در آسیای میانه لشکر کشیده است که در حملۀ اول به‌سرکردگی شاه‌ولی خان، ولایات ترکستان را تصرف کرد و در حملۀ دوم، در کنار سرکوب شورشیان شمال، با شاه بخارا صلح کرده، با تعیین حدفاصل دو کشور، [[خرقۀ شریف]] منصوب به [[پیامبر اسلام|پیامبر اسلام]] را به قندهار آورد.<ref>کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص16-27.</ref> | ||
===4. انزوای سیاسی=== | ===4. انزوای سیاسی احمدشاه ابدالی=== | ||
سیاست جنگی احمدشاه، سبب شد که دولت زیر حاکمیت او در انزوای سیاسی قرار گیرد.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.</ref> | سیاست جنگی احمدشاه، سبب شد که دولت زیر حاکمیت او در انزوای سیاسی قرار گیرد.<ref>فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.</ref> | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
احمد شاه، به‌رغم آنکه در طول دورۀ سلطنت خود به‌امور نظامی و جنگی مصروف بود، از خود دیوان شعری به زبان پشتو با عنوان «هرا» به‌یادگار گذاشته است.<ref>محمدی، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ.</ref> | احمد شاه، به‌رغم آنکه در طول دورۀ سلطنت خود به‌امور نظامی و جنگی مصروف بود، از خود دیوان شعری به [[زبان پشتو]] با عنوان «هرا» به‌یادگار گذاشته است.<ref>[http://realmiblagh.blogfa.com/post/747 محمدی، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ.]</ref> | ||
==محبوبیت احمدشاه ابدالی== | ==محبوبیت احمدشاه ابدالی== | ||
احمدشاه ابدالی، در میان گروه قومی پشتون به ویژه قبیلۀ درانی محبوبیت زیاد دارد و به «احمدشاه بابا» معروف است<ref>کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص30.</ref> و او را بنیان‌گذار افغانستان فعلی می‌دانند و مورد توجه خاص شاعران و تحلیل‌گران آنها قرار گرفته است.<ref>[http://realmiblagh.blogfa.com/post/747 محمدی، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ.]</ref> | |||
==درگذشت== | ==درگذشت احمدشاه ابدالی== | ||
احمدشاه ابدالی، پس از 25 سال پادشاهی، در 20 رجب 1186ق در شهر قندهار<ref>کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص29.</ref> در سن 51 سالگی درگذشت.<ref>[http://afghanpaper.com/nbody.php?id=97198 روایت دیگر از زندگی احمدشاه بابا»، شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان.]</ref> مقبرۀ احمدشاه، در باغ روضه، کنار مسجد خرقۀ مبارک موقعیت دارد. گنبد و ساختمان آن در نوع خود از شاه‌کارهای [[معماری اسلامی]] و از جاهای دیدنی ولایت قندهار است.<ref>«احمدشاه درانی؛ سیاست‌مدار شاعرپیشه که مهمان مازندرانی‌ها شد»، وب‌سایت فارس افغانستان.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* «احمدشاه درانی؛ سیاست‌مدار شاعرپیشه که مهمان مازندرانی‌ها شد»، وب‌سایت فارس افغانستان، تاریخ درج: 9 دی 1394ش. | *«احمدشاه درانی؛ سیاست‌مدار شاعرپیشه که مهمان مازندرانی‌ها شد»، وب‌سایت فارس افغانستان، تاریخ درج: 9 دی 1394ش. | ||
* «از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان¬زمین، تاریخ درج: 28 آذر 1390ش. | *«از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان¬زمین، تاریخ درج: 28 آذر 1390ش. | ||
* سمیعی، محمد، «احمدشاه درانی»، وب¬سایت مرکز دائرۀ¬المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 19 خرداد 1399ش. | *«روایت دیگر از زندگی احمدشاه بابا»، شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 27خرداد 1394ش. | ||
* غبار، میر غلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، نسخۀ دیجیتالی، کابل، انتشارات محسن، بهار 1391ش. | *سمیعی، محمد، «احمدشاه درانی»، وب¬سایت مرکز دائرۀ¬المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 19 خرداد 1399ش. | ||
* فرهنگ، میرمحمد¬صدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ویرجینیا، امریکن سپیدی، قوس (آذر) 1367ش. | *غبار، میر غلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، نسخۀ دیجیتالی، کابل، انتشارات محسن، بهار 1391ش. | ||
* کاتب، فیض¬محمد، سراج¬التواریخ، ج اول، کابل، مطبعۀ حروفی دارالسلطنه، 1331ش. | *فرهنگ، میرمحمد¬صدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ویرجینیا، امریکن سپیدی، قوس (آذر) 1367ش. | ||
* محمدی، محمدامیر، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ، تاریخ درج مطلب: 1 آبان 1397ش. | *کاتب، فیض¬محمد، سراج¬التواریخ، ج اول، کابل، مطبعۀ حروفی دارالسلطنه، 1331ش. | ||
* «مقبره و زیارت احمدشاه بابا»، وبلاگ انار افغانستان، تاریخ بازدید: 16 اردیبهشت 1402ش. | *محمدی، محمدامیر، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ، تاریخ درج مطلب: 1 آبان 1397ش. | ||
* مصباح¬زاده، محمدباقر، تاریخ سیاسی مختصر افغانستان، مرکز پژوهش¬های آفتاب، 1388ش. | *«مقبره و زیارت احمدشاه بابا»، وبلاگ انار افغانستان، تاریخ بازدید: 16 اردیبهشت 1402ش. | ||
* موسوی دالینی، جواد، «واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، فصل¬نامۀ علمی – پژوهشی پژوهش¬نامۀ تاریخ اسلام، سال پنجم، شمارۀ هفدهم، بهار 1394ش. | *مصباح¬زاده، محمدباقر، تاریخ سیاسی مختصر افغانستان، مرکز پژوهش¬های آفتاب، 1388ش. | ||
*موسوی دالینی، جواد، «واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، فصل¬نامۀ علمی – پژوهشی پژوهش¬نامۀ تاریخ اسلام، سال پنجم، شمارۀ هفدهم، بهار 1394ش. | |||
[[رده:ویکی‌زندگی]] | |||
[[رده:رهبران]] | |||
[[رده:افغانستان]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۲۱:۰۶
احمدشاه ابدالی؛ بنیان‌گذار سلسلۀ پادشاهی ابدالی‌ها در افغانستان.
احمدشاه ابدالی، سرسلسلۀ پادشاهی ابدالی‌ها در افغانستان است و نزد قوم پشتون محبوبیت زیادی دارد؛ زیرا وی را بنیان‌گذار دولت مدرن در افغانستان می‌دانند.
وجه نام‌گذاری به ابدالی
احمد به‌دلیل تعلق خاندانی به قبایل «اَبداِلی» به «احمدشاه ابدالی» شهرت دارد. پس از آنکه در مجلس انتخاب وی در قندهار به‌عنوان پادشاه، یک عالم دین وی را «پادشاه دُوران» و «دُرِ دُران» خواند، در محاورات سیاسی و اسناد مکتوب، خود او «احمدشاه دُرانی» و قبیلۀ وی نیز «قبیلۀ دُرانی» خوانده شده است.[۱]
کودکی و نوجوانی احمدشاه ابدالی
محل تولد احمد را ملتان،[۲] و برخی دیگر هرات دانستهاند که سپس همراه مادر به فراه رفته است.[۳] برخی تاریخ تولد وی را در 1722م[۴] و برخی هم در بین سال‌های 1726 – 1728م، دانستهاند. احمد قبل از تولد یا در دوران کودکی، پدر خود را از دست داد و تحت سرپرستی مادر خود قرار گرفت. وی مدتی بعد به برادر بزرگ خود «ذوالفقار»، حاکم هرات پیوست اما در امور سیاسی این شهر دخالتی نکرد.[۵]
جوانی احمدشاه ابدالی
در زمان حملۀ نادر افشار به هرات و فراه، ذوالفقار با برادران خود علی‌مردان و احمد، به دربار حسین‌خان غلجائی حاکم قندهار پناهنده شدند اما حسین‌خان آنها را به‌زندان انداخت. بعد از حملۀ نادر در 1738م به قندهار و براندازی حکومت غلجائی، آنها را از بند رها و به مازندران تبعید کرد.[۶] ذوالفقار در مازندران مسموم شد و احمد در آنجا باقی ماند تا این که به دربار نادرشاه راه پیدا کرد و در نهایت وارد سپاه نادر شد.[۷]
زمینه‌ها و بستر اجتماعی احمدشاه ابدالی
1. شرایط خانوادگی
احمد از طرف پدر به‌خانوادۀ سدوزائی قبیلۀ ابدالی و از طرف مادر به‌خانوادۀ الکوزائی ابدالی به‌عنوان دو قبیله مهم قوم پشتون مربوط می‌شود.[۸] تولد و دوران کودکی او با از دست دادن پدر و هرج و مرج‌های سیاسی، نظامی و جنجال‌های طایفه‌ای و فئودالی، هم‌زمان بود که در تکوین شخصیت و آیندۀ سیاسی وی اثرگذار بود.[۹]
2. فضای اجتماعی
دورۀ جوانی او با عزت و فرماندهی آغاز و در این مدت او با اقشار مختلف جامعه محشور شد. طعم تلخ یتیمی، اسارت، تبعید و مشاهدۀ افول و عروج دولت‌های افغانی و نادری در هرات، قندهار و ایران، او را به‌پختگی رساند.[۱۰]
ویژگی‌های شخصیتی احمدشاه ابدالی
احمدشاه، باسواد بود و به زبان پشتو شعر میسرود. به شعرا، ادیبان و قشر روحانی احترام می‌گذاشت.[۱۱] وی از عیاشی و تجمل‌گرایی به‌دور بود[۱۲] و در سوار‌کاری و نظامی‌گری مهارت داشت. او را زیرک و باتدبیر و در عین حال خشن و بی‌رحم،[۱۳] متعصب، قوم‌گرا، دارای اندیشۀ زن‌ستیزانه[۱۴] و انحصارطلب توصیف کرده‌اند؛[۱۵] اما برخی از مورخان احمدشاه را فرد زاهد، حلیم و خوش‌اخلاق دانستهاند.[۱۶]
فعالیت‌های سیاسی احمدشاه ابدالی
باکشته شدن نادر افشار در ژوئن 1747م، احمد که 25 سال عمر داشت، با به‌دست آوردن مُهر نادر، به سوی قندهار حرکت و با ورود به‌قندهار زمینۀ پادشاهی خود را فراهم کرد.[۱۷] سابقۀ احمدشاه و نیروهای تحت امر او در سپاه نادرشاه[۱۸] و دست‌یابی به منابع مالی کافی و توپ‌خانۀ نادری، دست‌یابی به مالیات کابل و پشاور(260 میلیو روپیه)[۱۹] و وضعیت نامطلوب سیاسی و اجتماعی ناشی از نظام ملوک‌الطوایفی که توده‌های جامعه را آمادۀ پذیرش یک دولت مرکزی مقتدر و باثبات کرده بود، دلایل انتخاب احمدشاه ذکر شده است.[۲۰]
فعالیت‌های نظامی احمدشاه ابدالی
احمدشاه در سپاه نادر از پاسداری شاه تا مرحلۀ نائبی قوای پاسداران افغان که تعداد آنها به چهارهزار نفر می‌رسید، ارتقاء یافت.[۲۱] احمدشاه در لشکر‌کشی‌های نادر افشار شرکت کرد[۲۲] و در شب کشته‌شدن نادر، در دفاع از حرم نادر تلاش‌های زیادی کرد که به پاس آن، الماس کوه نور و دیگر جواهرات را از جانب زن نادرشاه دریافت می‌کند.[۲۳] وی پس از به‌قدرت رسیدن، ارتشی تشکیل داد و در کنار ارتش قومی، اقدام به تشکیل چند دسته سپاه دائمی کرد که از خزانۀ دولت حقوق دریافت می‌کردند.[۲۴]
پیامدهای پادشاهی احمدشاه ابدالی
1. ایجاد امپراطوری پشتونی (قبیله‌ای)
احمدشاه ابدالی بخش بزرگی از خراسان را تحت حاکمیت خود درآورد و با محوریت قندهار و رویکرد قبیله‌ای،[۲۵] امپراطوری افغانی (پشتونی) را به‌وجود آورد.[۲۶]
2. ایجاد طبقۀ اشراف اداری و قبیله‌ای
نظام اداری حکومت احمدشاه، هرچند از نظر شکلی ترکیبی از ادارۀ مغولی و ایرانی بود، اما در عمل زیر سلطۀ نظام قبیله‌ای و فئودالی افغانی (پشتونی) بود.[۲۷]
3. ایجاد طبقۀ اشراف زمیندار از قبیلۀ درانی
احمد، در کنار القاب و مقام دولتی، زمین قندهار را در میان قبیلۀ ابدالی تقسیم کرد و بخشی از آن را به سرداران این قبایل به‌عنوان جاگیر داد و بعد از فتح کابل، پیشاور و کشمیر، زمین بیشتری به آنها بخشید.[۲۸]
4. ایجاد شکاف طبقاتی با وضع مالیات نابرابر
در حکومت احمدشاه، در کنار معافیت مالیات سرانه، مواشی، درخت و میوه، مالیات زمین پشتون ها در اطراف قندهار و مناطق مجاور، تخفیف یافت، اما مالیات دهقانان اقوام غیر پشتون چون تاجیک، هزاره، ازبک و نورستانی‌هاا، افزوده و تحصیل آن به سرداران پشتون سپرده شد که توانستند به‌تدریج املاک آنها را تملک نمایند.[۲۹]
5. اعطای امتیاز به روحانیون قبیله
احمدشاه ابدالی، با سپردن تمام محاکم و مساجد به قشر روحانی، آنها را نیز از خود راضی نگه‌داشت و حتی برخی او را پدر و غازی می‌خواند.[۳۰]
سیاست خارجی احمدشاه ابدالی
1. روابط احمدشاه با ایران
کریم خان زند، در مورد خراسان حالت بی‌طرفی اختیار کرد و برخی براین نظراند که میان کریم خان زند و احمدشاه ابدالی، توافقاتی صورت گرفته است. شاهرخ نوۀ نادر افشار بعد از شکست در جنگ هرات، و محاصرۀ شهر مشهد توسط احمدشاه، (جنگ دوم) در یک توافق‌نامۀ صلح، قبول کرد که خطبه و سکه به‌نام احمدشاه و مهر فرامین، ارقام و احکام به‌نام شاهرخ باشد.[۳۱]
2. روابط احمدشاه ابدالی با هند
احمدشاه ابدالی پس از به‌قدرت رسیدن، اولین حملۀ نظامی را به سمت کابل و پیشاور انجام داد که در آن زمان جزء امپراطوری هند به‌شمار می‌رفت. وی هشت بار بر قلمرو امپراطوری هند حمله کرده است که خونین‌ترین آن جنگ پانی‌پت به‌حساب می‌آید.[۳۲]
3. روابط احمدشاه ابدالی با آسیای میانه
احمدشاه ، دوبار بهسمت ترکستان در آسیای میانه لشکر کشیده است که در حملۀ اول به‌سرکردگی شاه‌ولی خان، ولایات ترکستان را تصرف کرد و در حملۀ دوم، در کنار سرکوب شورشیان شمال، با شاه بخارا صلح کرده، با تعیین حدفاصل دو کشور، خرقۀ شریف منصوب به پیامبر اسلام را به قندهار آورد.[۳۳]
4. انزوای سیاسی احمدشاه ابدالی
سیاست جنگی احمدشاه، سبب شد که دولت زیر حاکمیت او در انزوای سیاسی قرار گیرد.[۳۴]
آثار
احمد شاه، به‌رغم آنکه در طول دورۀ سلطنت خود به‌امور نظامی و جنگی مصروف بود، از خود دیوان شعری به زبان پشتو با عنوان «هرا» به‌یادگار گذاشته است.[۳۵]
محبوبیت احمدشاه ابدالی
احمدشاه ابدالی، در میان گروه قومی پشتون به ویژه قبیلۀ درانی محبوبیت زیاد دارد و به «احمدشاه بابا» معروف است[۳۶] و او را بنیان‌گذار افغانستان فعلی می‌دانند و مورد توجه خاص شاعران و تحلیل‌گران آنها قرار گرفته است.[۳۷]
درگذشت احمدشاه ابدالی
احمدشاه ابدالی، پس از 25 سال پادشاهی، در 20 رجب 1186ق در شهر قندهار[۳۸] در سن 51 سالگی درگذشت.[۳۹] مقبرۀ احمدشاه، در باغ روضه، کنار مسجد خرقۀ مبارک موقعیت دارد. گنبد و ساختمان آن در نوع خود از شاه‌کارهای معماری اسلامی و از جاهای دیدنی ولایت قندهار است.[۴۰]
پانویس
- ↑ «از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین.
- ↑ سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.
- ↑ فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.
- ↑ سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص136.
- ↑ غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.
- ↑ سمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.
- ↑ غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.
- ↑ غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.
- ↑ غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص357.
- ↑ فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.
- ↑ «از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان‌زمین.
- ↑ موسوی دالینی، واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن، 1394ش،ص149.
- ↑ غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.
- ↑ موسوی دالینی، واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن، 1394ش، ص137.
- ↑ غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص354.
- ↑ موسوی دالینی، واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن، 1394ش، ص139.
- ↑ غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1391ش، ص355.
- ↑ فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص71.
- ↑ موسوی دالینی، واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن، 1394ش،ص136.
- ↑ کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص10.
- ↑ فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص77-78.
- ↑ فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76-77.
- ↑ سسمیعی، «احمد شاه درانی»، وب‌سایت مرکز دائرۀ المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص93-94.
- ↑ فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص95.
- ↑ فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص95-96.
- ↑ غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، بهار 1391ش، ص357.
- ↑ موسوی دالینی، «واکاوی عمل‌کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، 1394ش، ص147.
- ↑ کاتب، سراج‌التواریخ، ،1331ش، ج اول، ص10-27.
- ↑ کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص16-27.
- ↑ فرهنگ، افغانستان در پنج قرن اخیر، 1367ش، ص76.
- ↑ محمدی، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ.
- ↑ کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص30.
- ↑ محمدی، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ.
- ↑ کاتب، سراج‌التواریخ، 1331ش، ج اول، ص29.
- ↑ روایت دیگر از زندگی احمدشاه بابا»، شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان.
- ↑ «احمدشاه درانی؛ سیاست‌مدار شاعرپیشه که مهمان مازندرانی‌ها شد»، وب‌سایت فارس افغانستان.
منابع
- «احمدشاه درانی؛ سیاست‌مدار شاعرپیشه که مهمان مازندرانی‌ها شد»، وب‌سایت فارس افغانستان، تاریخ درج: 9 دی 1394ش.
- «از احمدشاه ابدالی تا عبدالرحمن»، وبلاگ خراسان¬زمین، تاریخ درج: 28 آذر 1390ش.
- «روایت دیگر از زندگی احمدشاه بابا»، شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 27خرداد 1394ش.
- سمیعی، محمد، «احمدشاه درانی»، وب¬سایت مرکز دائرۀ¬المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: 19 خرداد 1399ش.
- غبار، میر غلام محمد، افغانستان در مسیر تاریخ، نسخۀ دیجیتالی، کابل، انتشارات محسن، بهار 1391ش.
- فرهنگ، میرمحمد¬صدیق، افغانستان در پنج قرن اخیر، ویرجینیا، امریکن سپیدی، قوس (آذر) 1367ش.
- کاتب، فیض¬محمد، سراج¬التواریخ، ج اول، کابل، مطبعۀ حروفی دارالسلطنه، 1331ش.
- محمدی، محمدامیر، «احمدشاه درانی و نقش خانوادۀ آن در ادبیات افغانستان»، وبلاگ محمدامیر محمدی ابلاغ، تاریخ درج مطلب: 1 آبان 1397ش.
- «مقبره و زیارت احمدشاه بابا»، وبلاگ انار افغانستان، تاریخ بازدید: 16 اردیبهشت 1402ش.
- مصباح¬زاده، محمدباقر، تاریخ سیاسی مختصر افغانستان، مرکز پژوهش¬های آفتاب، 1388ش.
- موسوی دالینی، جواد، «واکاوی عمل¬کرد سیاسی – نظامی احمدشاه درانی و پیامدهای آن»، فصل¬نامۀ علمی – پژوهشی پژوهش¬نامۀ تاریخ اسلام، سال پنجم، شمارۀ هفدهم، بهار 1394ش.