جهاد اسلامی فلسطین
جهاد اسلامی فلسطین؛ از جنبش‌های اسلامی در فلسطین با هدف آزادسازی سرزمین اشغالی از وجود اسرائیل غاصب.
جهاد اسلامی فلسطین، سازمان سیاسی و نظامی فلسطینی بوده که بر اساس اندیشۀ امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، تشکیل شده است. هدف این جنبش آزادسازی سرزمین‌های اشغالی، از میان‌بردن اسرائیل از طریق مبارزۀ مسلحانه و برپایی کشور فلسطین با حکومت اسلامی است. اصول اساسی این جنبش را اعتقاد به آموزه‌های دین اسلام و مخالفت با اسرائیل تشکیل می‌دهد. فتحی شقاقی و بسیاری از رهبران این جنبش درسه دهۀ گذشته در اقدامات تروریستی رژیم صهیونیستی به شهادت رسیدند، اما پایگاه مردمی و توان رزمی این جنبش هر بار گسترده‌تر و قدرتمندتر شده است، به‌طوری که در عملیات بزرگ طوفان الاقصی، یکی از گروه‌های اصلی در کنار حماس بود.
تاریخچه
جنبش جهاد اسلامی فلسطین در پایان دهۀ ۱۹۷۰م تحت تأثیر انقلاب اسلامی ایران، به‌عنوان بخشی از جهاد اسلامی مصر به وجود آمد و تاکنون مراحل مختلفی را پشت سر گذشته است؛[۱]این جنبش در ۱۹۸۰م از طریق رسانه‌های چاپی دیدگاههای خود را در سرزمین‌های اشغالی تبلیغ می‌کرد[۲] و از ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۶م با تشکیل نخستین هسته‌های نظامی، مقاومت مسلحانه را آغاز کرد. در ۱۹۸۶م با انتصاب فتحی‌شقاقی به ریاست شاخۀ نظامی این جنبش و سپس دستگیری وی به همراه چند عضو فعال دیگر، این سازمان سیاسی و جهادی نیروی تأثیرگذار در عرصۀ مبارزات فلسطینیان شناخته شد. در ۱۹۸۷م فعالیت نظامی جنبش به اوج خود رسید و در ۶ اکتبر ۱۹۸۷م نبرد «الشجاعیه» را برضد نیروهای اشغالگر اسرائیل سازماندهی کرد که زمینه‌ساز پیروزی‌های بعدی گروه‌های فلسطینی شد و اندکی پس از آن، انتفاضۀ مردم فلسطین شکل گرفت. از ۱۹۸۷م تا ۱۹۹۵م جهاد اسلامی فعالیتهای خود را در خارج از سرزمین‌های اشغالی فلسطین آغاز کرد، با برخی از کشورها تماس برقرار و عملیات‌های نظامی خود را گسترش داد. بعد از ۱۹۹۵م این جنبش به مرحلۀ ثبات سیاسی رسید و مقابلۀ نظامی را با انجام عملیات نظامی مختلف و موفقیت‌آمیز ادامه داد.[۳] آغاز انتفاضه دوم در سپتامبر ۲۰۰۰م موجب تقویت جنبش جهاد اسلامی شد و امروزه از نیروهای اصلی مقاومت فلسطین در برابر صهیونیستها محسوب می‌شود.[۴]
جایگاه
صاحب‌نظران جنبش جهاد اسلامی فلسطین را به‌عنوان اولین جنبش مقاومت اسلامی و نقطۀ آغاز برای تأسیس جنبش‌های مقاومت اسلامی در فلسطین می‌دانند که با الهام از مکتب فکری امام خمینی و انقلاب اسلامی ایران به وجود آمده و نتیجۀ مبارزات و مقاومت آنها، امروزه استیصال رژیم صهیونیستی است. همچنین پژوهشگران جنبش جهاد اسلامی فلسطین را به‌دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد و قابل توجهی که دارد، نمونۀ اصیل و دقیق مورد توجه جوانان و حامیان فلسطین می‌دانند که عملکرد آن می‌تواند به‌عنوان الگو به دیگر مبارزان فلسطینی توصیه شود. مهم‌ترین ویژگی این جنبش آن است که در مبارزات عملی خود ثابت قدم بوده و ملاک‌های حقیقی یک جنبش مقاومت و اسلامی را حفظ کرده و تاکنون استمرار بخشیده است؛ بهگونهای که در عرصۀ مقاومت ضمن اعادۀ حقوق فلسطینیان، موجب حرکت اقشار مختلف فلسطینی شده است. صهیونیستها، آمریکا و غربی‌ها، همواره این جنبش را هدف انواع تحریم و ترورها قرار داده‌اند. [۵]
رهبران جنبش جهاد اسلامی
«شیخ عزیز عوده» از علمای برجستۀ فلسطین، «فتحی شقاقی»،[۶] «بشیر موسی»، «رمضان عبدالله شَلَح» و «زیاد نَخاله» از رهبران برجسته و مهم جهاد اسلامی فلسطین محسوب می‌شوند.[۷] به باور پژوهشگران در میان رهبران جهاد اسلامی، فتحی شقاقی، نمونۀ بارزی از مبارزان فلسطینی بوده که با تمسک به اسلام، فرهنگ جدیدی در مبارزه با رژیم صهیونیستی به وجود آورده است. به نظر پژوهشگران شقاقی نقشی مهم در تغییر روند مبارزات فلسطین از اندیشۀ چپ‌گرایانه و ملی‌گرایی به مبارزه بر اساس تفکر اسلامی داشته است. همچنین وی توانست بسیاری از چالش‌ها را در سطح فلسطین و کشورهای اسلامی حل کرده و تصورات خود را به یک مکتب عملی و جهادی آشکار تبدیل کند. شقاقی در تحلیل رویدادها و پیش‌بینی آینده، قدرتمند بود و با دیدگاه جهادی خود روند مبارزه با رژیم صهیونیستی را به‌طور کلی تغییر داد. وی با الهام از انقلاب اسلامی ایران، دارای طرح بیداری در سطح کشورهای عربی و اسلامی بود و توانست مبارزه با رژیم صهیونیستی را در چارچوب رویارویی با طرح استعماری غربی مطرح کند که نه تنها فلسطین بلکه همه کشورهای عربی و اسلامی را هدف قرار داده است. [۸]
اساسنامه و ساختار
جهاد اسلامی فلسطین دارای اساسنامه و ساختار تشکیلاتی منظم است. در این ساختار، کنگرۀ عمومی عالی‌ترین مرجع قانون‌گذاری این جنبش بوده و خط‌مشی سیاسی، اهداف و دیدگاههای آن را در زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تعیین می‌کند. دبیرکل، مجمع عمومی، مجلس مشورتی، شوراهای محلی و کمیته‌های فرعی، مهم‌ترین ارکان سازمانی جنبش محسوب می‌شوند. مجمع عمومی، بالاترین قدرت اجرایی را دارد که دبیرکل را تعیین و هر چهار سال یک‌‌بار مجلس مشورتی را انتخاب می‌کند، اما به‌دلیل شرایط امنیتی، در عمل، مجمع عمومی تشکیل نمی‌شود. قسمت‌های مختلف جنبش مانند مجالس و شوراهای محلی، زیر نظر دبیرکل فعالیت می‌کنند. کمیته‌های فرعی جنبش که پایین‌ترین سطح تشکیلات سازمانی محسوب می‌شود، در عضوگیری برای جنبش و آموزش آنها فعالیت می‌کنند. [۹]
زمینه‌های تشکیل
- تشکیل دولت جعلی اسرائیل در سرزمین‌های فلسطین به‌عنوان بخشی از طرح وسیع استعمارگران در غرب آسیا که با هدف از هم‌گسستن وحدت جهان اسلام صورت گرفت، از زمینه‌های اصلی تشکیل گروه‌های مقاومت، از جمله جهاد اسلامی دانسته شده است.[۱۰]
- جنگ شش روزه در 1967م و شکست کشورهای عربی در آن، نقطه عطفی در رشد گرایش‌های اسلامی بود. از نظر رهبران مقاومت اسلامی، شکست اعراب در این جنگ به مثابه نابودی کامل تفکرات ملی‌گرایانه و اندیشه‌های سوسیالیستی تلقی می‌شد که زمینه را برای تشکیل و رشد گروه‌های مقاومت، از جمله جهاد اسلامی فراهم کرد.
- ناکامی تلاش‌های دیپلماسی جهان عرب و سازمان‌های بین‌المللی در حل مشکل فلسطین؛
- اوج‌گیری اقدامات سرکوب‌گرانه اسرائیل بر ضد شهروندان بی‌دفاع مناطق اشغالی؛
- موضع منفی اخوان المسلمین در استمرار روند مبارزات مسلحانه بر ضد صهیونیستها؛
- گسترش روحیۀ مبارزه‌طلبی و اسلام‌گرایی در جهان، در نتیجۀ پیروزی انقلاب اسلامی ایران از زمینه‌های مهم و اصلی تشکیل این جنبش است.[۱۱]
اصول و اهداف
بر اساس اصولی که جنبش جهاد اسلامی برای خود تعریف کرده، دین اسلام مبنای اعتقادات و اقدامات این جنبش است. طبق این اصول، تمامی سرزمین فلسطین، سرزمین اسلامی و عربی بوده و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی در این سرزمین حرام است. همچنین حضور اسرائیل در فلسطین، به‌معنای سیطره و تجزیۀ سرزمین اسلامی محسوب می‌شود و هر اقدامی که در راستای رسمیت‌بخشیدن به رژیم صهیونیستی تلقی شود، غیرقابل پذیرش است. بر مبنای همین اصول، جنبش جهاد اسلامی فلسطین، هدف خود را آزادی کامل فلسطین، نابودی رژیم صهیونیستی و برقراری حکومت اسلامی عنوان کرده و آماده‌سازی مردم فلسطین برای جهاد نظامی و سیاسی، ساماندهی مسلمانان دنیا و ترغیب آنها به انجام وظیفه خود در قبال فلسطین، تلاش برای یکپارچه‌ساختن اقدامات اسلامی در رابطه با فلسطین، مستحکم‌ساختن روابط با جنبش‌های اسلامی و آزادی‌بخش و دعوت به اسلام و تبلیغ آموزه‌های آن، از دیگر اهداف این جنبش توصیف شده است.[۱۲] همچنین سازمان جهاد اسلامی، به مبارزۀ مسلحانه به‌عنوان راهبرد سیاسی برای نابودی کامل حکومت صهیونیستی باور دارد و به اجرای قوانین اسلامی در جامعه، پس از برپایی حکومت اسلامی در فلسطین، پای‌بند است.[۱۳]
تشکیلات نظامی جنبش جهاد اسلامی
جهاد اسلامی دارای تشکیلات نظامی قدرتمندی است، اما به‌دلایل امنیتی، آمار دقیقی از تعداد اعضاء، فرماندهان، مقدار و نوع تسلیحات، پایگاهها، مراکز انتشار و منابع تسلیحاتی و مالی آن وجود ندارد. نیروهای نظامی جهاد اسلامی تحتت نظر نیروهای نظامی سازمان فتح در عراق، سوریه و الجزایر آموزش نظامی دیده‌اند.[۱۴] «سرایا القدس» (گردان‌های قدس)، شاخۀ نظامی و امنیتی جنبش جهاد اسلامی، بزرگ‌ترین نیروی نظامی غزه بعد از شاخه نظامی حماس محسوب می‌شود که در نیمۀ دوم دهۀ 1980م تأسیس شد. این گروه نظامی پیش از این تاریخ، نیروهای مجاهد اسلامی و پیشتر کتائب سیف‌الاسلام نامیده می‌شد.[۱۵]
روش مبارزه
1. فرهنگی
روش مبارزۀ جهاد اسلامی فلسطین از روش عملی امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، در طول انقلاب اسلامی ایران الگو گرفته که بخش از آن شامل فعالیتهای فرهنگی و فکری برای بیداری مردم می‌شود. جنبش جهاد با تأسی از انقلاب اسلامی ایران، علاوه‌بر اینکه آگاهی و بیداری توده‌ها را مد نظر دارند، به دنبال تغییر روحیۀ مردم و ایجاد ویژگی‌هایی مانند شجاعت، روح تعاون، استقلال روحی، روحیۀ مقاومت و وحدت کلمه در میان مبارزان فلسطینی است. آنها در قالب فعالیتهای مختلف فرهنگی و مذهبی در محله‌ها، مساجد و مراکز آموزشی و علمی مردم را به مبارزه با اشغالگران دعوت می‌کنند.[۱۶] همچنین جهاد اسلامی در مبارزات فرهنگی و فکری خود، چند سال ماهنامۀ «الطلیعه الاسلامیه» را در لندن منتشر می‌کرد و در اراضی اشغالی نیز توسط مجاهدان فلسطینی تکثیر می‌شد. هفته‌نامه «المجاهدون» نیز به‌عنوان ارگان نشراتی رسمی در بیروت منتشر می‌شد و نشریۀ «اسلام و فلسطین» از نشریات جهاد اسلامی فلسطین در قبرس بود و در توجیه افکار عمومی به مسئلۀ فلسطین نقشی مهم داشت. نشریات دیگر نیز در کشورهای عربی و اروپایی هوادار این جنبش اسلامی است.[۱۷]
2. سیاسی
فعالیتهای سیاسی جهاد اسلامی فلسطین بر محور آزادی فلسطین و نابودی اسرائیل می‌چرخد. آنها در ابتدا فعالیتهای سیاسی خود را از مسجدها آغاز و در مراسم‌های مذهبی مانند عیدها و خطبه‌های نماز جمعه دیدگاههای خود را ترویج کردند. علاوه‌بر آن، چاپ اعلامیه، کتاب و بیانیه منعکس‌کنندۀ دیدگاهها، اهداف و خط‌مشی سیاسی جنبش بود.[۱۸] این جنبش بر موضع‌گیری سیاسی خود، مبنی بر مخالفت با مذاکرات با اسرائیل، ادامه داد و با آغاز مذاکرات صلح مادرید در ۱۹۹۱م این جنبش در قالب بیانیه‌های مشترک با چند گروه مبارز فلسطینی، نسبت به نتایج منفی آن هشدار می‌داد. همچنین جنبش با معاهده اسلو و تأسیس تشکیلات خودگردان فلسطینی در اراضی اشغالی در ۱۹۹۳م، مخالفت کرد و کوشید همه نیروهای مخالف معاهدۀ اسلو را گردهم آورد. [۱۹]
3. نظامی
از روش‌های مبارزاتی جهاد اسلامی، عملیات نظامی برای نابودی رژیم صهیونیستی است. جهاد اسلامی عملیات نظامی خود را علیه اشغالگران صهیونیستی در ۱۹۸۴م آغاز کرد و در این سال هشت عملیات انجام داد. در مارس ۱۹۸۶م نیروهای اسرائیلی فتحی شقاقی را به اتهام همکاری با یک گروه مسلح که در ۱۹۸۴م عملیات نظامی علیه نیروهای اشغالگر اجرا کرده بود، دستگیر و به لبنان تبعید کرد.[۲۰] شاخۀ نظامی جهاد اسلامی عملیات متعددی علیه اشغالگری اسرائیل انجام داده است؛ مانند بیت لید، دیزِنگوف، کَفَر داروم، نِتساریم، شرق جبالیا، مُوراجو بشائر الانتصار.[۲۱] جهاد اسلامی مبارزۀ مسلحانه را یک راهبرد مهم برای نابودی کامل کشور جعلی اسرائیل، برپایی حکومت اسلامی در فلسطین و اجرای قوانین اسلامی در جامعه می‌داند. عملیات جهاد اسلامی مشابه جنگ‌های چریکی است و خود را به اهداف نظامی و منطقۀ خاصی محدود نمی‌کند. ساختار تشکیلاتی این سازمان نیز با استفاده از گروه‌های کوچک ضربتی و استفاده از هسته‌های کوچک مستقل ۴ یا ۵ نفره، ویژۀ جنگ‌های چریکی است. شاخۀ نظامی این سازمان (سرایا القدس) مسئول حملات بسیاری علیه اسرائیل از جمله بمب‌گذاری‌های شهادت‌طلبانه و شلیک راکت‌های قدس به شهر‌های اسرائیلی است که کشته‌های زیادی برجای گذاشته و عامل اصلی حمله اسرائیل به غزه در دسامبر ۲۰۰۸م بوده است. نخستین عملیات مسلحانۀ جهاد اسلامی در 28 اوت 1983م در غزه ترتیب یافت. از آن پس، به‌طور متوسط هر هفته یک عملیات را بر ضد نیروهای صهیونیستی سامان داده که در تاریخ مبارزاتی فلسطین بی‌سابقه توصیف شده است. [۲۲]
مناسبات با کشورها
1. کشورهای غربی
مناسبات جهاد اسلامی با کشورهای غربی به‌دلیل حمایت همه‌جانبۀ آنها از رژیم صهیونیستی، تیره و خصومت‌آمیز است. جهاد اسلامی کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا و انگلیس را حامی اصلی رژیم صهیونیسم می‌داند. از آن طرف، آمریکا، اتحادیۀ اروپا، بریتانیا، ژاپن و کانادا نیز جنبش جهاد اسلامی را گروه ترویستی می‌دانند.[۲۳]
2. کشورهای عربی
این جنبش اغلب دولت‌های عربی را وابسته به غرب می‌داند و به نظر رهبران جنبش، دولت‌های عربی هیچگاه در قبال مسئلۀ فلسطین، صادقانه موضع‌گیری نکرده‌اند و در عمل، با رژیم اسرائیل همگرا بوده‌اند.[۲۴] با این همه، مناسبات جهاد اسلامی با اکثر کشورهای عربی از جمله لیبی، سوریه، لبنان و سودان، دوستانه است، اما با کشورهای مصر و اردن مناسبات خوبی ندارد.[۲۵]
3. ایران
جهاد اسلامی فلسطین در میان کشورهای منطقه، بیش از همه با ایران مناسبات خود را استحکام بخشیده و به‌طور همه‌‌جانبه از انقلاب اسلامی ایران تأثیر پذیرفته و این کشور را دوست و هم‌پیمان خود می‌داند.[۲۶] نزدیکی جنبش جهاد به ایران، به‌ویژه در جریان جنگ عراق با ایران، باعث شده است که کشورها و جنبش‌های مخالف ایران، از جمله در عراق و عربستان سعودی، جنبش جهاد اسلامی را منزوی کنند.[۲۷] با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، مسئلۀ فلسطین تحت تأثیر عظمت این رخداد اسلامی و پیام‌های جهانی و منطقه‌ای آن قرار گرفت. این اثرپذیری در موضع‌گیری‌ها، سخنان و نوشته‌های رهبران این جنبش آشکار است.[۲۸] فتحی شقاقی، از رهبران جهاد اسلامی فلسطین در کتاب معروف خود به نام «جهاد اسلامی: امام خمینی، شیعه و سنی، مسئله فلسطین» دربارۀ اثرپذیری این جنبش از انقلاب اسلامی ایران می‌نویسد که انقلاب اسلامی تلاش کرد شخصیت مسلمان را با روش اسلام مطابقت دهد و جاهلیت موجود و طاغوت‌های بحران‌آفرین را در زندگی فرد و جامعه اسلامی مردود بشمارد. ایدئولوژی اسلامی به‌عنوان یک قانون الهی واقعی، اخلاقی، مثبت‌گرا و جهانی، حاوی راه حل‌هایی برای کلیه مشکلات جامعه معاصر است؛ اما اگر توده‌ها به آن مسلح نشوند، این راه حل‌ها تنها سخن پراکنی‌های بیهوده‌ای خواهد بود که روشنفکران در لحظات سرمستی بر زبان می‌آورند.[۲۹] همچنین وی انقلاب اسلامی ایران را یک انقلاب اسلامی سنی و شیعی معرفی می‌کرد[۳۰] و در نوشته‌ها و سخنرانی‌های خود، از جوانان و مردم فلسطین می‌خواست برای مبارزه با اسرائیل و آزادسازی فلسطین، مردم ایران را الگوی خود قرار دهند.[۳۱] فتحی شقاقی معتقد بود که امام خمینی ماهیت و نقش استعمار و چالش معاصر غربی علیه اسلام و تهاجم فرهنگی پس از آن را دریافته بود. همچنین وی معتقد بود که رابطۀ حرکت اسلامی ایران و فلسطین از همین جا نشأت می‌گیرد؛ چرا که امام خمینی فتوا داد که اسرائیل باید از بین برود و اعلام کرد که به مبارزه مسلحانه فلسطین کمک می‌کند.[۳۲] علاوه‌بر فتحی شقاقی، عبدالعزیز عوده، یکی دیگر از رهبران سازمان جهاد اسلامی فلسطین، بارها اثرپذیری خود را از انقلاب اسلامی اعلام کرده است. وی در چندین مصاحبه خود تأکید کرده است که باید از انقلاب ایران الگو گرفت. عوده معتقد است که جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه بیش از همه به جنبش‌های آزادی‌بخش و فعالیتهای آنها اهتمام می‌ورزد. [۳۳]
مناسبات با جنبش‌های فلسطینی
- جنبش اسلامی حماس؛ به نظر پژوهشگران، مناسبات جنبش جهاد اسلامی با جنبش حماس در مقایسه با دیگر جناح‌های فعال در فلسطین، مبتنی بر هماهنگی و همکاری مشترک است.[۳۴] هردو گروه جهادی، موجودیت صهیونست‌ها را به رسمیت نشناخته و با هدف نابودی آن می‌جنگند[۳۵] و در هدف‌های راهبردی، یعنی آزادسازی همه سرزمین‌های اشغالی، برقراری دولت مستقل فلسطینی، موضع‌گیری‌های محوری و مخالفت با روش‌های مسالمت‌آمیز حل و فصل مسئلۀ فلسطین و تداوم جهاد رویکرد واحدی دارند.[۳۶]
- سازمان آزادی‌بخش فلسطین؛ جهاد اسلامی ابتدا مناسبات دوستانه‌ای با سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) داشت، اما به تدریج، با فاصله‌‌گرفتن ساف از منشور ملی فلسطین و مذاکره با صهیونیستها، مناسبات آن دو تیره شد، به‌طوری که جنبش از شرکت در اجلاس شورای ملی فلسطین و دیگر تشکیلات ساف خودداری کرد. به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی ساف، بر اختلافات آنها افزود و از آن پس جهاد اسلامی، ساف را تنها نماینده قانونی ملت فلسطین، نمی‌داند. از سوی دیگر، طرفداران جنبش جهاد اسلامی با موضع‌گیری غیردینی گروه‌های مختلف عضو ساف، به‌ویژه گروه‌هایی که عقاید مارکسیستی دارند، موافق نیستند. جهاد اسلامی معتقد است که هدف ساف، یعنی برپایی دولت غیرمذهبی در فلسطین، با نگرش اسلامی آنان منافات دارد.[۳۷]
دست‌آوردها
صاحب‌نظران مهم‌ترین دست‌آورد جهاد اسلامی را بیداری، ایجاد و تداوم مقاومت اسلامی، انسجام و بسیج مردم علیه نیروهای اشغالگر اسرائیلی و زمینه‌سازی برای آغاز انتفاضه می‌دانند؛ برای مثال در نوار غزه رویدادهایی به وقوع پیوست که به جهاد اسلامی مرتبط می‌شد و با فرار شش تن از اعضای جهاد اسلامی از زندان مرکزی غزه در مه ۱۹۸۷م، آغاز شد و واکنش مثبت مردم غزه را به همراه داشت. از جمله درگیری اعضای جهاد اسلامی با نیروهای امنیتی اسرائیل در منطقه الشجاعیه در شهر غزه در ۶ اکتبر ۱۹۸۷م تأثیر مهمی در برانگیختن مردم گذاشت؛ بهگونهای که پس از آن تظاهرات گسترده در نوار غزه شروع شد و تا آغاز انتفاضه ادامه داشت.[۳۸] تأسیس مراکز بهداشتی و درمانی و باشگاه‌های ورزشی در داخل مساجد، از دیگر دست‌آوردهای جهاد اسلامی است. همچنین جهاد اسلامی، از طریق دیگر مراکز عمومی، مانند اتحادیه‌ها و دانشگاه‌ها، به بسیج و سازماندهی مردم پرداخت. در دانشگاه‌های الخلیل، بیرزیت و دانشگاه اسلامی غزه، هسته‌های مقاومت ایجاد کرد. به این ترتیب، در مدت کوتاهی هدایت و رهبری جریان‌های دانشجویی را به‌دست گرفت. افزون بر آن، کتاب، اعلامیه و بیانیه چاپ کرد که منعکس‌کننده دیدگاهها، اهداف و خط‌مشی سیاسی جنبش بود و در بیداری و آگاهی مردم جهان نسبت به فلسطین نقش اساسی داشت.[۳۹]
توانمندی‌ها
به نظر کارشناسان مجموعه رفتار نظامی و سیاسی جنبش جهاد اسلامی نشان می‌دهد که این توانمندی‌ها فراتر از میزانی است که آشکار شده است و اینکه این جنبش توسط رژیم صهیونیستی به‌عنوان خطرناک‌ترین جنبش مقاومت فلسطینی معرفی می‌شود، بخشی از آن مربوط به توانمندی‌های جهاد اسلامی است. [۴۰]
الف) موشک‌های زمین به زمین
جنبش جهاد اسلامی اولین جنبش فلسطینی است که اوایل قرن 21 میلادی به موشک‌های مدرن دست یافت. در حال‌حاضر این جنبش علاوه‌بر اینکه به خمپاره‌اندازهای متعدد و پرتابگرهای کاتیوشا مجهز است، از موشک‌های میان‌برد متعددی نیز برخوردار است. مهم‌ترین موشک‌های گردان‌های «قدس» عبارتند از:
- موشک گراد: این موشک‌ها اولین بار از خارج فلسطین به دست رزمندگان جهاد اسلامی رسید. دارای کلاهک انفجاری 20 کیلوگرمی است و برد آن تا شعاع 40 کیلومتری را پوشش می‌دهد.[۴۱]
- موشک بدر3: این موشک میان‌برد تا شعاع 160 کیلومتر را پوشش می‌دهد و دارای کلاهک انفجاری 250 کیلوگرمی است.
- موشک قاسم: این موشک کوتاه‌برد تا شعاع 10 کیلومتری را پوشش می‌دهد و یک موشک تاکتیکی است که با کلاهک انفجاری 400 کیلوگرمی، قدرت تخریبی بالایی دارد.
- موشک های براق 70، 100 و 120: پیشرفته‌ترین نسخۀ این موشک همان نوع 120 آن است که با کلاهک 300 کیلوگرمی، شعاع 120 کیلومتری را پوشش می‌دهد.[۴۲]
ب) هواپیماهای بدون سرنشین
جنبش جهاد اسلامی طی یک دهۀ گذشته در کنار دیگر گروه های جهادی فلسطین، از هواپیماهای بدون سرنشین نیز بهره گرفته است. برای مثال این جنبش طی روز جهانی قدس در اردیبهشت 1401ش از پهپاد اطلاعاتی و هجومی خود که «جنین» نام دارد، رونمایی کرد. براساس اعلام جنبش جهاد اسلامی این پهباد از قدرت هجومی برخوردار است و در 17 سپتامبر 2019 علیه یک اتومبیل نظامی ارتش رژیم صهیونیستی عملیات نظامی انجام داده و به سلامت به محل استقرار خود بازگشته است.[۴۳]
ج) قدرت نرم
جنبش جهاد اسلامی در کنار سایر گروه‌های مقاومت، از قدرت نرم برخوردار است. این قدرت در «هک» اینترنتی و شبکه‌ای و عملیات روانی رسانه‌ای است اما تا کنون به‌طور مشخص از آن نامی برده نشده است که تنها از شبکه تلویزیونی «فلسطین الیوم» می‌توان نام برد. اما با توجه به اتاق عملیات مشترک مقاومت و حضور تمام گروه‌های مقاومتی در آن می‌توان گفت جنبش جهاد اسلامی نیز به‌طور قعطی در آن حضور دارد و از این توانمندی برخوردار است و ارائه اطلاعات جزئی‌تر از آن منوط به اعلام رسمی جنبش جهاد اسلامی پس از این خواهد بود.[۴۴]
پانویس
- ↑ جرباوی، «موقف الحرکات الاسلامیه الفلسطینیه من الاتفاق الفلسطینی الاسرائیلی»، 1994م، ص۵۴-۵۵.
- ↑ ابوطه، «تأثیر امام خمینی و انقلاب اسلامی در اندیشه و عملکرد جهاد اسلامی فلسطین»، 1379ش، ص۸۱.
- ↑ ابوطه، «تأثیر امام خمینی و انقلاب اسلامی در اندیشه و عملکرد جهاد اسلامی فلسطین»، 1379ش، ص۸۲.
- ↑ مالکی و رشیدی، «جهاد اسلامی جنبش»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «نگاهی به تاسیس جنبش جهاد اسلامی؛ «اسلام، جهاد و آزادی فلسطین» سه اصل اساسی این جنبش»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ خسروشاهی، حرکت اسلامی فلسطین از آغاز تا انتفاضه، 1385ش، ص210.
- ↑ جرباوی، «موقف الحرکات الاسلامیه الفلسطینیه من الاتفاق الفلسطینی الاسرائیلی»، 1994م، ص۵۴- ۵۵.
- ↑ «فتحی شقاقی پایه‌گذار فرهنگ مبارزاتی جدید علیه اشغالگران»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ ابوطه، «تأثیر امام خمینی و انقلاب اسلامی در اندیشه و عملکرد جهاد اسلامی فلسطین»، 1379ش، ص۸۲.
- ↑ ملاابراهیمی، فرهنگ معاصر فلسطین: شخصیت‌ها و جنبش‌ها، 1381ش، ج1، ص150.
- ↑ ملاابراهیمی، فرهنگ معاصر فلسطین: شخصیت‌ها و جنبش‌ها، 1381ش، ج1، ص150.
- ↑ «نبذة عن حركة الجهاد الإسلامي في فلسطين»، وب‌سایت الجزیره.
- ↑ خسروشاهی، هادی، حرکت‌های اسلامی فلسطین از آغاز تا انتفاضه، 1375ش، ص207.
- ↑ ابوطه، «تأثیر امام خمینی و انقلاب اسلامی در اندیشه و عملکرد جهاد اسلامی فلسطین»، 1379ش، ص۸۲-83.
- ↑ «حدث الساعة معلومات تهمك معرفتها عن الجهاد الإسلاميالتي أنجبت أسرى عملية جلبوع»، وب‌سایت الجزیره.
- ↑ «نگاهی به الگوپذیری انتفاضه فلسطین از انقلاب اسلامی»، خبرگزاری فارس.
- ↑ خسروشاهی، حرکت اسلامی فلسطین از آغاز تا انتفاضه، 1375ش، ص217.
- ↑ ملاابراهیمی، فرهنگ معاصر فلسطین: شخصیت‌ها و جنبش‌ها، 1381ش، ج1، ص152-153.
- ↑ جرباوی، «موقف الحرکات الاسلامیه الفلسطینیه من الاتفاق الفلسطینی ـ الاسرائیلی»، ج۱، ص ۵۶.
- ↑ مالکی و رشیدی، «جهاد اسلامی جنبش»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ «حدث الساعة، معلومات تهمك معرفتها عن الجهاد الإسلاميالتي أنجبت أسرى عملية جلبوع»، وب‌سایت الجزیره.
- ↑ ملاابراهیمی، فرهنگ معاصر فلسطین: شخصیت‌ها و جنبش‌ها، 1381ش، ج1، ص151.
- ↑ پورقیومی، «درس‌ها و پیامدهای مقاومت مردمی در جنگ 22 روزه غزه»، 1388ش، ص44.
- ↑ مالکی و رشیدی، «جهاد اسلامی جنبش»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ ابوطه، «تأثیر امام خمینی و انقلاب اسلامی در اندیشه و عملکرد جهاد اسلامی فلسطین»، 1375ش، ص۹۶.
- ↑ ابوطه، «تأثیر امام خمینی و انقلاب اسلامی در اندیشه و عملکرد جهاد اسلامی فلسطین»، 1375ش، ص۹۶.
- ↑ مالکی و رشیدی، «جهاد اسلامی جنبش»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام.
- ↑ برزگر، «نظریه پخش و بازتاب انقلاب اسلامی»، 1381ش، ص56.
- ↑ فتحی شقاقی، جهاد اسلامی امام خمینی، شیعه و سنی، مسئله فلسطین، 1375ش، ص43-44.
- ↑ برزگر، «نظریه پخش و بازتاب انقلاب اسلامی»، 1381ش، ص61.
- ↑ فراتی، انقلاب اسلامی و بازتاب آن، 1381ش، ص68.
- ↑ فتحی شقاقی، جهاد اسلامی امام خمینی، شیعه و سنی، مسئله فلسطین، 1375ش، ص61-62.
- ↑ فراتی، انقلاب اسلامی و بازتاب آن، 1381ش، ص68.
- ↑ وفا، یاسر عرفات: از مبارزه تا مذاکره، 1383ش، ص76-77.
- ↑ پورقیومی، «درس‌ها و پیامدهای مقاومت مردمی در جنگ 22 روزه غزه»، 1388ش، ص98.
- ↑ وفا، یاسر عرفات: از مبارزه تا مذاکره، 1383ش، ص76-77.
- ↑ ابوعمرو، جنبش‌های اسلامی در فلسطین،1371ش، ج۱، ص ۱۰۴.
- ↑ ابوعمرو، جنبش‌های اسلامی در فلسطین، 1371ش، ج۱، ص۱۱۱.
- ↑ ملاابراهیمی، فرهنگ معاصر فلسطین: شخصیت‌ها و جنبش‌ها، 1381ش، ج1، ص152-153.
- ↑ «توانمندی‌های نظامی جنبش جهاد اسلامی فلسطین در یک نگاه»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «توانمندی‌های نظامی جنبش جهاد اسلامی فلسطین در یک نگاه»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «توانمندی‌های نظامی جنبش جهاد اسلامی فلسطین در یک نگاه»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «توانمندی‌های نظامی جنبش جهاد اسلامی فلسطین در یک نگاه»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «توانمندی‌های نظامی جنبش جهاد اسلامی فلسطین در یک نگاه»، خبرگزاری تسنیم.
منابع
- ابوطه، انور «تأثیر امام خمینی و انقلاب اسلامی در اندیشه و عملکرد جهاد اسلامی فلسطین»، ترجمه مهدی سرحدی، مجلۀ حضور، شماره 33، پاییز 1379ش.
- ابوعمرو، زیاد، جنبش‌های اسلامی در فلسطین، ترجمۀ هادی صبا، تهران، بی‌نا، 1371ش.
- برزگر، ابراهیم، «نظریه پخش و بازتاب انقلاب اسلامی»، پژوهش حقوق و سیاست، شمارۀ 8، 1381ش.
- پورقیومی، ایوب، «درس‌ها و پیامدهای مقاومت مردمی در جنگ 22 روزه غزه»، مجلۀ مطالعات بسیج، سال دوازدهم، شمارۀ 44، پاییز 1388ش.
- «توانمندی‌های نظامی جنبش جهاد اسلامی فلسطین در یک نگاه»، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۷ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «حدث الساعة معلومات تهمك معرفتها عن الجهاد الإسلاميالتي أنجبت أسرى عملية جلبوع»، وب‌سایت الجزیره، تاریخ درج مطلب: 8 سپتامبر 2021م.
- جرباوی، علی، «موقف الحرکات الاسلامیه الفلسطینیه من الاتفاق الفلسطینی الاسرائیلی»، المستقبل العربی، شمارۀ 180، فوریه 1994م.
- خسروشاهی، هادی، حرکت‌های اسلامی فلسطین از آغاز تا انتفاضه، تهران، اطلاعات، 1375ش.
- فراتی، عبدالوهاب، انقلاب اسلامی و بازتاب آن، قم، زلال کوثر، 1381ش.
- «فتحی شقاقی پایه‌گذار فرهنگ مبارزاتی جدید علیه اشغالگران»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۵ آبان ۱۳۹۹ش.
- فتحی شقاقی، جهاد اسلامی: امام خمینی، شیعه و سنی، مسئله فلسطین، ترجمه هادی خسروشاهی، تهران، اطلاعات، 1375ش.
- مالکی، محمد و رشیدی، احمد، «جهاد اسلامی جنبش»، وب‌سایت دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: 1393ش.
- ملاابراهیمی، عزت، فرهنگ معاصر فلسطین، شخصیت‌ها و جنبش‌ها، تهران، اندیشه‌سازان نور، 1381ش.
- «نبذة عن حركة الجهاد الإسلامي في فلسطين»، وب‌سایت الجزیره، تاریخ درج مطلب: 16 جولای 2005م.
- «نگاهی به الگوپذیری انتفاضه فلسطین از انقلاب اسلامی»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 23 فروردین 1402ش.
- وفا، افسانه، یاسر عرفات: از مبارزه تا مذاکره، تهران: بی‌نا، 1383ش.