روز مادر در ایران

روز مادر در ایران، روز بزرگداشت جایگاه مادری و همسری زنان در زادروز حضرت فاطمه زهرا.

روز مادر، در تقویم‌ ایرانی مصادف با روز ولادت فاطمه زهرا در بیستم جمادی‌الثانی سال قمری است. در این روز خانواده‌ها دور هم گرد آمده و با دادن گل و هدیه به مادر یا همسر از آنان تقدیر کرده و جایگاه مادری یا همسری آنها را گرامی می‌دارند. روز جهانی زن مصادف با هشتم مارس سال میلادی است.

مناسبت روز مادر در ایران

با توجه به جایگاه والای حضرت فاطمه زهرا نزد مسلمانان و به‌ویژه شیعیان و نیز نقش الگویی او در شکل‌گیری یک خانواده مطلوب اسلامی، روز بیستم جمادی‌الثانی، زادروز فاطمه زهرا، در تقویم ایرانی به نام روز مادر نام‌گذاری شده است. این نام‌گذاری پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به پیشنهاد امام خمینی در سخنرانی اردیبهشت 1359ش صورت گرفت و او زادروز حضرت فاطمه را روز مادر نامید. در این روز جشن‌های سراسری در کشور برپا می‌شود و خانواده‌های ایرانی این روز را بهانه‌ای برای سپاسگزاری از زنان در جایگاه همسری و مادری قرار می‌دهند. از آنجایی که گاه‌شمار اسلامی بر مبنای سال قمری تعریف شده است و سال قمری کوتاه‌تر از سال خورشیدی است، روز مادر در تقویم هجری خورشیدی که تقویم رسمی ایرانیان است، هر سال جابه‌جا می‌شود.

روز زن در ایران باستان

در ایران باستان، روز پنجم اسفند با نام اسفندگان، روز گرامی‌داشت زن و زمین بوده است. به گفتۀ محققان، اسفندارمَذ ایزد موکّل بر زمین، ایزدِ نگاهبان زنان شوهردوست و پارسا بوده و به همین مناسبت این روز، عید زنان تلقی گشته و مردان برای پاس‌داشت مقام زن، به مادر و همسر خود هدیه می‌دادند. مردان در این روز به پاس زحمات یک‌ساله همسران، وظایف آنان را بر عهده می‌گرفتند. جشن تقدیر از زن در جایگاه مادری و همسری، «سپنته آرمئی تی» یا «فروزه» نامیده می‌شد و ویژگی‌های مهم زنانه و مادرانه در فرهنگ ایرانی مانند فداکاری، تواضع و مهربانی را بازنمایی می‌کرد.

روز مادر در جهان

مردمان برخی کشورها، در روز جهانی زن از جایگاه مادر نیز تجلیل می‌کنند و مناسبت جداگانه‌ای برای مادر تعیین نکرده‌اند. روز جهانی زن در تقویم میلادی مصادف است با هشتم مارس، که به تاریخ شمسی برابر با هفدهم اسفند است. مناسبت تاریخی روز جهانی زن آن است که در هشتم مارس 1857م، زنان کارگر شهر نیویورک به‌دلیل سختیِ کار، غیرانسانی ‌بودن شرایط کاری و نیز حقوق پایین خود، دست به اعتصابی گسترده زدند و از آن تاریخ، روز هشتم مارس به‌عنوان روز زن نام‌گذاری شد. اما بسیاری از کشورها بر اساس آموزه‌های فرهنگی خود، روز خاصی را برای گرامی‌داشت جایگاه مادر تعیین کرده‌اند. بیشتر کشورهای عربی روز 21 مارس را به‌نام «عید الأم» به‌معنای عید مادر، گرامی می‌دارند. همچنین بسیاری از کشورهای جهان، دومین یکشنبه ماه می در تقویم میلادی را به‌عنوان روز مادر، جشن می‌گیرند. روز مادر در برخی از این کشورها، تعطیل رسمی است.

آداب و رسوم روز مادر در ایران

خانواده‌های ایرانی در روز مادر دور هم جمع می‌شوند و این روز را در کنار مادران جشن می‌گیرند. شوهران به همسران خود هدیه می‌دهند تا از آنان قدردانی کرده باشند. فرزندان در روز مادر به مادران خود هدیه و گل اهدا می‌کنند و مقام او را گرامی می‌دارند. در این جشن سراسری در کشور، سازمان‌ها و ارگان‎های مختلف نیز مراسم شادی و سرور برپا می‎دارند و از پرسنل زن خود سپاس و قدردانی می‌کنند. مناسبت زادروز حضرت فاطمه نیز موجب شده است که روز مادر به‌صورت ویژه در حرم امام رضا، حرم فاطمه معصومه و حرم شاهچراغ نیز گرامی داشته شود و مجالس جشن و سرور گسترده‌ای در این حرم‌ها با حضور زنان و مادران، برگزار شود.

منابع

• «اساس نام‌گذاری هجری شمسی»، وب‌سایت آسمان، تاریخ درج مطلب: 2 آذر 1394ش.
• «تقویم 1402»، وب‌سایت تقویم، تاریخ بازدید: 27 خرداد 1402ش.
• «جشن میلاد حضرت زهرا و روز مادر در حرم منور رضوی»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ انتشار: 23 دی 1401ش.
• «روز جهانی مادر و زن»، وب‌سایت نمناک، تاریخ بازدید: 29 تیر 1402ش.
• «روز مادر از کی روز مادر شد؟»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 23 دی 1401ش.
• «روز مادر چه روزی است؟»، وب‌سایت نوین‌چرم، تاریخ درج مطلب: 24 دی 1401ش.
• «روز مادر ۱۴۰۱ کی است + تاریخ روز زن، و ولادت حضرت فاطمه زهرا»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 10 دی 1401ش.
• «روز مادر 1401 کی است+ تاریخچۀ روز مادر در ایران و سایر کشورها»، وب‌سایت تصویر زندگی، تاریخ بازدید: 31 خرداد 1402ش.
• سارانی، پریوش، «سپندارمذگان/ روز بزرگداشت زن و زمین»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: 30 بهمن 1402ش.